Review: Wild Once

Wild Once. Awaken the magic within. Unleash true power
Vivianne Crowley
Century, 2022, 336 p. ISBN 9781529124897. £16.99

“A delightful memoir of a magical life” is a description of this book on the cover, and that sums it up nicely. Vivianne Crowley writes about how the magic within her has awoken, to unleash true power. It is the result of her journeying and interactions with many people around the world. And it is an invitation to people who have experiences from an early age that are labelled psychic or magical, and who decide to hold on to them, like she did. Her quest has taken her through Wicca and other spiritual traditions.

What I have found most important, though, is what lies behind all these traditions: for the greatest mystery is not found in temples, churches, mosques, or in witches’ circles. We can experience magic in each waking breath and each dawn of a new day. What lies at the heart of all true spirituality is the joy that comes from realising that in the depths of our being we are connected to one another, to our biosphere and, beyond that, to the living universe – an interconnection of consciousness that unites us all.

Vivianne Crowley invites the reader to places of wild magic, to experience what it is to open ourselves to the universe and to the myriad of energies that surround us. It inspires us to change the world. She tells of her carrier as a psychologist and lecturer, and bestselling author, and of how she discovered witchery at a young age. We learn about the Horned God, opening ourselves to the universe and the healing spirit. We visit London in the time of the hippie culture and Poland in the 21st century.

Vivianne describes greater and smaller rituals, meditations and magical work, in a way that I think will enlighten the reader who has not experienced such sessions himself or herself. These impressions tell not so much how, but why a person in this day and age would want to awaken the magic within and to hold on to it. Not just the author, but many more people. Witches, Pagans and Magicians will recognize a lot, but the book is also highly informative for people who know a Witch or Pagan, who have experienced a Wiccan wedding and got curious, or just anyone interested in psychology, comparative religion and nature religions.

Geplaatst in Boeken, English articles | Getagged , , , , | Reacties uitgeschakeld voor Review: Wild Once

Recensie: Ruimte scheppen voor een nieuw begin

Ruimte scheppen voor een nieuw begin
Christine de Vries
A3Boeken, ISBN: 978 94 91557 64 4. € 25,00

Op Aswoensdag start de veertigdagentijd, ook wel vastentijd genoemd. Deze tijd staat geheel in het teken van innerlijk ruimte scheppen om het nieuwe begin, het nieuwe leven te kunnen toelaten. Vasten is een oefening in “nee” zeggen tegen onmiddellijke bevrediging en “ja” zeggen tegen wat wezenlijk is. Door bijvoorbeeld minder te eten, snoepen, alcohol te drinken, tv te kijken of afspraken te maken, ondersteunen we het innerlijke proces van het vasten: we laten het oude los waardoor we ruimte creëren voor het nieuwe.

Dit werkboek biedt je houvast in deze periode. Je keert hier dagelijks terug om al mediterend en schrijvend te ontdekken wat vasten met je doet, om op adem te komen, terug te kijken en te dromen over de toekomst. Voor iedere dag zijn er oefeningen, citaten, inspirerende uitspraken en bijbelteksten opgenomen. Er zijn enkele mandala’s opgenomen die je kunt inkleuren. Door daadwerkelijk in dit boek te werken, ontstaat er een persoonlijk document dat ook later nog van grote waarde is.

Recensie: Serotia Vors

Een fijne handleiding voor de veertig dagen vastentijd.
In 2009 heb ik het e-boek Ruimte scheppen van Christine als e-book (PDF) ontvangen. Dat leest uiteraard iets anders dan een boek, maar ik heb deze PDF jarenlang gebruikt als handvat voor mijn 40-dagen vastentijd.
Ik ben van oorsprong rooms-katholiek opgevoed, dus bekend met het concept van de betekenis van de vastentijd, zoals dat in het christendom doorgevoerd wordt. Uiteraard omschrijft Christine het niet zo streng en legt ze uit hoe je het vorm kan geven op jouw manier. Dit door allerlei oefeningen in meditatie, schrijven en tekenen.
Waarom doe ik hieraan mee? Als heks leef ik mee met de seizoenen en de jaargetijden, maar ik krijg uiteraard het een en ander mee van alle algemene feestdagen, dus ook Pasen, carnaval en de vastentijd. Ik geef deze vastentijd mijn eigen invulling, word bewust van hetgeen ik doe, eet en waar mijn verslavingen op bijvoorbeeld media liggen. Ik vind deze bewustwording erg prettig en ook de manier hoe Christine mij hierin begeleidt, maar toch een vrijheid geeft in de invulling.

Dit jaar kwam er een nieuw boek uit van haar, maar wel op dezelfde basis. Het hebben van een boek is gewoon weer fijner dan een PDF en leest en werkt makkelijker dan steeds de laptop openklappen. Ik vond het nieuwe boek prettig, iets minder christelijk qua invulling en vormgeving. Ook toch andere teksten, andere mandala’s, dus er zit wel degelijk een verschil tussen de versies van de boeken. Een mooie upgrade vind ik. Dit nieuwe boek is ingedeeld in dagen, niet meer met data, dus makkelijker een volgend jaar te hergebruiken, want 40 dagen blijft uiteraard 40 dagen.

Met de Pasen eindigde deze vastentijd weer. Ik ben me weer even bewust van de gewoontes die ik allemaal heb, hoe vaak ik op mijn telefoon kijk bijvoorbeeld. Hoeveel verloren tijd daar in gaat zit en hoe anders ik die tijd kan gebruiken voor de dingen die ik eigenlijk liever doe. Dus de kleine verslavingen en gewoontes zijn weer benoemd en aangeraakt. Ook mijn eetpatroon heb ik wat aangepast en ik ben daardoor 5 kilo kwijtgeraakt. Niet noodzakelijk, maar wel een prettige bijkomstigheid.

Ik vond het ook dit jaar weer een fijne vastentijd waaraan ik vorm kon geven door middel van de structuur van dit nieuwe boek. Dezelfde vertrouwde manier, maar weer net even anders.

Deze recensie komt na de vastentijd, maar het boek is gewoon te koop, en zeker de moeite waard om het in je systeem te houden, want de vastentijd komt ieder jaar terug natuurlijk.

Geplaatst in Boeken, Recensies | Getagged , , | Reacties uitgeschakeld voor Recensie: Ruimte scheppen voor een nieuw begin

Recensie: Kleurenpracht en kruidenkracht

Kleurenpracht met kruidenkracht
Marijke Eering – Marjanne Huising
A3Boeken
ISBN: 978 94 91557 47 7. € 29,50

Plantaardig verven en kruidengeneeskunde zijn ouder dan de weg naar Rome. Toch valt er nog steeds veel te ontdekken op beide fronten en het wordt helemaal interessant als je beide combineert. Dat is precies wat textielambachtsvrouw Marijke Eering en kruidenvakvrouw Marjanne Huising hebben gedaan. Met dit boek nemen ze je mee op een magische en inspirerende reis in het land der kruiden (vaste en wilde planten, bomen en tuinkruiden). Natuurlijk gaan ze in op het kleurenpalet van de verschillende kruiden, hoe je bijvoorbeeld wol en lappen kunt verven en hoe je kunt toveren met ecoprinten. Maar er is en kan zoveel meer!

