Wiccan Rede

Elke ochtend op het werk rond 07:30 aankomen, een kop thee pakken en het Silver Circle-forum openen. Dat was mijn dagelijkse routine tot het forum stopte. Zat gerust tot 09:00 lekker te lezen en te tikken, totdat ik ‘nodig’ was voor werk. En tijdens lunch. En tussen projecten door. SC-forum stond altijd open. Ik kwam als heksen-rookie daar binnen, ik denk zo’n 20 jaar geleden. Wist amper iets en toen het forum stopte wist ik amper veel. De vragen, de discussies, de intriges, het moderator-treintje, de lol in het café staan me echt heel goed bij. Heb zoveel geleerd daar: wat traditie is, wat schijnbaar hoort, wat schijnbaar niet hoort, wat nieuw is, wat ervaringen van anderen zijn, waar je mee kan experimenteren en vooral waar men overal wat van vond. En doordat het anoniem was, was iedereen open, want we ‘kenden’ elkaar toch niet. Door bijeenkomsten als de PFI leerde je elkaar wel in het echt kennen. Die momenten van herkenning uitgedrukt in “joh, ben jij <die en die> op SC! wat grappig!”, “Oh, is zij <die en die>!”.

Nu zie je veel gesprekken à la SC op Facebook. Maar hoe handig dat ook is, FB haalt het niet bij SC. Want het is niet anoniem, het is niet-privacy-beveiligde informatie die je daar deelt en dat houdt, naar mijn idee, echt tegen om zo open te zijn als we toen op SC waren. Maar het is wat het is, dat is evolutie. Buiten kijf staat dat ik door het forum echt vrienden gemaakt heb, vrienden die ik nu nog steeds zie en spreek, waarmee ik samenwerk in de magie, ervaringen deel en herinneringen mee ophaal. Ben zelfs afgelopen maart een bedrijf gestart samen met iemand die ik toentertijd via SC heb leren kennen! Hoe gaaf is dat. SC heeft voor mij gewoon heel veel bijgedragen in hoe ik nu werk met magie, hoe ik naar de diversiteit van stromingen kijk binnenin hekserij, hoe spiritualiteit en persoonlijke ontwikkeling werkt etc. Wat ik toen daar geleerd heb, heeft een groot deel bijgedragen aan waar ik nu ben.

Sunna

Herfstaltaar, met glas-in-loodraam gemaakt door Sunna’s moeder

Ede, september 2020. De zomer van dit merkwaardige jaar loopt al weer bijna ten einde. Ik kijk uit het raam van de kamer naar buiten. De zon schijnt nog warm en zet alle planten en struiken in mijn tuin, die inmiddels tekenen van de naderende herfst vertoont, in die typische goudgele septembergloed.

De Marigolds, van wie ik mij altijd afvraag wie toch hun koning is die door de Beatles bezongen werd, stralen nog volop, alsof de eerste tekenen van de herfst nog lang niet voelbaar zijn. Maar de wind is koeler en de kruidige geuren van de herfst hangen in de lucht. De regens, die de herfst zullen gaan helpen om de blaadjes te vergelen en verteren, zullen niet lang meer op zich laten wachten.

Ik blader wat door de ordners die voor me liggen. Het zijn de wicca-archieven die door Ko Lankester in de loop der jaren zijn aangelegd en bijgehouden. Een bonte verzameling artikelen, knipsels uit tijdschriften en kranten over de moderne hekserij. Interviews waaraan Joke en hijzelf hebben meegewerkt, interviews met andere bekenden. Tijdschriften en magazines. Artikelen geschreven door en over bekenden. Ik blader wat door de mappen met rituelen die werden uitgevoerd tijdens allerlei gelegenheden, actieve imaginaties, lezingen, workshops. Het is de neerslag van 35 jaar leven als wicca.

Na het overlijden van Ko Lankester is dit archief aan Fatima en mij doorgegeven. Vorige maand hebben we met Joke samen de as van Ko verstrooid in de cirkel op de oude magische plek, ergens verstopt in de bossen bij Hollandse Rading. Een voorleven van leven, sterven en ook voleinding.

Mijn oog valt op een verzameling van die bekende kleine rode boekjes, de Wiccan Rede. Geen volledige verzameling van alle jaargangen maar een selectie van exemplaren waarin hij artikelen heeft geschreven, ergens in de jaren ‘80/‘90 van de vorige eeuw. Verdiepende artikelen waarin hij de resultaten neerschreef van zijn onderzoek, gedachten en studie. Artikelen over wicca, over de Maan, over Godinnen en Goden uit reeds lang vervlogen tijden.

Van de afgelopen 40 jaren Silver Circle heb ik er zo’n 23 meegemaakt als wicca. Ko 35 als ik het goed bereken. Ik was een twintiger toen ik mijn eerste stappen op het wiccapad zette. Nu ik dit schrijf loop ik tegen de 50, ongeveer de leeftijd die Ko had toen ik hem voor het eerst ontmoette. Het cyclische van het leven, wat zich zo prachtig weerspiegelt in de jaarfeesten op het wiel van het jaar, blijft me fascineren.

Het archief leent zich prima voor schatgraven. Niet alleen de oude Wiccan Redes kwam ik tegen: ook een uitgebreide verzameling videobanden en cassettetapes vol radio- en TV-programma’s, afstudeerprojecten en interviews waaraan medewerking werd verleend.

En de lijn van Joke en Ko waar onze coven weer uit voortkomt, is geënt op de stam van Silver Circle. En zoals het vaak met bomen gaat die geënt zijn op een andere stam, groeien deze uit tot datgene wat zij in essentie zijn en kunnen zij bloemen en vruchten voortbrengen die verschillend, en wellicht wat wezensvreemd zijn aan de oorspronkelijke stam.

Ik blader verder in het archief. Ik sla de wat vergeelde pagina’s om van een oud krantenbericht. Wat verderop in de map kom ik de oude uitgaven van de training van Merlin en ook de eerste uitgave van het boekje van Morgana tegen. Samen met Ik ben een heks van Magnus  en De Kringloop van het leven van Joke en Ko, waren dit toch de eerste boeken die ik las op het wiccapad. En mijn oog valt op een zelfde formaat boekje in een groene kleur. Het blijkt een boekje te zijn met prachtige rituelen voor de jaarfeesten, door verschillende schrijvers geschreven. Rituelen die wellicht ooit zijn uitgevoerd tijdens een lang vergeten duistere Samhainnacht of ter gelegenheid van een gezellige Yule of een misschien een verwachtingsvolle frisse Imbolc. En alles stuk voor stuk keurig geplastificeerd, secuur en met precisie geordend zoals Ko gewend was te doen. Zo goed mogelijk geconserveerd tegen het onvermijdelijke verval door de tijd, zodat het misschien toch nog een tijdje netjes behouden zou blijven voor de volgende generaties priesteressen en priesters.

