Molly
Enige tijd geleden zag ik een foto van een mooie geel-tot-witte pioenroos die ‘Molly the Witch’ wordt genoemd, omdat de botanische naam Paeonia mlokosewitschii zo moeilijk is uit te spreken. Onlangs las ik de geschiedenis van een menselijke Molly the Witch. Molly Leigh leefde van 1685 tot 1748 in Burslem in het Britse Staffordshire en was blijkbaar zo lelijk dat de mensen bang van haar waren.
Ze maakte zich weinig geliefd in de gemeenschap door de melk die ze verkocht soms met water aan te lengen. Ze opende een kleine spaarbank, maar gaf de mensen geen rente. Vreemde verhalen deden de ronde: ze zou als pasgeboren baby al op harde broodkorsten hebben geknabbeld. Een zwarte vogel kwam haar soms gezelschap houden. Op een dag probeerde de dominee de vogel dood te schieten, waarop Molly een verwensing uitte die er, naar men meende, toe leidde dat de dominee de daaropvolgende week aan één stuk door stomdronken rondliep. Nou, dan weet je het wel! Een heks!
Na Molly’s begrafenis wilde een groepje stoutmoedige dorpelingen eens rondsnuffelen in haar boerderij, maar o schrik! daar zagen ze haar in een stoel bij de haard zitten! In de periode die volgde, kwam Molly nog vaker spoken. Daarom werd haar graf opnieuw geopend, er werd een staak door haar hart geslagen, een zwarte vogel werd levend in de kist gestopt en het graf werd een halve slag gedraaid.
Hierna is het graf met rust gelaten, ook toen er in de jaren zeventig en tachtig plannen waren voor een snelweg langs de kerk en het kerkhof en het kerkhof werd gereorganiseerd. Ook Molly leek zich rustig te houden.
Maar dit jaar, eind juni, liep een jonge vrouw over het kerkhof. Zij was zwanger en had al drie dagen met grote tussenpozen weeën. Toen ze voorbij het graf van Molly liep, kwamen de weeën ineens zo snel dat er geen tijd meer was om ergens anders heen te gaan en ze ter plekke moest bevallen. Ze werd geholpen door haar man die via de telefoon van iemand te horen kreeg wat hij moest doen, terwijl hij doodsangsten uitstond vanwege al het bloed dat zijn vrouw verloor. Maar alles ging goed. De ouders hebben even overwogen om het kind Molly te noemen, maar kozen toch voor Mikayla Jessica, want dat vonden ze mooier.
Plaquette
Misschien zal Mikayla als ze groter is nog wel eens naar het graf van Molly gaan, maar een echte heksenpelgrimsplaats zal het niet worden. Anders is het gesteld met het huis in Brighton waar Doreen Valiente ooit woonde. Daar werd tijdens de zomerzonnewende een blauwe plaquette onthuld met de tekst:
Doreen Valiente
1922 – 1999
Poet, Author and
Mother of Modern
Witchcraft
Lived Here
Doreen Valiente liep als klein meisje al rond met een heksenbezem, als tiener experimenteerde ze met magie en in 1953 werd ze als heks ingewijd. Ze noemde zichzelf echter pas openlijk een heks na de dood van haar man en van haar streng-christelijke moeder. Voor die tijd zei ze dat ze hekserij bestudeerde. Bij het grote publiek was ze vooral bekend als iemand die pleitte voor acceptatie van hekserij als legitieme levensovertuiging, en tegen discriminatie van heksen. Ze ging in tegen de toen nog wijdverbreide gedachte dat hekserij gelijk stond aan satanisme en zwarte magie.
Men verwacht dat Valientes huis-met-bordje een paganistisch pelgrimsoord zal worden. De onthulling ging gepaard met veel ceremonieel, muziek, dans en spectaculaire outfits. Volgens John Belham-Payne, Doreens rituele partner (working partner), zou zij zich in die drukte weinig thuis hebben gevoeld. Zij leidde een teruggetrokken leven en stond niet graag in de schijnwerpers. John Belham-Payne overlegt met de gemeente Brighton and Hove over de mogelijkheid voor een hekserijmuseum, waar de collectie van Doreen Valiente gehuisvest kan worden.
Meer over Doreen Valiente en deze dag is te lezen in het artikel van Lucya Starza in dit nummer van Wiccan Rede Online.