Voor dit boek hebben Marijke en Marjanne kruiden geselecteerd die zowel een prachtige kleur geven of een intrigerende ecoprint als een helende werking hebben op lichaam en geest. Bij elk kruid gaan ze in op hoe het eruit ziet, wanneer je kunt oogsten of verzamelen, welke delen je gebruikt, hoe je het kunt verwerken, welke kleur(en) het geeft, wat voor invloed die kleur op je heeft en wat je er nog meer mee kunt. De vele recepten zijn voor verfbaden, geneeskracht of gewoon voor de lekker. Duurzaamheid, verwondering, kennis, heling, rariteiten, experimenteren en plezier zijn slechts enkele ingrediënten van kleurenpracht met kruidenkracht.

Recensie: Serotia Vors

Voor de creatieve heksen onder ons!

Wat een gezellig boek om doorheen te bladeren, al die kruiden en planten, en al die mooie foto’s en kleuren. Je krijgt gelijk zin om ermee aan de slag te gaan.

De dames geven een goede uitleg in het boek, hoe te beginnen, en wat je nodig hebt voor alles en de hoeveelheden. Nou dat is praktisch. Met hun uitleg wordt het al een stuk makkelijker om stoffen en garens te kleuren met de grondstoffen van Moeder Natuur. Er is een duidelijke indeling van het jaar, steeds in twee maanden, waarin alles bloeit en groeit en je dus kan zien welke planten je in die periode kan gebruiken.

Het is te jammer dat ikzelf niet brei, dus garens verven zal ik niet doen, maar om mooie natuurlijke stoffen te verven waarvan je dan prachtige kleding kan maken, dat is wel erg uniek. Denk eens aan gewaden of middeleeuwse kleding voor Fantasy Fairs, of gewone kleding natuurlijk. Inspiratie volop dus in dit boek.

Verder naast alle creatieve dingen met verven en ecoprinten, bevat het boek veel informatie over de gebruikte kruiden, bomen en planten, en staan er nog meer tips in om speciale kleding te maken voor mooie doelen, zoals het maken van een jasje in verschillende heermoeskleuren, die je dan in je kracht kunnen zetten.
Het boek staat ook vol met recepten van al deze kruiden, voor gebruik in eten, theeën en het maken van oliën.

Een leuk boek dus om mee aan de slag te gaan, zeker nu de natuur ontwaakt en de tuin zich weer vult met allerlei planten en kruiden. Heerlijk om zo met Moeder Natuur aan de slag te gaan, erg aardend ook. Je moet alleen niet bang zijn om je handen vuil te maken.

 

Geplaatst in Boeken, Recensies | Getagged , , , , , | Reacties uitgeschakeld voor Recensie: Kleurenpracht en kruidenkracht

Recensie: Spiegel van de Zodiak – 50 divinatiekaarten

Spiegel van de Zodiak – 50 Divinatiekaarten
Anneliese Melens
A3Boeken. ISBN 978 94 91557 606. € 29,50

De divinatiekaarten van ‘Spiegel van de zodiak’ hebben de astrologie als uitgangspunt. Elk sterrenbeeld heeft drie kaarten: een mannelijke, een vrouwelijke en een algemene. Deze 36 kaarten geven de verschillende attitudes tegenover het leven weer, maar je kunt ze ook als persoonlijkheidskaarten zien. Daarnaast zijn er tien hemellichaamkaarten (acht planeten, de Zon en de Maan), die aangeven welke krachten er spelen. De vier maankaarten maken duidelijk in welke fase een proces verkeert.
Met deze vijftig kaarten bestrijkt tarotist en kunstenaar Anneliese Melens alle aspecten van het leven. Ze neemt je mee op een inspirerende en intrigerende ontdekkingsreis. Alle kaarten zijn voorzien van een diepgaande uitleg. In het boekje vind je voorbeelden van leggingen, van heel eenvoudig (legging met één kaart) tot uitgebreid (legging op basis van de twaalf huizen). De rijke symboliek helpt jouw onderbewuste een vertaling te maken naar jouw situatie. Zo kun je het beste uit jezelf en je leven halen.

Recensie Serotia Vors:

Prachtige kunstwerkjes!

Allereerst zijn de kaarten kleine kunstwerkjes op zich, hier herken je de kunstenaar in de auteur. Prachtige afbeeldingen. Maar is er ook mee te werken? Anneliese heeft een hele aparte indeling van de kaarten gemaakt. Naast Attitudekaarten die zijn geïnspireerd op de twaalf tekens van de dierenriem, zijn er ook Hemellichaamkaarten en Schijngestalten van de Maan.

Wat ik altijd belangrijk vind in divinatiekaarten, is dat je er alle aspecten van het leven in terug kan vinden, zowel de positieve als negatieve kanten. Pas dan kan je met een deck ook alles uitleggen. Zij gebruikt de astrologie als uitgangspunt, en heeft per sterrenbeeld drie kaarten. Anneliese geeft een aantal duidelijke legpatronen waar je mee aan de slag kan, maar ik merkte dat ik al een eigen manier ontwikkelde terwijl ik met de kaarten bezig was. Ik ben de 36 kaarten van de sterrenbeelden gaan schudden en heb daar een kaart uitgepakt, verder vertelde een extra kaart van de hemellichamen mij meer over het hoe en wat, en een maankaart gaf de fase van het proces aan. Het is even zoeken en kijken waar de verschillende kaarten voor staan, maar na een aantal leggingen en werken met de kaarten worden zij steeds duidelijker, en leer ik ze beter begrijpen.

Het zijn dus wel kaarten waar je je even in moet verdiepen, juist vanwege de samenstelling, en de verschillende niveaus waarop de kaarten werken. Even goed eigen maken dus want de kaarten zijn anders dan de meeste decks die ik ken, waar je vaak aan een kaart trekken genoeg hebt om een uitleg te krijgen. Met dit deck heb ik de neiging om zeker twee of drie kaarten te trekken zodat ze bij elkaar aansluiten en meer duidelijkheid geven.

Maar na jezelf een beetje in de kaarten te hebben verdiept en ingelezen – en lees zeker ook het boekje door – is het een erg interessant deck om mee aan de slag te gaan, dat je een fijne diepgang van uitleg geeft.