Het is bijzonder om terug te lezen en vast te stellen dat de rituele, symbolische taal die wij allemaal spreken in al die jaren maar weinig veranderd lijkt te zijn. Onze traditie wordt steeds weer verder doorgegeven in de lijn en wordt steeds weer voorzien van nieuwe persoonlijke accenten. Steeds weer een andere kleur die wordt toegevoegd terwijl de symbolische taal dezelfde blijft. Ook wij hebben de traditie van onze kleur voorzien, voortgezet en de mensen die hierop resoneren ingewijd.

Wicca is na zo’n 70 jaar nog steeds een levende en immer groeiende religie. De hype van Gothic en Charmed is voorbij, de new-age figuren kiezen vaak liever voor de instantverlichting of de ‘ontdek-je-innerlijke-godin-weekend-dansworkshop’, en de nieuwswaarde van wicca voor de media is nihil te noemen. Het grote voordeel hiervan is naar mijn idee dat wicca weer meer is teruggekeerd naar de schaduwen waar we in alle rust en beslotenheid ongestoord kunnen samenkomen. De juiste plaats voor een schaduwtraditie.

Ik ben uiteraard slechts een hoeder die het archief beheren zal, wellicht zal digitaliseren en ook zal aanvullen met mijn geschreven invocatie’s, rituelen, foto’s, artikelen en ervaringen. Op een dag zal ook ik alles weer doorgeven aan de mensen in mijn lijn die ik heb ingewijd. En mijn kennis, ervaring en bijdragen zullen ook neerslaan en een dun laagje neerslag vormen in het sediment van het collectief onbewuste van de wiccacommunity.

Enfin, het is tijd om nog even van die aangename stralen van de septemberzon te genieten. Buiten staan de bloembakken met verse potgrond al klaar. Met mijn handen maak ik kuiltjes in de sterk geurende aarde voor de bloembollen die komend voorjaar met bonte kleuren in de tuin zullen schitteren.

Blessed Be,
Serge              (Coven Sub Rosa)

Het tuinaltaar

Begin twintig was ik, en nog behoorlijk groen, toen Merlin mij en Minervasaltar vroeg om te modereren op het Silver Circle-forum. In die tijd zat ik op meerdere forums over hekserij, en was ik druk bezig met het zoeken van mijn weg binnen de wicca. Verbaasd en vereerd was ik, dat ik gevraagd werd om een actieve bijdrage te leveren, en ik heb er dan ook niet lang over nagedacht.

Het unieke aan het Silver Circle-forum was dat het vanuit de traditie was opgezet, toegankelijk voor iedereen, maar wel met een aantal duidelijke regels en kaders. Wanneer we het over wicca hadden, hadden we het over de inwijdingstraditie. Niet iedereen was het daar misschien mee eens, maar dat hoefde ook niet. Ieder forum had zijn eigen doelgroep, en als je meer wilde weten over de inwijdingstraditie, dan was dit de plek. Natuurlijk waren er de nodige lastige discussies, maar door die kaders, waarin bepaalde termen vast omschreven waren, was het makkelijker om de diepte in te gaan, omdat de discussie over wat wicca is en wat niet, in ieder geval niet gevoerd hoefde te worden. Voor mij maakte dat het een plek waar ik ontzettend veel kon leren, en waar ik nog steeds wel eens heimwee naar heb.

Het forum had een uniek achtergrondthema met de warme kleuren van eikenhout en amber, waardoor we het vaak ook ‘het eikenhouten forum’ noemden. We hadden een forumcafé, waar we alledaagse zaken deelden en met virtuele drankjes proostten bij het virtuele haardvuur. Achter de schermen konden we uren discussiëren, want naast een gezellige ontmoetingsplek voor gelijkgestemden wilden we ook de diepgang van de discussies bewaren. Beweringen moesten onderbouwd worden met feiten en discussies op de persoon waren niet de bedoeling. We hadden het er met zijn drieën, Merlin, Minervasaltar en ik, behoorlijk druk mee.

Inmiddels is er veel gebeurd en lijkt de tijd van forums voorbij. Vreemd genoeg liep het forum helemaal vast toen Merlin er niet meer was, en kregen we het niet meer opgestart. Veel gedeelde kennis en interessante discussies zijn daardoor niet meer bereikbaar, wat natuurlijk ontzettend jammer is. Achteraf gezien was dit misschien ook wel zoals het hoorde te gaan, al had ik het samen met anderen met liefde voortgezet. Maar dit was Merlins forum, en zo zal ik er nu ook altijd aan terugdenken.

Ravenna

Mijn hond die vindt dat ik genoeg tijd heb doorgebracht op het eikenhout, en het tijd vindt voor een lekkere wandeling.

De eerste herinnering aan Silver Circle… aanbellen op een donkere herfstavond bij een huis in Zeist en nog niet beseffen hoe dat mijn leven zou veranderen. Wakker worden op de bank in de woonkamer met de geur van de veel te sterke koffie in mijn neus. Die laatste bus miste ik sowieso, dus logeren was een logisch gevolg.

Maar ook de (toen nog) rokerige eindeloze avonden praten in Zutphen, waar we allemaal sliepen op de grote zolder. Jongens en meisjes wel netjes apart. Ik ging overal mee naar toe, leerde zoveel mensen kennen.

Ik surfte mee op de hype, en op de druk bezochte avonden van het eerste heksencafé rond de plastic fontein in het wegrestaurant verstrekte ik vol enthousiasme informatie aan de ‘zoekenden’. Later kwamen de conflicten, viel het wereldje een beetje uit elkaar. Alle groei kent tegenslagen. Ik begon mijn eigen groep en ik ging voor mezelf verder.

Het is allemaal gelukkig bijgelegd en uitgesproken. De banden zijn vernieuwd en warm gebleven. Silver Circle is deel van mijn leven. 40 jaar – wat vliegt de tijd…

Phaedrus / Peter

Het eerste Heksencafé in Utrecht. Tekening van de auteur

“Heksen bestaan”; hiermee zal ik geen van u, lezers, iets nieuws vertellen. Toen ik in 1996 in een Deventerse boekhandel dit boek in handen had was ik… ja, wat gebeurde er eigenlijk? Verbaasd. Geïntrigeerd. Het boekje trok me onmiddellijk aan. Een gevoel van ‘zou het dan toch echt…?’. Als HBO-student Milieukunde had ik in die tijd niet bijzonder veel te verteren en een bezoek aan de boekhandel (studieboeken terzijde) was meer een verlekkerd titelbladen snoepen dan daadwerkelijk wat kopen. Desondanks heb ik het boek gelijk afgerekend. En daarna in één ruk uitgelezen. Verbazing, maar vooral herkenning. Dat ‘onbestemde’ in mij, een bepaalde manier van denken en voelen, dingen ervaren: dat had een naam. En waren meer mensen die dat hadden. En die mensen hadden elkaar ook gevonden, en gaven daar samen uiting aan.