Voorouders en vergoddelijking
Janet en Stewart Farrar waren ingewijd en zeer summier opgeleid door Alex Sanders. Toen zij in de jaren zeventig in Ierland gingen wonen, keken ze naar de teksten in hun Book of Shadows en vonden dat “kale botten, zonder vlees”. Ze besloten het geheel meer aankleding te geven met wat ze in hun omgeving aantroffen aan volksgebruiken. Ze publiceerden hun werk in het boek Eight Sabbats for Witches, dat later deel werd van The Witches’ Bible. Met toestemming van Doreen Valiente, “want veel van het originele Book of Shadows was haar werk”.
Dit vertelde Janet Farrar in een uitgebreid interview met Nels Linde van het Pagan Newswire Collective. “Vóór dat boek waren er geen Eikkoning en Hulstkoning in de hekserij. Er was geen wiccaning, geen handfasting, geen requiem [voor een heks]. Dat was allemaal Stewarts werk. (…) We zagen het niet als het ontwerpen van een nieuw systeem van werken, we wilden slechts de lege plekken invullen.”
Janets huidige partner Gavin Bone nam ook deel aan het gesprek. Hij stelde dat hekserij steeds in ontwikkeling is: in de jaren vijftig was een belangrijk aspect het afleggen van joods-christelijke gedrags- en denkpatronen; in de jaren tachtig werd het sjamanisme ontdekt als oorspronkelijke spiritualiteit met een rechtstreekse verbinding met het goddelijke. Tegenwoordig hebben veel mensen een persoonlijke band met één bepaalde godheid, of een krachtdier of andere manifestatie van het goddelijke.
Aan voorouders wordt nu meer aandacht besteed dan vroeger, volgens Gavin. Veel goden zijn ooit begonnen als voorouders. Op het festivalterrein van Heartland Spirit Festival, waar het interview plaatsvond, waren kleine heiligdommetjes gemaakt voor Stewart Farrar, Alex Sanders en Gerald Gardner. Daarmee zijn zij echter nog geen goden. Aleister Crowley zou misschien ooit een god van de Craft kunnen worden, maar “het proces van vergoddelijking heeft veel tijd nodig. De energie moet vanuit het goddelijke komen, het gaat niet van ons uit. Wij geven slechts vorm aan de energie, gaan er een verbinding mee aan.”
Wicca Man
De opnames voor de documentaire Britain’s Wicca Man zijn al gemaakt in 2011, vertelde Morgana mij. Er is zoveel gefilmd dat iedereen een lange documentaire verwachtte, maar die is in Groot-Brittannië nooit uitgekomen. Vragen naar het hoe en waarom bleven onbeantwoord. Wel werd dit jaar op de Australische televisie een korte versie uitgezonden. Ook in Polen schijnt deze te zijn vertoond.
De ‘Wicca Man’ uit de titel (een knipoog naar de film The Wicker Man uit 1973) slaat op Gerald Gardner, volgens de Australische inleidster een excentrieke man die aan het eind van de jaren dertig de basis legde voor de “moderne heidense hekserij, ook wel bekend als wicca”. De documentaire verhaalt over Geralds jeugd als een ongewenst en ziekelijk kind, dat voor zijn gezondheid naar het warme India werd gestuurd. Daar groeide hij op zonder formele opleiding. Alles wat hij leerde, leerde hij zichzelf, vertelt zijn biograaf Philip Heselton.
In de Britse koloniën raakte Gardner zeer geïnteresseerd in de culturen van de plaatselijke bewoners met wie hij op de thee- en rubberplantages te maken kreeg, in het bijzonder hun magische rituelen. Daarnaast had hij veel belangstelling voor het westerse occultisme, zoals het spiritisme dat Sherlock-Holmesauteur Arthur Conan Doyle aanhing. Eenmaal terug in Engeland legde hij contact met een groep vrijmetselaars die zich toelegden op een vorm van inheems-Britse hekserij die leek op wat hij kende uit het Oosten.
Op Facebook las ik de nodige kritiek op de film, maar naar mijn idee wordt er toch een heel aardig beeld gegeven van de tijd en de man, en de plaats van wicca in de maatschappelijke ontwikkelingen die volgden. Nu maar afwachten of er ooit een uitgebreidere versie opduikt.
Inboorlingetjes?