Geplaatst in Boeken, Recensies | Getagged , , | Reacties uitgeschakeld voor Recensie: Spiegel van de Zodiak – 50 divinatiekaarten

Recensie: Wind – Maja Kooistra

Wind
Maja Kooistra

A3Boeken
ISBN 978 94 91557583. € 32,50

De wind komt voorbij in een zachte bries of woedende storm. De wind neemt geur en geluid mee van ver en dichtbij. Draagt wolken vol regen, die het land vruchtbaar maakt, rivieren laat stromen en dorst lest. Voert hagel en sneeuw aan, die het land teisteren. Brengt warmte en koude, die al het leven alert laten zijn, voeden, uitdagen en kunnen verslaan. De wind is het krachtigste transportmedium op aarde. Hij verplaatst niet alleen zand, löss en enorme wolken vulkanische as, maar laat ook daken, muren, schepen, brugdelen en bomen door de lucht vliegen als hij die op zijn verwoestende pad tegenkomt. De wind genereert de hoogste, vernietigende golven, maar draagt ook microscopisch fijn stuifmeel en zaden van planten naar elders, waar ze kunnen opbloeien. Vogels, vleermuizen, vlinders en vele andere insecten liften al dan niet actief mee op de wind.
Wind is ook adem, manifestatie van leven, die geestkracht en bezieling doet ontwaken. Hij regelt de samenstelling van de atmosfeer. De zuurstof die wij eruit opnemen vormt de brandstof voor al onze levensprocessen, vanaf onze eerste ademteug tot de laatste. Zonder gaan wij binnen enkele minuten dood. Ook ons bewustzijn wordt erdoor gevoed, of we die nu geest, bezieling, chi of prana noemen. De wind verbindt ons met zichtbare en onzichtbare krachten binnen en buiten ons. Wind speelt geen bijrol, maar is van levensbelang.

Recensie: Serotia Vors

Ervaar het element Wind in al zijn vormen!

Het boek Wind begint vooral met allerlei wetenswaardigheden, hier herken je wetenschapper in Maja, de bodemdeskundige en de geograaf. Ze legt op een begrijpelijke manier uit hoe het nu zit met al die lage en hoge drukgebieden, en al die termen die ik normaal eerlijk gezegd voorbij laat gaan.

Nou zit ik als heks niet echt te wachten op een boek vol wetenschappen over de wind, dus wat maakte dit boek dan interessant voor mij?

Wel, allereerst de prachtige foto’s van wolken, luchten en landschappen: die zijn adembenemend om te zien. Ik maak zelf ook graag foto’s van de verschillende luchten. Als element ‘Lucht’ kan ik mezelf uiteraard wel vinden in al haar wetenschappen.

De invloed van Wind en Lucht op het weer; de regen, sneeuw, onweer en hagel vallen ook door die lucht en beïnvloeden ons bestaan; de natuur om ons heen. Ze kunnen ook heel veel schade toebrengen, denk maar eens aan de stormen en tornado’s, de natuurrampen.

Lucht en adem zijn belangrijk, ons leven begint bij de eerste ademteug en eindigt bij het uitblazen van de laatste.
Na alle wetenschappen draait het boek langzaam een spirituele kant op. Ze vertelt over verschillende Goden en pantheons, hoe weergoden heersten en vereerd werden.

Welke rol deze windgoden speelden. Ik lees over het verhaal van Sleipnir, het achtbenige paard van Donar, waarbij de acht benen refereren aan de acht windstreken.

Leuk om te lezen over mythologie, folklore en geschiedenis, alles wat samenhangt met de Wind en de Lucht. Al die verhalen maken het lezen erg interessant, omdat ze wat toevoegen aan mijn beeld en informatie over het element ‘Lucht’.

Ook geur als onderdeel van de wind speelt een belangrijke rol, de wind als drager van geuren, dat wat noodzakelijk is bij bestuiving van zaden, zowel de geur als het verplaatsen ervan. Het aantrekken van vogels en insecten, zonder wind geen verspreiding.

Maar ga ook eens stil zitten luisteren naar de wind, naar het geluid wat het voortbrengt… wat hoor je? Hoor je de wind zelf, of de dingen die in beweging gebracht worden door de wind?

Kortom het is een boek vol met weetjes over de wind en lucht, het laat je je verdiepen in de lucht, het geeft je informatie om te begrijpen, ik ben er weer op een andere manier tegenaan gaan kijken. Als wetenschapper en geograaf neemt Maja je mee op haar weg door de wind, en laat ze je ook de kanten zien van de sjamaan en druïde in zich, en vooral die laatste aspecten in haar reis door de wind trekken mij enorm aan.

Het is een interessant boek geworden, en mede door de persoonlijke stukjes tussendoor een erg prettig boek om te lezen.

Het was een mooie reis waar ze mij op heeft meegenomen, zowel in woord als in afbeeldingen.

Geplaatst in Boeken, Recensies | Getagged , , , | Reacties uitgeschakeld voor Recensie: Wind – Maja Kooistra

“Let there be peace and freedom”

Symbolizing union and interconnectedness by using the colours of national flags

In these times of war I think it is important to stay connected to the people in all countries. Opposing one another will only lead to more distance, to the feeling that we are different. There may be differences between cultures, and of course it is difficult to forgive certain individuals for what they have done wrong. There’s no excuse for invading another country. And there’s certainly no excuse for acts of crime, such as shooting civilians, torture and rape, for destroying complete cities and depriving people of food, medicine and a safe retreat. In short: for ignoring the Geneva conventions. But a war is not the choice of the people. One way or another the inhabitants of the aggressive country suffer too. In the case of Russia because of the lost lives of the (some very young) soldiers, the lost jobs and incomes, the economy gone to shatters because of the sanctions and because the money goes to the army instead of to the inhabitants.

Treating the ‘opposing’ people as the enemy may lead to feuds between countries, which can lead to new wars in the future. We have seen the results of the Treaty of Versailles after World War I. We have seen the results of previous battles in the Balkan countries, in Rwanda, et cetera.

Someone who wants war, starts by describing ’the enemy’ as non-humans, as vermin. Who would allow a cockroach to live? Who wants to be friends with rats? It is so much easier to kill people you don’t know and don’t consider to be your equal, your relatives.
So what better way to oppose war itself than by viewing every people on earth as equals, as relatives and friends? To make a connection over the boundaries of country and culture. After all: we all bleed when we are wounded and we all love our children. We all wish the best for the ones we love. So let us extend the group of people we love to a larger group, consisting of people we do not know in person, and who live on another part of the planet, Knowing they are basically the same as we, only born elsewhere and maybe in other circumstances. They could have been us. We could have been them. In a next life we might be born into their family.
And if you find it difficult for now to really feel love, use the word ‘compassion’, for that is the kind of love that I mean.

My suggestion is for an addition to your May Eve ritual, your next Full Moon ritual or for a special ritual on another day. (I welcome everyone of a different faith or world view to join in whenever suits you). Suggestions for special dates: in the Netherlands May 5: Bevrijdingsdag. May 8: Day of the Red Cross. May 9: Europe Day. Or May 16: International Day of Living Together in Peace!

Very appropriate for the Beltane ritual is to use ribbons. This time not (only) the usual ribbons in white and red, or white, red and green, but colours that are common in flags.

The symbology of European flags dates back a long time, to the Indo-European civilizationi. The European flags were taken as example – and the ideas behind them formed the base – for flags in many (newer) nations outside of Europe.

Red is the colour of power and combat. White or yellow is the colour of sovereignty. Green, or blue, or black, is the colour of reproduction, of (the masses of) the people, of fertility, welfare and peace. The Netherlands share their flag in red, white and blue with France, Russia and Iraq. And with the UK, the USA, Slovenia and Slovakia1i.