Achter in het boek stond het adres van het ‘Onafhankelijk Paganistisch Platform’ (OPP) dat de lezers opriep te schrijven voor meer informatie en het leggen van contact. Dat heb ik toen gedaan. Met het – ja, ja, kinders, zo ging dat toen! – insluiten van een aan mijzelf geadresseerde en gefrankeerde envelop.  En toen bleef het stil. Op dit punt in de tijd vertoont mijn herinnering een hobbel, want ik kan me het vervolg niet helemaal meer voor de geest halen. Het volgende filmfragment in mijn geheugen is een heksencafé in Utrecht, waar ik voor het eerst kennismaak met echte heksen. Volgens mij heb ik uiteindelijk toch een reactie op mijn brief ontvangen; niet van het OPP zelf, maar iemand die me berichtte dat dit niet langer bestond maar dat er wel andere georganiseerde ontmoetingen waren. Als op dit punt een lezer zich ergens herkent: ik hoor het graag! Het zou ook kunnen dat ik ergens anders in Deventer – in de kringen waarin ik verkeerde was men doende met yoga, macrobiotisch koken, zelf geitenwollen sokken breien etc. – iets heb opgevangen over de heksencafés en zodoende in Utrecht uitkwam. Hoe het ook zij: in het immer sfeervolle AC-restaurant Utrecht begon het. Mijn eerste stappen op het paganistische pad van wicca en mijn relatie met Silver Circle.

Er bleek een echte opleiding te bestaan waarmee men zich de basisbeginselen van de Gardnerian Wicca eigen kon maken. Je kreeg van die mooie blauwe boekjes thuisgestuurd en de antwoorden gingen retour naar een niet nader te noemen adres in Zeist. En met enige regelmaat werd er een avond georganiseerd waarop je je mede-cursisten, alsook je begeleider/mentor kon ontmoeten. Ik weet nog hoe ik de eerste keer met klamme handen in Zeist van de bushalte liep naar het adres dat me opgegeven was. Geen idee wat ik aan zou treffen. Toen ik op het genoemde nummer voor de deur stond, twijfelde ik nog; het was een zo ‘gewoon’ huis. Karakteristiek jaren ’30, keurige voortuin. De deur ging open en ik werd eerst door gastheer en dan gastvrouw welkom geheten. Een man met lang donker haar, een pony en een paardenstaart. Een kleine vrouw met dito lang donker haar, sprekende ogen. Ja, ik ben hier goed.

Ik werd de woonkamer in geleid. Een ruime kamer, houten vloer en enorme boekenkasten, tjok- en tjokvol. Ik was gelijk onder de indruk. Er was zoveel nog te lezen: ik voelde me echt een beginner, met zoveel kennis en ervaringen die ik nog niet tot me genomen had. Ruim drie jaar lang vonden de blauwe boekjes hun weg naar mijn brievenbus. Die overigens regelmatig veranderde. Ik studeerde af, ging bij een grote overheidsorganisatie werken en verruilde de partner uit de wereld van het ‘snelle geld’ voor iemand die zich wel thuis voelde in de wereld van de verbeelding. Utrecht werd mijn thuisbasis; maar een korte busrit naar Zeist. Er volgen heel wat ritjes tussen Utrecht en Zeist, ook na afronding van de ‘opleiding’, toen ik nauwer bij Silver Circle betrokken raakte. Waarbij ik ze beter leerde kennen, de man en de vrouw in het keurige huis.

Hij: de rust zelve, zorgvuldig, doordacht. Wat hij schreef was compleet; bronvermeldingen, uitgebreid onderbouwd. Je hoefde bij het lezen van Wiccan Rede niet eens te kijken wie de auteur was. Zij: bevlogen, energiek, degene die van alles organiseerde, iedereen kende, inclusief de laatste roddels. De coven waar ik in die periode kennis mee mocht maken was een ontspannen groep mensen; vrienden waren het. Maar het was duidelijk dat zij tweeën de Hogepriesters waren. Pater en mater familias. Gedurende de tijd die ik met hen en de groep doorbracht, kreeg ik stukje bij beetje de geschiedenis mee. Hoe hun zoektocht eruit zag, hoe ze elkaar hadden leren kennen, over hun training in Engeland en hoe ze uiteindelijk van daaruit een zaadje in Nederlandse bodem konden planten.

Deze periode heeft een belangrijke vormende rol in mijn leven gespeeld. Het heeft een basis gelegd; een basis waarover daarna nog vele lagen heen zijn gelegd, maar die altijd nog herkenbaar aanwezig is. En hoewel ik zeker niet (meer) frequent ‘praktiseer’, of anderszins erg actief ben, zou ik nog altijd ‘ja’ antwoorden als iemand me zou vragen ‘ben jij een…..?’ Groepen, covens en andere verbanden zijn tijdelijk, maar de diepste kern is onveranderlijk.

Tja, hoe besluit men zo’n stukje? Nog te vermelden hoe dankbaar ik ben dat Silver Circle op mijn pad is gekomen? Dat ben ik zeker, maar hiermee loop ik wel het risico dat het een ietwat ‘zoet’ (hoor ik violen?) einde wordt. Nou, twee klassiekers dan: ‘So long, and thanks for all the fish!’ En: ‘merry meet, merry part, and merry meet again!’

Melusine

J’ai plus de souvenirs que si j’avais mille ans.
(Baudelaire)

Terugkijkend op mijn ervaringen met Silver Circle realiseerde ik me hoezeer de wereld is veranderd sinds ik voor het eerst een Wiccan Rede in handen hield. Zelf ben ik vanzelfsprekend ook veranderd. Om het verhaal niet te lang en saai te maken beperk ik me tot vier ‘flashbacks’ waarin, naar ik hoop, de sfeer van de verschillende perioden doorschemert.

— 1 —

Op een middag aan het begin van de jaren ‘80 zocht ik in het tijdschriftenrek van de Amsterdamse Bijenkorf naar het blad Wiccan Rede. De heksen met wie ik correspondeerde, hadden me geattendeerd op het bestaan van een heus heksentijdschrift, en dat wilde ik wel eens inzien. In het bladenassortiment van de Bijenkorf bevonden zich een aantal alternatieve en gestencilde periodieken, onder meer het radikaal-feministische Opzij! Op de boekenafdeling was een kleine sectie magie, astrologie en dergelijke – daar heb ik onder meer mijn niet-ingekleurde Rider-Waite-tarot gekocht. Maar Wiccan Rede hadden ze niet. In de stationskiosken zag ik het evenmin.

Ik berichtte mijn correspondentievrienden dat ik Wiccan Rede nergens kon vinden. Het was dan ook alleen voor abonnees, niet in de losse verkoop, was het antwoord. Maar ik zou een jaarabonnement cadeau krijgen en dan kon ik voor mezelf uitmaken of ik het iets vond. Tot mijn verrassing ontving ik enkele dagen later al een envelop met daarin twee gestencilde, nieuwsbriefachtige Wiccan Redes en een poëtisch foldertje over moderne hekserij. Er zat een klein briefje bij: “Dit krijg je via mij van (…). Hartelijke groetjes van een mede-heks! Merlin.”