In de documentaire over Gerald Gardner werd erop gewezen dat veel mensen denken dat de ceremonies van de hekserij eeuwenoud zijn, maar dat ze in de vorm waarin wij ze kennen waarschijnlijk niet verder teruggaan dan de jaren dertig van de vorige eeuw. Uit het interview met Janet Farrar en Gavin Bone bleek dat veel gebruiken en rituelen zelfs nog recenter zijn. In Quest (juni 2013) was te lezen dat dit verschijnsel zeer algemeen is: “De Britse historicus Eric Hobshawm schreef er een boek over: The Invention of Tradition. Daarin liet hij zien dat veel tradities bewust gecreëerd zijn, bijvoorbeeld om een gevoel van nationale eenheid te creëren.”
In het artikel wordt de vraag gesteld of de traditionele leefwijzen van niet-westerse volkeren beschermd moeten worden, zoals we ook bedreigde diersoorten trachten te beschermen tegen verdwijnen. Het standpunt van de auteur lijkt over te hellen naar: nee, want er bestaan sowieso geen onveranderlijke tradities. De ene cultuur verandert sneller dan de andere, maar dat dingen veranderen betekent niet dat daarmee de identiteit van een volk verdwijnt. Diversiteit is echter wel belangrijk. Onder aan het artikel staat een link naar een organisatie die zich inzet voor de rechten van inheemse stammen.
Het taalgebruik van Quest bij deze gevoelige kwestie is af en toe bepaald neerbuigend: in de inhoudsopgave wordt het artikel aangekondigd met “Vaarwel volkjes?” en bij het stuk zelf staat een inzet met de kop “Ontdek je stammetje?”
Ivan Kupala
In de Oekraïne is het eeuwenoude, heidense midzomerfeest gekerstend en wordt tegenwoordig gevierd als Ivan Kupala-dag, stelde de Daily Mail. Ivan is de Slavische vorm van Johannes en Kupala is afgeleid van een woord voor baden: de dag van Johannes de Doper dus. De foto’s zien er niet specifiek christelijk uit. Feestvierders dragen bloemkransen in het haar en springen over vuren.
Een groep nieuwheidense Oekraïeners wilde een eigen versie van het Kupalafeest vieren, maar werd daarbij lastiggevallen door leden van de militia (Oekraïense politie) die hun paspoorten innamen en zeiden dat ze waren geïnformeerd dat er op die plaats satanische riten waren gepland. De informatie over het aantal deelnemers aan de heidense (niet satanistische) viering en de geplande tijdstippen van ritueel en zang en dans hadden ze blijkbaar van sociale media.
Een militielid wilde weten waarom ze op de kreet “Glorie aan Christus” niet reageerden met dezelfde woorden en de woordvoerster van de heidenen zei dat zij, als hij “Glorie aan de Oekraïne” riep, wel volgens het gebruik “Glorie aan de helden” zou antwoorden. Uiteindelijk kregen ze hun paspoorten terug en vertrokken ze naar een andere plaats, om daar bloemen in het water te gooien “zoals onze voorvaderen dat deden”, mopperend dat de politie de groepjes emo-goths die overal rommel lieten slingeren, wèl met rust liet. Tijdens die reis bleken ze te worden gevolgd. Na een zogenaamde sanitaire stop wisten ze de achtervolgers kwijt te raken en rond middernacht konden ze een ingekort ritueel doen.
- Volgens de traditie bloeit sint-janskruid op de geboortedag van Johannes de Doper, 24 juni, maar dit jaar veel later
Oud aftelversje
Johannes de Doper
zijn kont is van koper
zijn gat is van blik
rikketikketik!
(Echt oud, niet zojuist-verzonnen-oud. Hoe oud weet ik niet. Maar ik leerde het van mijn ouders en die weer van hun ouders, dat staat vast.)
Levende voorouder
Begin juni werd Nelson Mandela met een longontsteking opgenomen in het ziekenhuis en hij verkeert sindsdien in kritieke, maar stabiele toestand. In zijn familie spelen conflicten over het verplaatsen van de graven van drie van Mandela’s kinderen en sommige mensen geloven dat Mandela’s ziekte een teken is dat de voorouders ontstemd zijn. Er zijn er ook die denken dat Mandela’s geest door de conflicten niet de rust kan vinden om heen te gaan.
Mandela’s toestand doet in Zuid-Afrika de discussie over euthanasie oplaaien. Traditionele genezers (sangoma’s) hebben verklaard dat Mandela zo lang mogelijk in leven moet worden gehouden. Degene die de knop omdraait, zal zijn leven lang met een schuldgevoel rondlopen en bovendien het land in het ongeluk storten, zeggen zij. Alleen de voorouders mogen hem uit zijn lijden verlossen.