So try to find ribbons – or knitting wool – in twelve colours: red, white, green, (warm) yellow, black, light blue, middle blue, dark blue, turquoise, orange, lighter yellow and brown. Those colours cover just about any national flag. If you use three colours, choose red, white (or yellow) and either blue or green of black.

If you are celebrating with other people, you might use the may tree or an equivalent to tie the ribbons to, and to dance around. That way you can weave all the colours, and thus all the countries and people the colours represent, into a fabric that stands for the interconnectedness of the world. You may want to give words to your relationship to all the people on the earth. For instance:

As East, so West. As South, so North.
We are the same, so call it forth.
We are all people, we share the Earth,
Everyone is of equal worth.

When you work alone, dancing while weaving is more of a challenge. But you can make a braid, with three colours if you are a beginner, but if you’ve done it before, braiding twelve colours may work too. Tie the ribbons or the yarn together or to a starting point, one that is stable and can take some pressure (pulling). The handle of your (heavy) cauldron can do, or a branch of a tree, or a door-knob. If you want to be able to take the braid of, use an extra piece of ribbon or yarn as accessory. That way you can cut the extra thread when the braiding is done.

While braiding you can use a chant or visualise being connected to the other people of the earth. We breathe the same air, we drink water that has passed around the globe many times, and the same sun and moon shine upon us all. While you braid the strands, keep in mind that we are united in diversity, that we are all humans, with the same needs and hopes: hoping to live in peace.
You can use the braid as a talisman, of hang it above or next to your altar.

If you are alone and braiding is not your forte, use a (white) candle and add the three or twelve colours to it in an appropriate fashion, for instance spiralling next to each other around the candle. Focus on the equality of all humans, and on your relation with other people, all other people, and on your hope to live in peace. When you are finished, dress the candle (use oil to anoint both poles to dedicate it) and light it tonight and tomorrow, until it is burnt up.

Final suggestion is to make a cake and decorate it with the three or twelve colours, and share it with people you do and people you don’t yet know. (Try to avoid allergenics and taboo ingredients, and be sure to have a list of ingredients at hand when you share it.)
Speak of your sense of connectedness and your hope for peace. Listen to the stories of other people.

And be thankful of your luck, when you live in a country in peace!

i  Gerard de Haas: Publieke religie. Voorchristelijke patronen in ons religieus gedrag. Baarn: Ten Have, 1994.

1  Among more countries, such as the Czech Republic, Thailand, Paraguay, Chili, Puerto Rico and Cuba:
https://www.wikiwand.com/en/List_of_flags_with_blue,_red,_and_white_stripes#/overview

Geplaatst in English articles | Getagged , , , | Reacties uitgeschakeld voor “Let there be peace and freedom”

“Voor mij zijn magie en theater altijd verweven geweest” – Emily Carding in gesprek met Morgana

Recensies zijn interessant, maar interviews zijn interessanter. Naar aanleiding van mijn bespreking van So Potent Art in het laaste Samhainnummer van Wiccan Rede Online leek het Morgana leuk als we Emily Carding konden interviewen. Wat volgt is een licht bewerkte vertaling van het Zoom-gesprek, dat plaatsvond op 17 maart 2022. Morgana was toen juist terug van een reis naar Cyprus. Zelf kon ik niet bij het interview aanwezig zijn. Onderaan de tekst geef ik een link naar Morgana’s opname van het gesprek.

Opmerking vooraf: Op sommige punten hanteer ik de spelling Hecate en op andere Hekate. Hecate, met de Latijnse letter c, is de spelling van de traditie waarin Shakespeare schreef, die berustte op de mythologie die vooral via het Latijn bekend was. Hekate, met de k die voor de Griekse letter kappa staat, is de spelling die wordt gebruikt door de moderne vereerders van de godin die zijn verenigd in de Covenant of Hekate, opgericht door Sorita d’Este. Beide verwijzen naar dezelfde godin en het onderscheid tussen Shakespeare’s en Sorita’s zienswijze is niet overal goed te maken. Wie het interview beluistert, zal bovendien verschil in uitspraak van de naam horen. Ook dat verschil hangt samen met een traditionele ‘Latijnse’ of veronderstelde ’Griekse’ benadering, maar dat is niet het onderscheid in mijn spelling.

Medeia

Wie is Emily Carding?

Morgana: Om te beginnen willen we weten met wie we te maken hebben. We hebben al wel wat over je uitgezocht: je bent theatermaker, acteur, schrijver, ontwerper van Tarotkaarten, je geeft workshops en lezingen, je bent een Alexandrian heks en mystica… en nog meer? Wil je daar nog iets aan toevoegen?

Emily: Goh, dat is behoorlijk volledig… ik ben ook een Keeper of the Covenant of Hekate. En ik doe de laatste tijd veel met wicca, maar dat vormt sowieso de basis van veel dingen. En ik ben een alleenstaande ouder. Dat is niet onbelangrijk. Ouderschap is geen deeltijdklus, en het is nooit afgelopen.

Achtergrond en toneelopleiding

Morgana: Hoe kwam het dat je je met theater ging bezighouden?

Emily: Diep van binnen heb ik altijd gevoeld dat dàt was wat ik wilde doen. Dat was wel bijzonder, want het kwam niet voor in mijn familie, en op mijn school werd niet aan toneel gedaan. Ik kom uit een arbeidersmilieu en de theaterwereld is meer iets van de rijkere klassen. Dus ik moest er veel moeite voor doen.

Ik had het geluk vlakbij een theater- en kunstopleiding te kunnen volgen. In het vierde jaar kwam ik in de gang twee docenten tegen, van wie de één zei: Wat, ben jij nog steeds hier? en de ander: Misschien hoeft dat niet… Want op de toneelschool van de echtgenoot van mijn theaterdocent waren juist enkele plaatsen vrijgekomen. Het was zo’n moment waarvan je zegt: dat heeft zo moeten zijn. Op vrijdag deed ik auditie en op maandag was ik aangenomen! 

Ik voelde me een enorme bofkont, maar ook wel een vreemde eend in de bijt, want ik had veel minder toneelervaring dan alle anderen daar. In die tijd ging ik ook het huis uit en begon ik magie en spiritualiteit te verkennen. Daarin was ik ook ‘vreemd’. Ik legde erg de nadruk op mijn hekserigheid; droeg een groene cape en zat in bomen en zo. Maar zo is het voor mij begonnen. Voor mij zijn magie en theater altijd verweven geweest. Mijn toneelschool in Yorkshire – hij bestaat nu niet meer – lag in een natuurgebied en bij een beeldenpark, werkelijk een prachtige omgeving. Dus in dezelfde tijd dat ik een theateropleiding volgde, ontdekte ik de magie en spiritualiteit van de natuur.

Meteen na de toneelschool ontmoette ik iemand met wie ik ben getrouwd. Ik deed hier en daar toneelwerk, voor het Cambridge Shakespeare festival en de London Dungeon bijvoorbeeld; niet geweldig indrukwekkend allemaal. We hadden weinig geld en namen om beurten werk aan om de ander te ondersteunen. Na vijf jaar werd ik zwanger en stopte ik met werken. Maar die relatie liep stuk toen mijn dochtertje nog geen twee was en ik stortte me in een nieuwe relatie… enfin, een lang en ingewikkeld verhaal dat niemand hoeft te horen.