Dat ‘mede-heks’ deed me plezier, maar de inhoud van de envelop was niet precies wat de schenker voor ogen had gehad. Het idee was immers dat ik een abonnement zou krijgen met ingang van het eerstvolgende nummer, niet de vorige jaargang. Het misverstand werd echter snel rechtgezet en toen er een jaar voorbij was, wilde ik mijn abonnement graag verlengen.

Dat was nog niet zo eenvoudig. Er waren twee mogelijkheden: ofwel je diende op een woensdagmorgen rond zonsopkomst vier blaadjes van het bosbingelkruid te plukken en die samen met enkele briefjes van ƒ5,- in een stukje maagdelijk perkament te vouwen. Dat pakketje moest je omhoog gooien terwijl je, noch gekleed noch ongekleed, op één been staande in een cirkel van acht voet, Hermes en de luchtgeesten aanriep met een lange bezwering vol barbaarse woorden, die zonder te haperen zo snel mogelijk moest worden opgedreund. Als je werd geaccepteerd als abonnee, zou het pakketje niet meer terug vallen… zoiets was de eerste optie. Of was het nou toch iets met een bank-overschrijving? In elk geval iets wat voor mij niet in aanmerking kwam, want ik had geen bankrekening en ook geen maagdelijk perkament.

Het geheugen is bedrieglijk en sommige dingen weet ik niet goed meer, maar ik herinner me nog scherp hoe ik op het plaatselijke postkantoortje na lang in de rij staan eindelijk aan de beurt was, en enigszins onzeker vroeg naar een ‘postwissel’ – een voor mij tot dan toe onbekend woord. Dat was namelijk de andere optie om het abonnementsgeld over te maken. De vrouw achter het loket vond het een doodnormale vraag en gaf me een soort overschrijfkaart.

Met zo’n balpen die bij het schrijven een beetje tegenstribbelde doordat hij met een iets te kort kettinkje vastzat aan een lange springveer op een zware voet, die op het smalle randje bij het loket stond, vulde ik de kaart in, en duwde het schuiflaatje met geld en de postwissel erin onder het glas door naar de beambte aan de andere kant. De kosten van deze transactie brachten me even van mijn stuk. Ik verwachtte geld terug te krijgen, maar moest nog bijleggen! Gelukkig had ik net genoeg in mijn portemonnee. Hoeveel het precies was en hoeveel het abonnement op Wiccan Rede indertijd kostte, ben ik vergeten, maar ik meen dat de postwissel meer dan de helft van de abonnementskosten bedroeg. Het jaar daarna beschikte ik over een eigen girorekening, waarmee het stukken eenvoudiger en goedkoper was om geld over te maken.

— 2 —

In het universiteitskrantje had ik de aankondiging gezien van een informatieavond over wicca in een Utrechts jongerencentrum. Door Jana. Die naam kende ik wel: zij schreef in Wiccan Rede. Op de betreffende avond begaf ik me naar het genoemde adres, om te merken dat daar zoveel belangstellenden voor de ingang samendromden dat het maar de vraag was of ik er zonder reservering bij kon zijn, en ik begon te vrezen dat ik voor niets een treinkaartje had gekocht (de OV-studentenkaart werd pas later geïntroduceerd). “Maar ik ben speciaal hiervoor naar Utrecht gekomen!” Een andere wachtende stelde me gerust en zei dat het ons vast wel zou lukken om binnen te komen. Dat was ook zo.

Waar was dat adres en hoe kwam ik daar? Gelukkig had ik een kaart!

Wat me van de avond bovenal is bijgebleven: dat Jana op de vraag van iemand uit het publiek, of zij zelf was ingewijd, zonder aarzelen antwoordde: “Dat is een persoonlijke vraag, daar geef ik geen antwoord op. Ik ben hier om iets te vertellen over wicca, niet over mijzelf.” Wat een sterke reactie. En wat een rare vraag. Zoiets vroeg je toch niet.

Naar ik altijd had begrepen kon je, als je wat wilde weten over dit soort dingen, het best omzichtig te werk te gaan – als het even kon ook nooit een woord als ‘hekserij’ gebruiken! Met een vraag die verkeerd viel, kon je het voor jezelf volkomen verprutsen. Daarnaast diende je er rekening mee te houden dat sterke verhalen, grappen, zich-van-de-domme-houden en op-het-verkeerde-been-zetten er een beetje bij hoorden. Ook waren er beweringen die je niet letterlijk maar wel serieus moest nemen, omdat ze oppervlakkig gezien flauwekul waren, maar op een ander vlak betekenisvol. En je moest vooral geen dingen vragen waarop je zelf het antwoord kon raden of beredeneren. De ‘moderne hekserij’ oftewel wicca bleek daarin rechtstreekser, coulanter en vrijmoediger dan ik had verwacht, en op deze avond werd het stellen van vragen uitdrukkelijk aangemoedigd, maar dat was nog geen reden om onbeleefd te worden en de ervaring en deskundigheid van de spreekster in twijfel te trekken.

Wat was trouwens überhaupt het belang van deze informatie voor de vraagsteller? Het leek me zoiets als de vraag of iemands poloshirt wel was voorzien van een echt, officieel Lacoste-krokodilletje. Dat volgens sommigen geeneens een krokodil was maar een alligator, of zoiets. Enfin. Wat maakte dat nou uit? Wie om wat voor reden ook zo’n shirt wilde dragen, mocht dat doen en wie het onzin vond, die liet het. Maar wat een bewonderenswaardige zelfverzekerdheid en eerlijkheid om, nota bene als spreekster op een voorlichtingsavond, onomwonden te zeggen: ik ga hier niet alles vertellen!

— 3 —

Op een middag bezocht ik Merlin en Morgana om te bespreken hoe ik in wicca-verband verder zou kunnen gaan. Met een gebaar naar een luxueuze leunstoel werd ik uitgenodigd alvast te gaan zitten terwijl zij thee of koffie haalden. Ik keek even rond – de stoel gaf me een onprettig gevoel – en ging op de bank zitten. Maar toen ze uit de keuken kwamen, bleek het niet de bedoeling dat ik willekeurig waar zou plaatsnemen. Dat plekje op de bank was waar Merlin altijd zat; die stoel was waar het bezoek hoorde te zitten.

Verschrikt verkaste ik naar de voorgeschreven zitplaats. Met zulke omgangsvormen was ik niet vertrouwd. Het maakte me nerveus en dat ergerde me. Hierdoor kon ik mijn aandacht niet goed bij het gesprek houden, waar het toch eigenlijk om ging. Daarbij zat ik echt ongemakkelijk in de gastenstoel. Had er eerder iemand gezeten met een voor mij onaangename uitstraling, van wie de sfeer of de geur was blijven hangen? Paste het stoelmodel niet bij mijn lichaamsbouw? Zat ik voor de gapende opening van een spookdeur? Wie zal het zeggen…

Geen vergeten voorwerp. Ik keek wel uit dat ik deze chique aansteker niet liet rondslingeren, net zo min als mijn elegante metalen sigarettendoosje. “Beauty matters!”