In de ogen van de sangoma’s is Mandela zelf een “levende voorouder”: als het geweld in de samenleving oplaait, roepen mensen zijn naam om iedereen te herinneren aan de idealen waar hij voor staat. Volgens hen is de oud-president momenteel in beraad met de voorouders over de toestand van de natie. Ze hebben gebeden dat de voorouders hem nog niet laten sterven, omdat de levenden hem nog nodig hebben.
Onsterfelijkheid
Op den duur zal de techniek zo ver zijn ontwikkeld, dat het mogelijk wordt om eeuwig te leven, verwachten sommige mensen. De Nederlandstalige New Scientist (voorheen NWT Magazine) had in het juninummer een themakatern over onsterfelijkheid. Hierin ging het over de cryonisten, mensen die zich onmiddellijk na hun overlijden op een speciale manier willen laten invriezen, om pas weer uit de diepvries te worden gehaald op het moment dat men in staat is de verouderingsschade aan het DNA te repareren. De meeste cryonisten realiseren zich dat die toekomst niet is gegarandeerd, maar ze hebben genoeg geld om de gok te wagen. Het invriezen kost $ 30.000 en daar komt nog $120 per jaar bij, plus de kosten van het vervoer naar het Cryonics Institute in Amerika.
Uitvinder en futuroloog Ray Kurzweil denkt dat het jaar 2045 het keerpunt in de menselijke evolutie zal zijn. Vanaf dat moment zullen computers slimmer zijn dan mensen, zegt hij. Dan kunnen nanorobots als een soort hulpvaardige virussen door het menselijk lichaam reizen om alles in kaart te brengen en waar nodig te herstellen of zelfs te vervangen door iets kunstmatigs. Of er is een mogelijkheid om, net als bij een computergeheugen, een back-up te maken van het menselijk geheugen op een externe harde schijf. Een belangrijke stap in die richting is mogelijk de memristor, een computer die niet alleen maar met de waarden 1 en 0, of ‘ja’ en ‘nee’ werkt, maar net als menselijke hersenen ook alles daartussenin.
Kurzweils theorie dat de evolutie van de mens inhoudt dat het biologische deel steeds meer zal worden vervangen door betere technologie, wordt transhumanisme genoemd. Op de vierde conferentie van de European Society for the Study of Western Esotericism (ESSWE) in Gotenburg, waar academische onderzoekers deze zomer bijeenkwamen om te spreken over esoterie en gezondheid, stelde Egil Asprem dat het transhumanisme een hedendaagse vorm van esoterisch denken vertegenwoordigt. Het is weliswaar geen historisch uitvloeisel van al bestaande occulte bewegingen, maar er zijn structurele overeenkomsten in de manier van denken. Bijvoorbeeld de gedachte dat er in de nabije toekomst een historisch keerpunt zal zijn, waarna het menselijk bewustzijn zijn huidige begrenzingen achter zich laat en de mensheid zal beschikken over ongekende vermogens – waaronder het overwinnen van de dood. Vanwege deze overeenkomsten wordt het gedachtengoed wel opgepikt door moderne occultisten.
Het thema in New Scientist sluit af met het artikel ‘Onsterfelijkheid is niet leuk’. Er worden wat praktische niet-leukheden opgesomd zoals toenemende overbevolking als niemand meer dood gaat, en toekomstige natuurrampen als meteorietinslagen en de ontploffing van de zon die iemand dan zal meemaken. Aan de andere kant is er het risico dat men zich stierlijk gaat vervelen (‘been there, done that’). Het sterkste argument tegen de onsterfelijkheid is filosofisch: Een leven zonder begrenzingen is vormloos en daarmee zinloos.
Levende groenten
Maar wat is ‘dood’ eigenlijk? Aan de Universiteit Twente ontdekte men dat hersencellen van onthoofde ratten een minuut later een opflikkering van elektrische activiteit vertoonden, en dat de cellen weer werkzaam, dus ‘levend’ konden worden als er dan zuurstof en glucose werd toegediend, schreef de Wetenschappelijke Scheurkalender op het blaadje van 6 juli.