Morgana: Ik vind het anders heel interessant! Ik ben dol op levensgeschiedenissen.

Ouderschap en magie

Emily: Het was weer zo’n serie opmerkelijke synchroniciteiten, met allerlei overlappingen met de verhalen rond koning Arthur, en meer… Ik ontmoette iemand die met een groep buiten in de natuur les gaf in Keltisch sjamanisme, wat ik altijd al had willen doen. We kregen een band, en toen kon ik nergens anders heen want mijn toenmalige echtgenoot zei: als je die gevoelens hebt, kun je hier niet blijven. Dus ik vertrok naar die ander, die ik nog maar een paar maanden kende… 

Omdat ik toen samen was met een partner die ook gevoel had voor magie, dompelde ik me in die tijd onder in de magische wereld. Ik trainde mezelf in diverse esoterische disciplines en ontwierp sets Tarotkaarten, ik schilderde veel en schreef boeken. 

Zo’n tien, elf jaar deed ik helemaal niets met toneel of film. Ik richtte me op het ouderschap en het esoterische werk. Maar door alle emoties die ik doormaakte, door het openstellen van mijn hart dat voortvloeide uit het ouderschap, en door de magische oefeningen om het geestelijke, fysieke en emotionele lichaam met elkaar in harmonie te brengen – toen ik uiteindelijk terugging naar het toneel, merkte ik dat ik een betere acteur was geworden dan ik ooit was geweest.

Shakespeare roept

Het was denk ik in 2010 dat het begon te kriebelen: ik wil weer gaan acteren. Maar ik wilde wachten tot mijn kind oud genoeg was om te kunnen verdragen dat ik er niet altijd zou zijn. En in 2011 – dat was weer zo’n sleutelmoment – ken je dat, dat je met je telefoon online bent maar het signaal is heel zwak? Ik lag op mijn rug op bed te internetten en moest mijn telefoon omhoog houden, hoog boven mijn gezicht, om ontvangst te hebben. Mijn telefoon viel op mijn gezicht, zo op mijn mond en tanden, en toen ik ‘m weer oppakte zag ik dat er een Shakespeare-app was geopend! 

Dat vat ik dan maar op als een teken, dacht ik. Ik woonde toen in Cornwall, erg afgelegen, maar ik vond een Shakespeare-vervolgstudie. Niet in acteren of regisseren, men ging ervan uit dat je daarin al de nodige ervaring had. Het ging om het vormgeven van Shakespeare, de tekst interpreteren en hem je eigen maken, gebruiken als ruw materiaal om zelf iets eigens mee neer te zetten. 

Zodra ik daarmee bezig was, vond ik de aansluiting met dat ontbrekende deel van mijn bestaan terug. Ik ontmoette mensen, we gingen op tournee enzovoort enzovoort. Toen ik die studies had afgerond ging het allemaal gewoon door en ik heb het geluk – even afkloppen – dat ik sindsdien geen moment heb hoeven stilzitten. 

Mijn proefschrift ging over de praktische toepassing van de esoterische inhoud van Shakespeare, en dat vormde de basis voor So Potent Art. Dus veel van dat boek is begonnen met die studie uit 2014.

Shakespeare voor heksen

Morgana: Een van de vragen die ik heb, is: wat is de relevantie van Shakespeare voor heksen? We weten allemaal van “double double, toil and trouble”, maar het gaat ongetwijfeld dieper dan dat.

Emily: Nou en of. Shakespeare is uitermate relevant voor heksen, en voor wie dan ook die zich met magie bezighoudt. Ik weet niet goed waar ik moet beginnen, maar laten we zeggen ten eerste heb je als ruwe materie dat mooie, sterke taalgebruik waarin feitelijk tal van effectieve invocaties staan.

Shakespeare deed graag iets met Diana en de maan. Daarnaast hebben we uiteraard Hecate, die bij Shakespeare op het eerste gezicht een meer donkere, duistere vorm van Diana lijkt te zijn. Deze twee godinnen zijn aspecten van de grotere energie van de maan. Maar ook van de natuur, en van de wereldziel, in Neoplatoonse zin. 

Dat is bijzonder interessant, als je kijkt naar waar de heksen in Macbeth voor staan op een dieper niveau. Als je het werk van Shakespeare gaat analyseren vanuit een magisch oogpunt, kun je reconstrueren hoe hij zich mogelijk verhield tot deze filosofische ideeën, vergeleken met zijn tijdgenoten. De cultuur van de Renaissance was goed thuis in de taal van het hermetisme: kabbala, de elementen, de planeten enzovoort; veel meer dan waar de gemiddelde hedendaagse mens mee vertrouwd is. Maar degenen onder ons die deze zaken hebben bestudeerd, kunnen ze terugvinden bij Shakespeare. 

Op die manier kunnen we ervan leren, en ook een dieper begrip ontwikkelen van de toneelstukken en de personages. Shakespeare wist op zo’n manier te schrijven dat het zowel de emoties als het verstand raakt. Het theater wordt zo een transformatieve ervaring, een initiatie zou je kunnen zeggen. Iemand die zich bezighoudt met magie, kan dat eruit halen en bewust toepassen in zijn of haar eigen werk. In So Potent Art heb ik aan de hand van enkele voorbeelden laten zien hoe je dit vroegmoderne materiaal op een postmoderne, creatieve manier kunt aanpassen en inzetten voor je eigen doeleinden.

Morgana: Nu ik daarover nadenk, verbaast het me dat het, als we het hebben over Gardnerian of Alexandrian rituelen, vrijwel nooit gaat over Shakespeare. Het is altijd maar: dit en dat komt van Crowley… Voor zover ik weet, maar misschien kun jij daar meer over vertellen, is er nauwelijks sprake van Shakespeare-citaten. Misschien zal daar in de toekomst onderzoek naar worden gedaan: hoeveel invloed van Shakespeare is er in de rituele teksten? Ben jij daar voorbeelden van tegengekomen?

Emily: Dat is niet de invalshoek waarmee ik ernaar heb gekeken, dus ik kan niet zo een twee drie iets bedenken. Misschien is het juist omdàt ik het nooit was tegengekomen dat het mij origineel en baanbrekend leek om Shakespeare op deze manier te presenteren, te zeggen: dit is fantastisch materiaal om ritueel toe te passen. 

Het zijn niet alleen de woorden die zo sterk zijn: ook het ritme, de iambische pentameter die de hartslag vormt; en de verborgen betekenislagen en de onderliggende filosofie van de natuur. Dat is allemaal heel krachtig, maar ik geloof niet dat het een bron is waar veel mensen met een paganistische achtergrond uit hebben geput.

De paar boeken die ik hierover heb gezien, hadden meer een rozenkruisers- en christelijke benadering en dat is net weer een andere zienswijze. Maar er zit veel meer in. Frances Yates heeft hier veel over geschreven en haar werk is voor dit onderzoeksgebied van onschatbare waarde. Maar iedereen kijkt als het ware met zijn of haar eigen bril – en dat kan ook met Shakespeare, er zit zo veel in. 