Tegen het eind van de middag kreeg ik een hint dat het tijd werd om maar weer eens op te krassen. Bij de deur vroeg Merlin me nog even goed te controleren of ik niets had laten liggen. “Want mensen vergeten hier vaak iets, hun paraplu of iets anders, vanuit een onbewuste wens om nog eens terug te kunnen komen.” Ik had alles bij me. Ik dacht: geef je me nu in bedekte termen te kennen dat je mij hier nooit meer terug wilt zien? Hij keek vrolijk en wekte volstrekt niet de indruk iets van dien aard te willen zeggen. Maar ja, als je begint over ‘onbewust’… en dat met die stoel, betekende dat dan soms dat ik ‘mijn plaats moest kennen’ of dat ik hier ‘niet op mijn plaats’ was? Ik hield een verward gevoel van vervreemding aan de middag over.

Niet lang daarna ontving ik een kaartje van Esmeralda, die mij op verzoek van Merlin uitnodigde voor een gesprek, in de buurt van mijn woonplaats. Hé, dat viel mee: mijn bezoek aan Zeist was dus niet zo’n fiasco geweest als ik dacht. Toch was ik aan het twijfelen gebracht. Bij deze ontmoeting begon ik daarom maar direct over bepaalde opvattingen waarvan ik me afvroeg of die bij de wicca leefden, en waaraan ik mij volstrekt niet wilde conformeren. Bijvoorbeeld vooroordelen geprojecteerd op ‘de natuur’ en vervolgens gepresenteerd als heilige norm, zoals: “een vrouw is van nature zorgzaam” of “homoseksualiteit komt niet voor in het dierenrijk”. Of het principe van polariteit geïnterpreteerd als argument voor een ouderwetse man/vrouw-rolverdeling. Of Mellie Uyldert-achtige praatjes over ‘rassen’. Als zulk gedachtengoed bij de wicca gangbaar was, konden we ons verdere moeite besparen. Dan was dit niet mijn pad.

Esmeralda leek mijn stellingnames eerder als aanbevelingen te beschouwen dan als mogelijke knelpunten. We hadden nog maar net kennisgemaakt, maar konden het meteen zo goed met elkaar vinden, dat het leek of we elkaar al veel langer kenden. Na kort overleg met haar man vroeg ze me of ik zin had, tijdens de komende vakantie in hun huis te verblijven om voor de huisdieren en planten te zorgen!

— 4 —

Toen ik naar het jubileumfeest ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan van Wiccan Rede / Silver Circle ging, dacht ik dat Jana haar suggestie nog aan Morgana en Merlin moest voorleggen. Sinds ik haar e-mailadres in Wiccan Rede had zien staan, had ik Jana af en toe een artikel of link gestuurd waarvan zij, als ze wilde, gebruik kon maken voor de rubriek ‘Nieuws’. Na verloop van tijd had zij voorzichtig geïnformeerd of ik die rubriek niet van haar zou willen overnemen, zodat zij zich helemaal aan andere artikelen kon wijden.

Het leek mij wel wat, maar ik betwijfelde of Merlin en Morgana mij er bij wilden hebben. Er hadden in Wiccan Rede in de loop der jaren af en toe oproepen gestaan voor nieuwe medewerkers. Dat leek erop of ze geen geschikte mensen meer konden bedenken om ‘achter de schermen’ te benaderen. Mij was nooit gevraagd of ik voor zoiets voelde. Dat vond ik een tikje vreemd: ze wisten dat ik enige ervaring had met het maken van tijdschriften. Aan de andere kant kon ik me best iets voorstellen bij hun mogelijke bezwaren. Zo had Merlin zich ooit laten ontvallen dat hij mijn studiekeuze merkwaardig ‘solair’ vond voor een heks. Ik was het niet per se met hem eens. Voor mij was dat ook niet nodig (vriendschappelijk verschil van mening kan juist heel stimulerend zijn), maar misschien wilden ze in de redactie liever helemaal op één lijn zitten. Dat kon natuurlijk.

Of speelde daar opnieuw, of nog steeds, een misverstand door verschillende omgangsvormen en communicatiestijlen? Ik was het feest amper binnen of Morgana vloog al enthousiast op me af met de woorden: “Dus jij wilt ons helpen met het tijdschrift! Wat leuk!”

Niet lang nadat ik erbij was gekomen, werd duidelijk dat het maken van Wiccan Rede zowel financieel als anderszins onevenredig meer kostte dan opleverde, en dat dit niet langer viel vol te houden. Met name Merlin voelde er het meest voor om het tijdschrift op te heffen en uitsluitend met het Silver Circle-forum door te gaan. Het toegankelijke en interactieve daarvan vond hij het best passen bij wicca in het internettijdperk. Anderen (waaronder ik) vonden het belangrijk om juist nu ook het ‘langzame’, meer tot overpeinzing uitnodigende karakter van een kwartaalblad te behouden. Als publicatie van een gedrukt tijdschrift werkelijk niet meer te doen was, konden we dan geen virtueel kwartaalblad maken? In een vergadering aan de voet van een grote zomereik werd besloten het tijdschrift als Wiccan Rede Online voort te zetten.

Mandragora regelde een online-publicatiemogelijkheid waarmee ook medewerkers zonder gedegen computerkennis zoals ik overweg zouden kunnen. De gekozen opzet bleek nieuwe mogelijkheden te bieden. Er was geen vast aantal pagina’s te vullen, zodat woorden tellen niet nodig was: artikelen konden zo kort of lang zijn als de auteur maar wilde. Er konden actieve weblinks worden gegeven. Te laat ontdekte foutjes konden na publicatie alsnog worden gecorrigeerd. Enzovoort. Inmiddels zijn we tien jaar verder en hoewel ik niet ontkom aan een zekere nostalgie naar het ‘papieren tijdperk’ – handgeschreven correspondenties, kleine lokale postkantoortjes, een écht, tastbaar heksentijdschrift uitsluitend voor abonnees; een tijd waarbij het vanzelf sprak dat veel informatie slechts tussen de regels of nog daarachter diende te worden gezocht – ben ik de nare en moeilijke kanten van het bestaan in die jaren niet vergeten, en geef ik graag toe dat internet zo beroerd nog niet is en dat ik wel schik heb in dit nieuwe medium.

Dat er nog maar vele jaren van overpeinzing, interactie en het ontdekken van nieuwe mogelijkheden mogen volgen!