Ook bladgroenten die al zijn afgesneden en wortels die al uit de grond zijn getrokken, zijn niet meteen dood, stond in juni in de Volkskrant. Amerikaanse biologen ontdekten dat groenten overdag afweerstoffen aanmaken die beschermen tegen vraat. ‘s Nachts neemt de hoeveelheid van deze glucosinolaten weer af. Dit dag-en-nachtritme blijft bij geoogste groenten nog ongeveer een week doorgaan. Bij groenten die lang in een donkere koelkast liggen of juist voortdurend in kunstlicht, raakt het ritme verstoord. Verhitting, zoals bij het inmaken in potten en blikken, vernietigt veel van de enzymen die nodig zijn voor de aanmaak van glucosinolaten.
Het gehalte aan glucosinolaten in een groente beïnvloedt de smaak. Hoe gezond een groente is voor de eter, varieert ook. Ruud Verkerk van de Universiteit Wageningen ontdekte al eerder dat kool die wordt gesneden, glucosinolaten aanmaakt en daarmee voor de mens gezonder wordt.
Ook afgeknipte goudsbloemen behouden dagenlang hun dag-en-nachtritme van openen en sluiten
Groente ruilen
Op de website van Blik op Weststellingwerf las ik over een mooi initiatief: groente ruilen! Iemand in Groningen bedacht dat het beter is voor mens en milieu als onze groenten niet de halve aardbol over zouden reizen voordat we ze konden opeten. Groente uit eigen tuin is het best, en bovendien goedkoper dan uit de winkel. Maar iedereen die een moestuin of fruitboom heeft, of heeft gehad, weet dat je op een zeker moment omkomt in de appels en geen sperzieboon meer kunt zien. De meesten geven een groot deel van hun oogst dan weg aan familie en vrienden, een enkeling verkoopt het overschot aan een bevriende groentehandelaar, maar ze kunnen het nu ook met onbekenden ruilen tegen een andere groente, die ze zelf niet in de tuin hebben. Op de website van Groente Ruilen kun je je aanmelden met een e-mailadres en invullen welke groente je over hebt. Je gegevens worden alleen gebruikt om het ruilaanbod op de kaart te zetten. Op de kaart kun je ook zien welke groente er in jouw omgeving wordt aangeboden.
Bananen lezen
Begin juli vertoonde het programma Koppen XL op België 1 de documentaire ‘De waarheid achter de waarzegger’. Daarin werd van enkele mediums, helderzienden en paranormaal adviseurs onthuld hoe ze de dingen konden weten die ze schijnbaar van overledenen of door gedachtenlezen ‘doorkregen’, en hoe verbijsterend veel ze daarmee konden verdienen.
Een man gaf adviezen over beurskoersen (€ 200 per half uur). Om het vertrouwen van de cliënt te winnen, kraste hij eerst iets op een notitieblokje en liet dan de ander een getal noemen, dat hij vervolgens op zijn notitieblokje toonde. Hij bleek bij deze verbluffende act gebruik te maken van een goochelaarsduim: een dopje met een potloodpunt waarmee hij zodra er een getal werd genoemd, dat ongemerkt met zijn duim kon opschrijven.
Een vrouw gaf shows gaf waarin ze zogenaamd met overledenen sprak (inkomsten: € 12.000 per voorstelling, en daarvan twee per week). Zij bleek via de namen die men opgaf bij het bestellen van kaartjes, eenvoudig van te voren op internet de meest intieme details te kunnen vinden. “Ter herinnering aan haar heeft één van jullie een tatoeage laten zetten… met een vlinder – klopt dat?” Natuurlijk klopte dat: die foto stond op Facebook.
Volgens de niet-helderziende Mark uit Los Angeles is waarzeggen niets anders dan een combinatie van intuïtie, psychologisch inzicht en ervaring, toegepast met een systeem en overtuigingskracht. Hij demonstreerde dit door een reading te doen met runensteentjes. Daar kwam ook beredeneerd gokwerk bij kijken: hij zei tegen een vrouw dat ze in de verpleging werkte (dat klopte), en verklaarde dit succes achteraf door het ervaringsgegeven dat éénderde van de mensen met zo’n vriendelijke uitstraling in de verpleging werkte. Hierna stapte hij over op een ander systeem en ging hij bananen lezen: “Ik zie aan de manier waarop je de banaan pelt, dat er een reis voor je in het verschiet ligt.”
~ Met dank aan iedereen die me nieuws toestuurde of vertelde of me ergens op wees,
ook als ik het uiteindelijk niet heb gebruikt! ~