Je kunt zeggen: dit bewijst dit, en dat bewijst dat… Maar het is allemaal verbonden door een onderliggende liefde en eerbied voor de ziel van de natuur en de godin. De dichter Ted Hughes – een controversieel en problematisch figuur, maar hij schreef hier een prachtig boek over. Maar ook dat is weer zijn zienswijze. 

Wat ik heb willen doen, is kijken naar wat er feitelijk, onmiskenbaar staat. Dus niet zozeer mijn interpretatie geven, maar de verwijzingen naar astrologie, goden en godinnen enzovoort aanwijzen. Met een vleugje “gesteld dat je het vanuit een kabbalistisch oogpunt zou benaderen, dan zou je…” 

Maar nee, ik ken geen gevallen waarin iemand Shakespeare-teksten ritueel heeft gebruikt en dat door meerdere mensen is overgenomen. Ongetwijfeld zijn er mensen die dat hebben gedaan, alleen niet in de rituele teksten die wij tot onze beschikking hebben.

Acteren voor heksen

Morgana: Jouw boek laat zien dat het bij Shakespeare niet om duffe academische tekstanalyse hoeft te gaan maar dat je er daadwerkelijk iets mee kunt doen, dat ook nog eens een metafysische component heeft; het is niet louter amusement. Dat brengt me op de volgende vraag: is het voor heksen belangrijk om ervaring op te doen met toneelspelen?

Emily: Goeie vraag. Daar gaat het inderdaad over in mijn boek. In alle hoofdstukken staan oefeningen die toewerken naar het punt waarop je desgewenst je eigen rituele drama kunt creëren. Dat is het praktische proces dat onder alle theorie ligt. Als voorbeeld geef ik aan het eind Hekate: Genesis, een ritueel drama dat ik schreef voor, ik geloof het tweede Hekate-symposium, in Glastonbury. Het was een mash-up van werk van Shakespeare: zinnen en fragmenten uit zijn toneelstukken, uit de sonnetten, overal vandaan geplukt en op een nieuwe manier toegepast in een ritueel kader. Ritueel drama van het genre geboorte-dood-wedergeboorte, over de val van het Licht in de wereld. Daar had ik met een klein groepje aan gewerkt. 

In die tijd woonde ik in een groot huis, waar we met z’n allen konden verblijven en intensief samenwerken. Behalve ikzelf was daar iemand die professioneel zong en acteerde en een spirituele en magische achtergrond had; twee jonge theaterstudenten die niet aan magie deden; en mijn toenmalige echtgenoot die een magiër was maar geen acteur, al had hij wel gezongen in bands en had hij als kind graag willen toneelspelen. Bij deze mensen bleek het makkelijker om de acteurs te trainen in het magische werk, dan om de magiër de toneeloefeningen te laten doen, de warm-ups en de stemoefeningen en zo. 

Dus wat ik wil zeggen tegen heksen en magiërs die nog nooit toneel hebben gespeeld: het kan je rituele werk alleen maar ten goede komen als je werkt aan je stem, je bewegingen, je lichamelijke aanwezigheid in de ruimte. Het zal de werkzaamheid en kracht van je rituelen versterken. In het boek staan oefeningen om aan dat alles te werken. Een van de dingen die ik graag doe als ik met anderen samenwerk voor een ritueel, is uitzoeken waar iemands stemresonantie ligt. In al die dingen lopen de trainingen van acteurs en van magiërs van oudsher parallel.

Morgana: En ook de choreografie, de dans, de manier waarop de energie beweegt met meerdere mensen in de cirkel die vaak vrij klein is… Ik heb een lichte lichamelijke beperking zoals je misschien weet, ik heb problemen met mijn heupen, en ik heb moeten zoeken naar een manier om de elegantie te behouden in de rituele gebaren, zonder daarbij anderen te hinderen. Ik heb daarbij veel aan de aanwezigheid van anderen. Daarom vind ik de choreografie essentieel, want dat houdt in dat mensen samenwerken en elkaar helpen. Dat laatste ontbreekt naar mijn idee tegenwoordig nogal eens in onze rituelen. Hoe kunnen we een priesteres helpen in trance te komen? Voor mij hangt dit samen met ons acteervermogen. En ik bedoel dat niet in de zin van “if you can’t make it, fake it”…

Emily: Nee! Het is volstrekt geen kwestie van faken. Mensen die geen acteurs zijn denken misschien dat het een vorm van doen-alsof, of liegen is. Maar het gaat eerder om het onthullen van universele waarheden. En wat jij zegt over de anderen die je ondersteunen in de energie – acteurs zijn zich er misschien niet van bewust wat ze op een spiritueel niveau doen, maar ze weten dat het te maken heeft met energie en onderlinge verbondenheid. Neem nou zo’n moment waarop je merkt dat iemand op het punt staat zijn tekst te vergeten, en je kunt inspringen en helpen: heel nuttig in een magische cirkel. 

En bovendien, als je vertrouwen hebt in je eigen bewegingen en stem, ongeacht je beperkingen, dan zit je niet gevangen in jezelf of vast aan je eigen angsten, dat maakt de energie ook effectiever. Het is een zaak van belichamen. Dat is tenminste de manier waarop ik werk. Het gaat om het belichamen van energieën. 

Niet iedereen werkt op dezelfde manier, maar voor mij als beoefenaar van magie gaat dat als vanzelf. Ik raad iedereen aan om, al is het maar tijdelijk, de oefeningen uit te proberen die ik in dit boek geef, en ook die in het boek Seeking Faery staan, dat binnenkort uitkomt. Want ik heb gemerkt dat het vrijmaken van de stem en bewegingen heel goed kan worden toegepast in het leggen van de verbinding met het land en de wezens om mij heen.

Elfen

Morgana: Nu dit ter sprake komt: je laatste boek heet Seeking Faery, en eerder heb je het boek Faery Craft geschreven. Is dit een vervolg daarop, of is het een heel ander boek?

Emily: In zekere zin gaat het over hetzelfde. Ik heb beide boeken geschreven omdat de uitgever, Llewellyn, me daar om vroeg. Bij Faery Craft wilden ze een lifestyle-boek. Iets over festivals en de community van mensen die met die dingen bezig zijn. Hoe kun je je als elf kleden en hoe doe je je make-up en zo. Het maakte deel uit van een serie; voor diezelfde serie schreef Raven Digitalis bijvoorbeeld het boek Goth Craft. En ik dacht: ja best, maar ik ga proberen hierin toch zo veel mogelijk goede begeleiding te geven. Wie het oppervlakkig doorlas, dacht misschien: bleh, allemaal foto’s van mensen en reclame voor festivals. Maar als je serieus naar de oefeningen keek, vond je daar manieren om je open te stellen voor de elfenwereld. Dat was zo’n tien jaar geleden alweer, tjonge.