Onder de vergadereik

Silver Circle & ik trekken ondertussen zo’n 20 jaar op. Grappig genoeg kan ik me het startpunt nog precies voor de geest halen. Het exacte moment van mijn eerste ontmoeting met ‘een echte heks’ was op de Utrechtse HCC-computerbeurs in november 1995, op m’n 18e. Ergens in dit luidruchtige übernerdy computerwalhalla, stond een zekere Merlin op een beursstand van de astrologische afdeling van een lokale computerclub. De jaren ervoor had ik nu en dan artikelen in Onkruid gelezen waarin hij sprak over wicca. Ik had net mijn allereerste e-mailadres aangemaakt en besloot hem na veel zenuwen eindelijk eens te mailen. Na wat mailtjes heen en weer, stelde hij voor elkaar daar, ‘op een neutrale plek’, te ontmoeten. Het was erg raar en van het gesprek herinner ik me niet veel meer. Ik geloof dat de eindconclusie was: ‘wel een erg lange paardestaart, geen mafketel, geen engerd, oké genoeg’. Op zijn uitnodiging begon ik regelmatig het heksencafé Utrecht te bezoeken bij de fontein in het Utrechtse AC-restaurant langs de A2. Daar werd de kiem gelegd voor vriendschappen en samenwerkingen die tot op de dag van vandaag voortduren. Ook begon ik Wiccan Rede te lezen.

Ondertussen leerde ik op mijn animatie-opleiding aan de kunstacademie in het eerste jaar HTML schrijven. Aan het einde van dat lesblok draaide op de servers van de HKU al gauw een van de allereerste Nederlandse websites waarop ook over wicca werd verteld. Een deel van de site bestond uit een media-archief met overgetikte krantenartikelen over wicca (Internet was destijds nog een wilde anarchistische doe-het-zelf bende, tegenwoordig is het compleet ondenkbaar/onmogelijk dat je dit doet). Merlin mailde me dat Silver Circle enkele ordners had met Nederlandse krantenknipsels die teruggingen tot diep in de jaren 1970. En of ik interesse had om die misschien erbij te zetten? Enthousiast typte ik steeds meer over en zette de boel in een paar jaar tijd compleet online, waarbij ik ook vaak hulp kreeg van Jana. De ordners heb ik nog steeds, en af en toe stop ik er nog wel een krantenartikel in. Het digitale archief is overigens offline gehaald zodra duidelijk werd dat het auteursrechtelijk echt niet kon.

Een paar jaar later was mijn opleiding aan de kunstacademie afgerond en kreeg ik gelijk een baan in de Amsterdamse mediawereld als vormgever voor tv. Het ontwerpen is altijd mijn kracht en mijn drive geweest, tot op de dag van vandaag.

Voor dit stukje heb ik flink in mijn email-archief rondgesnuffeld en vond ik de oproep terug van Merlin & Morgana uit mei 2002. Ze hadden dringend behoefte aan hulp om het tijdschrift Wiccan Rede te kunnen blijven maken. En het was ook hoog tijd voor een facelift van het blad.

Mijn ouders hadden thuis een uitgeverij en maakten al sinds jaar en dag een kwartaaltijdschrift, waar ik ook altijd mijn steentje aan had bijgedragen. Hoe je een ‘blaadje’ moest maken, had ik met de paplepel binnengekregen. En zo begon op 8 juni 2002 mijn echte connectie met Silver Circle. Ik bood mijn hulp aan in de vorm van DTP en vormgeving, en die hulp werd gaarne aanvaard.

Vier keer per jaar zette ik Wiccan Rede geheel digitaal in elkaar met het aangeleverde materiaal en maakte alle nodige vormgeving voor het blad. Soms was er wat tijd en inspiratie voor een inhoudelijkere bijdrage in de vorm van een artikel.

Hetgene wat me al die jaren de meeste voldoening gaf, was het het bedenken welk vierluik er dat jaar op de covers voor Imbolc, Beltane, Litha en Samhain moest komen. Na een korte brainstorm via mail, waren Merlin en ik er al snel over eens wat ik dat jaar zou gaan doen. Ik kreeg enorme creatieve vrijheid. Een vrijheid die me de parken, heemtuinen, bossen en botanische tuinen in en om Amsterdam liet afstruinen. Gewapend met m’n fotocamera verzamelde ik overal platen die van pas zouden kunnen komen voor covers. Ik dacht in vormen, texturen en kleuren, lag regelmatig in de struiken onder paddestoelen te koekeloeren, of met mijn neus bovenop die ene perfecte bloem, of de glinstering van een dauwdruppel op een blad.

De jarenlange samenwerking ging via mail en terugbladerend door de honderden berichten die Merlin en ik uitwisselden, valt me op hoe enorm supportive het allemaal was. Het enthousiasme voor de covers was iedere keer weer hartverwarmend, en de bemoedigende woorden van Merlin en Morgana hielpen me er ook in moeilijke tijden doorheen.

Het ontwerpen voor de covers benaderde ik in het begin vanuit een puur vormgeef-technisch oogpunt. Maar al gauw merkte ik dat de spiritueel-magische onderstroom in mijn leven ook in dit werk krachtig opborrelde. Menig cover kwam tot stand in een staat van, wat ik achteraf zou duiden als, ‘geleide co-creatie’. De serie met de maskers leidde met name tot onverwachte ingrepen van de goden en godinnen die ik uitnodigde me te helpen bij dit werk. Zo wilde het totaal niet lukken met het Morrigan-masker voor de Samhain-editie. Ik vroeg uiteindelijk om haar hulp, waarna ze mij luid en duidelijk liet horen dat ze ‘oldfashioned’ was en simpelweg bloed eiste voordat er ook maar iets moois uit mijn handen zou komen. Na de eerste schrik, verbazing en twijfel (ik had moeite met naalden) bleek een offer van een aantal dikke druppels door de verf voor het masker genoeg om de flow te laten starten. Het resultaat staat bij velen in de boekenkast…

De overgang van gedrukt papier naar Wiccan Rede Online was uiteindelijk helaas onontkomelijk. Ik leerde er wèl heel erg snel WordPress door. Tegenwoordig buig ik me iedere uitgave nog met plezier over een passende header voor de site.

Naast het werk voor Wiccan Rede vroegen Merlin en Morgana me in de loop der jaren om ook de andere uitgaves van Silver Circle van covers te voorzien. De laatste in deze serie is de heruitgave van ‘De Horens van de Maan’. Het artwork hiervoor lag al sinds 2004 geduldig te wachten, dus ik ben erg blij dat deze heruitgave zoveel jaren na Merlin’s verdrietige overlijden alsnog gerealiseerd is.

Een dikke kers op de taart was de documentaire ‘Heksen in Holland’, waarvoor ik me na de Silver Circle zomerpicknick van 2015 meldde bij producenten Marjolein en Marcel met de vraag of ze misschien nog animatie of vormgeving ervoor nodig hadden. Dat is tenslotte mijn vak. Ze sleurden me gretig het postproductieproces in. Vier maanden later, en een bult werk verder, hadden we met z’n drieën (en een heleboel hulp) een tot in de puntjes verzorgde DVD geproduceerd. Een mooie kroon op het 35-jarig jubileum van Silver Circle.

Terugkijkend op dit oeuvre tot nu toe, hoop ik dat wat uit mijn handen komt iets van de inherente schoonheid en het mysterie van wicca overbrengt.

Dit in de wereld brengen, zijn mijn acts of love and pleasure.

Mandragora

Het is alweer heel wat jaar geleden, dat ik voor het eerst inlogde bij het forum van SC. Ik denk dat dat in 2005 is geweest. Ik moest een paar weken ‘verplicht’ thuis blijven voor de verbouwing van de badkamer. Heel veel hak-, breek-, boor- en freeswerk, met andere woorden: een hels kabaal in huis. In deze herrie moest ik een bezigheid verzinnen. Ik dacht toen terug aan een eerdere ontmoeting in 2004. Tijdens het zomerfestival, van Rapalje, in Zuidlaren trof ik een man die mij vertelde dat als ik iets wilde weten over hekserij/wicca, ik het beste kon zoeken naar SC. Ik denk dat wij in gesprek waren geraakt door mijn hanger van een pentagram die ik toen droeg. Deze tip is mij toen bijgebleven en tijdens de verbouwing had ik daar mooi de tijd voor.

In eerste instantie moest ik me registreren en een forumnaam aanmaken. Mijn man noemt mij altijd Lief en dat is numerologisch een goede heksennaam voor mij, dus dat was ‘appeltje eitje’. Nou dat vond de moderator niet… Merlin 🙂 ‘Lief’ is een kwaliteit en geen naam, vond hij, ik moest iets anders verzinnen. Met de kinderen had ik die week Blairwitch gekeken. De kinderen vonden het doodeng. Natuurlijk ook omdat ik had verteld dat die opnameband inderdaad gevonden was in het bos 😛 Wat ben ik toch een lieve moeder 😛

En toen ik hen vertelde dat ik niet Lief mocht heten, “dan maar Blairwitch mam”, zei mijn zoon! En dat mocht wel! Ik weet nog dat mijn eerste post was… ‘al spelend binnen gehuppeld!’ Ik heb mij die weken kostelijk vermaakt en ben het hele forum door geweest. Toen ik de oproep voorbij zag komen voor vrijwilligers die mee wilde helpen met de voorbereidingen van het 25-jarige bestaan, heb ik mij en mijn man direct aangemeld. Dat leek ons een mooie gelegenheid om wat mensen te leren kennen achter de namen op het forum.

Natuurlijk hadden we als feestcommissie vergaderingen bij Merlin en Morgana thuis. Ik was blij verrast dat er zo’n knap manspersoon de deur opende, niks geen oude grijze stoffige tovenaar 😛 Ik tjekte nog even voor de zekerheid of we op het juiste adres waren aanbeland 🙂 Ja, hoor helemaal op het goede adres. In de tuin hebben we de koppen bij elkaar gestoken en we beloofden onze beste beentjes voor te zetten.

Mijn man ging de zelfgemaakte hapjes en drankjes coördineren en ik ging me bezighouden met de aankleding van de feestruimte. Met een auto en aanhanger vol spullen (schandpaal, koperen ketels, geraamten, schedels, strobalen, kleden) togen wij naar de feestlocatie. Mijn man had het de afgelopen weken druk gehad met het coördineren van wie wat ging maken, en wat was er een hoop! En wat was het allemaal lekker!! In de middag arriveerde Omnia, toen nog met z’n drieën. Wij kenden hen al een tijdje en troffen elkaar op veel festivals waar wij vrijwilligers waren. Ik heb toen nog de merchandise voor hen verkocht, die avond. Al met al was het een geslaagd feest daar in Lunteren.

En zo rolde ik heel speels het Nederlands heksenwereldje in. We hebben wat vieringen meegemaakt en andere heugelijke feiten. En ook op het jubileum van 30 jaar SC hielpen we weer mee. Dat was toen in Amsterdam, daar mocht ik de kassa bemannen. Eigenlijk werden wij een beetje meubilair 🙂

En vlak voordat Wiccan Rede online ging bood ik aan om mijn vollemaan-wandelverslagen te publiceren. De verhalen werden WR-proof gevonden en in het laatste papieren exemplaar staat mijn eerste vollemaanwandelverslag. Het nummer van Beltane 2010 was mijn eerste vollemaan- wandelverslag, dus al 11 jaar! Wat gaat de tijd toch snel, ik had geen idee. Net even terug gelezen, wat mooi om zo terug te gaan in de tijd.

En zo is het gekomen 🙂 Van een tip van een goede heks… tot nu, zelf een bijdrage mogen leveren in de beleving van natuur en het helende van reflecteren op je eigen leven tegen de achtergrond van de seizoenen.

Hopelijk mag ik nog vele wandelingen maken en me laten leiden door mijn natuurbeleving.
Liefs, Loes

Het gebeurde nog wel eens dat Merlin of Morgana tegen me zei: “Weet je nog, toen we hadden afgesproken bij het restaurant van het RMO in Leiden”, en dat ik dat niet wist omdat het vóór mijn tijd bij Silver Circle was. Het lijkt misschien of ik er altijd al bij was, maar in feite had ik in 1979 nog geen kennis gemaakt met wicca. Dat gebeurde in 1981, denk ik, toen ik Heather, een heksenleven las van Hans Holzer, uit de bibliotheek in de Amsterdamse wijk waar ik destijds woonde. In dat boek vond ik het antwoord op de vraag welke religie wel bij mij paste: wicca. In juli 1981 kocht ik de eerste versie van Drawing Down the Moon van Margot Adler en las het ongeveer van kaft tot kaft uit, waardoor ik zeker wist dat dit was wat ik al sinds mijn 12e zocht. De volgende vraag was: zijn er ook mensen in Nederland die zich hiermee bezighouden? Het antwoord daarop kwam in de vorm van een interview in Viva, Iedereen kan heksen, in maart 1982, nadat ik was verhuisd naar Utrecht.

Via het tijdschrift zocht ik contact met de geïnterviewde heksen ‘Jeanne en Victor’, die dichtbij bleken te wonen. Zij wilden me graag alle antwoorden al geven op mijn vragen, maar ik vond dat ik, 21 jaar oud, een leven lang had om zelf antwoorden te vinden. Wel vertelden zij me over Wiccan Rede, en raadden me aan een abonnement te nemen en de oude nummers op te vragen. Dat heb ik meteen gedaan, en ook de eerste boekjes besteld die toen net uitkwamen. Maar het duurde nog ongeveer een jaar voordat ik contact durfde op te nemen met Morgana en Merlin, ook een tip van ‘Victor’ en ‘Jeanne’. Die ontmoeting was een verademing. Merlin en Morgana gaven geen kant-en-klare antwoorden, maar hanteerden meer de Socratische methode van vragen stellen. Ze boden me aan om deel te nemen aan de ‘vrijdagavond-bijeenkomsten’ in hun flat, waar niet alleen mensen bij elkaar kwamen die in wicca waren geïnteresseerd, maar ook mensen die kwamen om met gelijkgestemden te praten over allerlei ‘esoterische onderwerpen’. Er waren nog geen pubmoots, geen Green Circle in Nederland, en geen heksencafés.