Meer recentelijk werd ik benaderd voor een klein cadeauboekje over elfen, met mooie illustraties van een geweldige illustrator. Het zou deel uitmaken van een serie cadeauboekjes. Ik dacht: dat is een goede gelegenheid voor wat ik noem de ‘kennispil verstopt in een snoepje’. Dus een boek dat er uitziet als ‘oooh schattig, enig, elfjes…’ maar ondertussen: Serieus Werk! 

Het draaide erop uit dat ze het idee van die serie lieten vallen, maar dit nog wel wilden uitbrengen, als een losstaand boek. In plaats van The little book of Faery werd dat dus nu Seeking Faery. Het gaat over de folklore van Ierland, Schotland, Bretagne enzovoort. Alles in overzichtelijke stukjes zodat je het boek op elk gewenst moment kunt oppakken. Het heeft prachtige illustraties van Siolo Thompson en ik heb het werkelijk volgepropt met oefeningen, visualisaties en meditaties om mensen een gedegen basis te geven. 

Deels dezelfde oefeningen als in Faery Craft, want dat is nu eenmaal het werk dat verricht moet worden. Het is in zekere zin een boek voor beginners, maar toch ook iets waarvan ik hoop dat het interessant is voor mensen die al verder gevorderd zijn. Het is trouwens niet dat het zo en zo moet worden gedaan omdat ik dat zeg. Het is het werk dat je moet verrichten om je open te stellen en je eigen ingangen te vinden. Verschillende mensen vinden verschillende manieren, verschillende leraren enzovoort, wat voor hen het best werkt, en daarom probeer ik het zo ruim mogelijk te benaderen: dit zijn de opties die je hebt, en op deze manier werk je eerst aan jezelf zodat je open en vrij bent om je te verbinden met andere energieën. Maar begin altijd met aan jezelf te werken. “Ken uzelf” is immers het fundament van elke magische discipline.

Een gegeven woord

Morgana: Over Faery gesproken… ik ben juist terug van Cyprus en een van de redenen dat ik daarheen wilde, was de Faery Queen Melusine. Het verhaal over de Lusignanfamilie op Cyprus heeft me altijd gefascineerd. Jammer genoeg heb ik er daar niet veel van kunnen terugvinden. Heb jij het in deze boeken toevallig ook over Melusine?

Emily: Ja beslist. Het is een van de verhalen die ik heb opgenomen in Seeking Faery – tenminste dat denk ik… ik was het in elk geval van plan… ik ben er vrij zeker van dat het erin staat, want het is een van mijn favoriete voorbeelden. Zij komt met een voorwaarde en je spreekt samen iets af  – en als je je niet houdt aan die afspraak, dan is het afgelopen. Dan ben je de pineut. Ze stelt echt geen lastige eis: ze wil op zaterdag niet worden gestoord. Zo moeilijk is dat toch niet. 

Morgana: Ik heb het verhaal pas nog gelezen in dit boek: Melusine; or, The Noble History of Lusignan, van Jean d’Arras – het zit vol notitiepapiertjes zoals je ziet – en het opmerkelijke eraan is: Ze trouwt met de koning en vraagt hem, haar op zaterdagavonden niet te bezoeken. En hij eerbiedigt dat. Het is zijn broer die hem aan haar laat twijfelen. Die zegt: dat is toch wel raar zeg, vind je dat zelf nou ook niet een beetje raar? Het is zijn broer die hem er uiteindelijk toe aanzet, de deur te openen.

Dit soort verhalen is zo belangrijk. Ze herinneren ons aan het belang van een gegeven woord. Wat het betekent om een belofte te schenden. Je ziet het ook in andere sprookjes en bij Shakespeare: zoiets heeft consequenties. Ik zie tegenwoordig vaak een gebrek aan vertrouwen en respect…

Emily: … en eergevoel. Dat probeer ik ook in mijn werk te benadrukken.

Hekate vandaag

Morgana: Voor mij is dat de grote waarde van de Craft, van wicca: eergevoel, respect, je aan je woord houden. Als we geen vertrouwen in een ander kunnen hebben, waar blijven we dan? Jouw boeken kunnen daarbij helpen, door ons te herinneren aan de kracht van rituelen maar ook aan de consequenties van eedbreuk. 

Ik weet niet of jij daar nog iets aan wilt toevoegen, maar het roept uiteraard ook de vraag op naar jouw band met Hekate. Welke rol heeft Hekate gespeeld in jouw leven, wat is haar invloed op hoe jij nu tegen het bestaan aankijkt? Hoe zou Hekate vandaag de dag tot ons spreken, wat zou ze zeggen over de huidige situatie?

Emily: De huidige situatie, lieve hemel… Hoe Hekate tot ons spreekt, verschilt denk ik per persoon. Ik denk dat ze mij al inspireerde en mijn werk beïnvloedde, nog voordat ik volledig in de gaten had hoeveel zij deed. Meer en meer leer ik dat te herkennen en erop te vertrouwen. Een van de hoofdaspecten van Hekate waarmee ik werk, is Soteira, de redster, de ziel van de wereld. We leven nu in een tijd waarin het belangrijker dan ooit is ons te verbinden met de energie van Soteira. We moeten erop vertrouwen dat wat we nu wereldwijd meemaken een proces van geestelijke ontwikkeling inhoudt, een evolutie tot iets beters. 

Dat is de hoop waaraan ik me vastklamp. Die verbinding met het universele Licht dat in de wereld is afgedaald en leeft als vonk in ieder van ons en ons bezielt, of we ons daar nu van bewust zijn of niet – ik hoop dat we door die connectie en inspiratie ook de vonk in anderen kunnen versterken, opdat al onze vlammen helder mogen branden in tijden van duisternis. Voor mij is die verbintenis met Hekate nu belangrijker, en sterker dan ooit.

Morgana: In het licht van de gebeurtenissen in Oekraïne hebben mensen mij gevraagd: wat kunnen wij doen, met welke godinnen of goden kunnen we werken, moeten we met de oorlogsgod werken…

Emily: … tsssj …

Morgana: … om kwaad met kwaad te bestrijden? Ik zou zeggen: leg om te beginnen contact met de plaatselijke godinnen en goden, de geestelijke wezens van het land. Dat zou Shakespeare ook zeggen: verbind je met de wezens van het land. En ook met Hecate, in al haar verschillende gedaanten. Zoek naar de energie van het haardvuur, of je die nu vindt in Feronia of in een plaatselijke godheid van de Oekraïne. Wij hebben onlangs Berehynia aangeroepen…

Emily: Maar ik zou de mensen ook willen aansporen, met de geestwezens van Rusland te werken voor vrede. Ik pak even een aandenken aan mijn optreden in Sint-Petersburg in… 2019 geloof ik? Zij hebben me deze mooie dame cadeau gedaan. Zij brengt vrede en harmonie.

Het stemt me vreselijk treurig wanneer mensen racistisch en nationalistisch worden. Ook de Russen lijden onder deze oorlog – niet in de mate waarin de Oekraïeners lijden van wie de huizen worden vernietigd en die wanhopig op zoek zijn naar een veilige verblijfplaats… maar Russische vrienden zijn bijvoorbeeld op straat aangehouden vanwege een jas die toevallig blauw en geel was. Mensen worden gearresteerd omdat ze een blanco papier hebben opgehouden bij wijze van protest. Dus ik denk dat het net zo belangrijk is om Russische geesten en goden en godinnen aan te roepen, om vrede en een ander regime in dat land te brengen. Want dat is het land waar de verandering moet plaatsvinden.