De vrijdagavondbijeenkomsten boden een vorm van training, met theorie en praktische oefeningen over een veelheid van onderwerpen die in schema in het jaar waren gepast. Tegen de tijdgeest in had ik ook een open middag gevolgd bij Elsy Kloeg van de Alexandrians in Alkmaar, en ging naar lezingen van Francis van Soest en anderen. Maar Gardnerian wicca sprak me het meeste aan. Na een jaar wist ik dat ik graag ingewijd wilde worden en deel wilde uitmaken van de coven. Het aanbod om persoonlijke training te volgen, in de ware orale traditie, greep ik dus met beide handen aan. Om er dan pas achter te komen dat er nog geen coven was. Dat ik als eerste in Nederland werd ingewijd in een Gardnerian coven is al eerder onthuld. Dat was 36 jaar geleden.

Vanaf die tijd, herfst 1984, ben ik ook actief geworden voor het tijdschrift Wiccan Rede. Mijn eerste twee artikelen gingen over wat paganistische begrafenisrituelen waren en hoe je een paganistische uitvaart zou kunnen organiseren. Daarna schreef ik, naast meer artikelen, vooral boekrecensies. En Merlin vroeg me om de krantenberichten die ik regelmatig toezond zelf aan elkaar te schrijven voor de nieuwsrubriek. Na een paar jaar lukte het om daar een goed lopend geheel van te maken. Weer later raakte ik meer en meer betrokken bij het redactiewerk, eerst als onderdeel van een redactieteam dat eind 2002 werd gevormd en dat Wiccan Rede in een nieuwe vormgeving uitbracht.

Wiccan Rede is vernieuwd!
In het vorige nummer werd het al een beetje aangekondigd: Wiccan Rede ging in de steigers, zowel uiterlijk als innerlijk. Wiccan Rede is nog steeds het enige serieuze heksentijdschrift in Nederland, en we vonden ook dat het tijd werd dat de ontwikkelingen van de laatste jaren ook hier meer terug te vinden zouden zijn. Niet meer alleen de inwijdingstraditie, maar ook de serieuze solo-hekserij. Een breder scala aan artikelen. Meer diepgang, meer kwaliteit. Een passende vormgeving die nou eens niet de bekende clichés bevestigt, maar uitdrukking geeft aan de levenskrachten in de natuur.

Het was leuk om met meer mensen van gedachten te wisselen over de inhoud van het tijdschrift, om daar zowel de (Gardnerian en Alexandrian) inwijdingstraditie in terug te zien, als ook andere stromingen en eclectische visies en praktijken. De diversiteit binnen wicca, hekserij en paganisme, en in heidendom, magie, asatru, enzovoorts, is een van de meest interessante aspecten ervan. Je persoonlijke ervaring is belangrijk, en niemand schrijft je voor hoe je de goden moet zien, of hoe je rituelen moet doen.

Mijn eigen ontwikkeling leidde ertoe dat ik met een vriendin een vrijdagavondgroep ging leiden in Amsterdam. Ik die altijd had gedacht ‘dat kan ik ook’ (en soms zelfs: ‘dat kan ik beter’) kwam er toen pas achter dat het moeilijker was dan het leek. Het ging niet alleen om kennis te hebben, maar ook om hoe je die kennis overdraagt, en om groepsdynamiek en wat daar allemaal bij komt kijken. Mijn respect voor Morgana en Merlin werd nog groter. Zij besteedden vrijwel al hun (vrije) tijd aan wicca: coven, trainingsgroepen, vragen beantwoorden van media, geïnteresseerden, studenten, en van mensen met een probleem die om magisch werk vroegen. Zeker toen wicca een ‘hype’ werd: toen radio en televisie er programma’s over uitzonden, en toen de boeken uitkwamen van achtereenvolgens Vivianne Crowley, Phyllis Curott, en Susan Smit. Hier wil ik graag mijn excuses aanbieden aan mensen die vroegen om een lezing te geven in een studentenvereniging, of een interview te geven op een lokale radio. Het was vaak leuk om dat te doen, maar soms kwam ik er niet eens aan toe om antwoord te geven op verzoeken.

In 1991 werd de schriftelijke begeleiding opgezet (de ‘blauwe boekjes’) en werd ik een van de mentoren. Bijzonder vind ik hoe je als begeleider van iedere ‘cursist’ ook heel veel leert. Iedereen die aan de begeleiding begint is volwassen, heeft levenservaring, heeft een andere achtergrond en andere invalshoeken. Anders dan ikzelf en anders dan andere cursisten. Lang niet iedereen maakt de begeleiding ook helemaal af, en al helemaal zelden gebeurt dat binnen een jaar. Dat is hoe een magische training werkt: je leven kan helemaal overhoop worden gehaald, en dan ben je jaren verder voordat je een nieuwe opleiding hebt gedaan, aan een andere baan bent gewend, of een andere partner hebt gevonden.
Bij mij was dat allemaal al op z’n plek gevallen in de periode dat ik wicca leerde kennen. Ik had mijn studie afgerond en een eerste baan gevonden, een levenspartner gevonden en ideeën ontwikkeld over de rol van mannen en vrouwen in de maatschappij, over natuur en milieu, en over religie. Sprookjes eindigen hier met de mededeling: “en ze leefden nog lang en gelukkig”, en dat klopt in mijn geval ook wel. Maar natuurlijk zijn er nog best wat dingen gebeurd in mijn leven. Er zijn grote en kleine veranderingen geweest, en ik heb ook echt nog wel wat bijgeleerd. Zowel in kennis als in levenservaring en wijsheid.

Wicca was in al die jaren deel van mijn leven, en Wiccan Rede en Silver Circle stonden daarin centraal. Ik heb er heel wat mensen door leren kennen, waaronder mensen die nu een heel speciale plek in mijn hart hebben. Wicca sluit nog steeds aan bij wie ik ben en wat ik wil. Er is een overeenkomst met de twee geheel andere paden die ik tijdens mijn volwassen leven ben ingeslagen (ritueelbegeleiding en natuur): alles wat ik ooit geleerd heb, kan ik gebruiken in die drie terreinen. Er wordt een beroep gedaan op al mijn vaardigheden en ik kan er al mijn interesses in kwijt. Soms moet ik wel ‘uit mijn comfortzone’ en iets nieuws leren dat me minder aanspreekt, maar het is mijn streven om tot op hoge leeftijd te blijven leren.

Nog even terug naar die eerste bijeenkomst van Wiccan Rede / Silver Circle. Het RMO bleek geen restaurant te hebben, dus de ontmoeting was in een hoekje bij een koffieautomaat. Latere bijeenkomsten waren onder andere in het Openluchtmuseum in Arnhem, bij een tentoonstelling in Nijmegen, in het Tropenmuseum in Amsterdam en nog niet zo lang geleden bij de expositie over Breugel in het Catharijneconvent. Fijn om een aantal van jullie, lezers, daar te ontmoeten! Graag tot een volgende keer.