De Elfenkoningin

Hekate, zoals ik haar zie, is onder meer de wereldziel, en dat houdt verband met de elfenwereld. Met de mythe van de val van Lucifer, en de wezens die samen met Lucifer vielen en niet in de hel belandden maar halverwege bleven hangen, die vonken van het goddelijke die niet bij boven en niet bij beneden horen, maar ertussenin: de elfen. Zo is ook Hekate een elfenkoningin. Ze heeft een uitgebreid takenpakket! Het begrip Faery omvat veel verschillende wezens, van zelfstandige elfenvolkeren die erg op zichzelf zijn, tot wezens die ik zou omschrijven als beschermers van het innerlijke licht, van die vonken van de wereldziel. En Hekate is hun koningin. Het is altijd gunstig om in harmonie te leven met de plaatselijke geestwezens.

Morgana: Het was fantastisch om met je te praten en we kijken uit naar je nieuwe boek Seeking Faery. Ik zal Medeia vragen het te recenseren. Wanneer verschijnt het?

Emily: Het is nu net gedrukt en kan vooruit worden besteld. Het staat gepland voor april en ik heb begrepen dat mijn eigen exemplaren al onderweg zijn.

➡ So potent art, an interview with Emily Carding

Geplaatst in Interviews | Getagged , , , , | Reacties uitgeschakeld voor “Voor mij zijn magie en theater altijd verweven geweest” – Emily Carding in gesprek met Morgana

Oud nieuws in de verjongingsketel – Beltane 2022

oud goud

In 2014 bracht het Amsterdamse Allard Pierson Museum de expositie ‘De Krim: Goud en geheimen van de Zwarte Zee’. Het was een grote tentoonstelling waar veel moois en interessants was te zien. “Nog niet eerder leende de Oekraïne zoveel archeologische topstukken van de Krim uit”, schreef het museum trots in een persbericht. De Krim maakte in die tijd deel uit van het land Oekraïne. Maar toen de tentoonstelling zowat was afgelopen, annexeerde Rusland de Krim en werd onduidelijk aan welk land de museumstukken moesten worden teruggegeven. 

Zolang dit niet was opgehelderd, moesten de kostbare voorwerpen maar in Nederland blijven. Het conflict tussen Rusland en Oekraïne vond echter maar geen oplossing en de kwestie van het goud van de Krim werd een langdurige aangelegenheid. Bij het Allard Pierson bestond twijfel over de eigendomsrechten, maar vooral over de conditie van de kunstschatten zelf, die ingepakt in de opslag mogelijk niet optimaal behouden konden blijven. Al twee keer heeft een rechter geoordeeld dat de stukken teruggegeven moesten aan Oekraïne, maar het besluit wordt steeds aangevochten door de musea die de stukken hadden uitgeleend en die nu onder Russisch bestuur vallen.

In hetzelfde jaar 2014 werd het passagiersvliegtuig met vluchtnummer MH17 onderweg van Schiphol naar Kuala Lumpur boven Oekraïne met een raket neergeschoten, waarbij alle inzittenden omkwamen. Deze zaak loopt ook al jaren. De spanningen tussen Rusland en Oekraïne werden dit jaar in februari opnieuw wereldnieuws toen Rusland Oekraïne binnenviel. In Nederland kwam in maart de documentaire De schatten van de Krim in de bioscopen over de zaak van de museumschatten, die op deelniveau de oorlog tussen beide landen weergeeft. “Het is een strijd met alleen maar verliezers, wat de uiteindelijke uitkomst ook gaat worden” merkte de recensent van Filmtotaal treurig op.

spiritualiteit en communisme

Het (kennelijk in januari verschenen) decembernummer van Baltic Worlds, tijdschrift van het Centrum voor Baltische en Europese Studies van de Södertörn Universiteit in Stockholm, was een special over esoterie en New Age in (post)marxistisch Oost-Europa. Ondanks de tijdschrifttitel gingen de bijdragen in dit themanummer niet zozeer over de Baltische staten, maar over bijvoorbeeld voormalig Joegoslavië en de DDR. Op de omslag van het blad staarde een zwarte kat de lezer aan vanonder een jaspand van een standbeeld van Lenin. Eén van de artikelen ging over het neopaganisme in de Oekraïne. De recente Russische inval verleende dit stuk een extra actualiteit.

“Naar aanleiding van berichten uit de Verenigde Staten, die meldden dat de atoomduikboot Nautilus met behulp van telepatie onder de ijskap van de Noordelijke IJszee was gegaan, kwam het Russische militaire apparaat met de gedachte dat zoiets misschien ook voor eigen doeleinden gebruikt zou kunnen worden. Hoever men op dit gebied nu is, is natuurlijk onbekend.” – uit ‘Psi in Rusland’ (AO-boekje, Stichting IVIO 1973)

Religie was onder de communistische regimes zogenaamd afgeschaft en de bevolking werd geacht er een ‘wetenschappelijke’ denkwijze op na te houden, zonder geloof of ander ‘bijgeloof’.1 Ten tijde van de Koude Oorlog legde men zich in beide machtsblokken zich vooral toe op het verspreiden van desinformatie en tegelijk trachten te achterhalen wat men bij de tegenpartij zoal geloofde en deed. De spirituele bewegingen die in die tijd onder het communisme bestonden, zijn hierdoor nog altijd onvoldoende in kaart gebracht.

De antireligieuze politiek van het sovjettijdperk heeft waarschijnlijk bijgedragen aan een zekere ontkerstening. In de jaren ’60 bepleitte de Partij nieuwe, niet-religieuze rituelen gebaseerd op natuurverering. Voor-christelijke en voor-islamitische feesten zoals het lentefeest Noruz en de zomerzonnewende, en animistische en heidense riten werden naar voren geschoven.2

New Age en esoterische stromingen wonnen aan invloed en gingen volgens sommige onderzoekers een ondergrondse tegencultuur vormden, omdat de officiële ideologie zo saai was! De ideeën werden hierbij niet allemaal ontleend aan ‘het Westen’, maar borduurden ook voort op oudere opvattingen over bijvoorbeeld ‘de Slavische ziel’ met een aangeboren mystieke inslag, die rationeel niet te begrijpen zou zijn.

Net als in West-Europa bestaat er Oost-Europa sinds de Romantiek een nationalisme waarin sommigen nostalgisch terugverlangen naar een tijd waarin de Kerk de orde in het leven bepaalde, en anderen teruggrijpen op ideeën over een authentiek inheems, voorouderlijk geloof. De sovjetpolitiek stimuleerde nationalistische gevoelens, onder meer door in te spelen op het idee van ‘de Slavische ziel’, die de Oost-Europese volkeren zou verbinden (ook de politiek van het huidige Rusland bedient zich van dit gedachtengoed). Maar nationalisme verbindt door verdeeldheid: ‘wij horen bij elkaar, maar zij horen daar niet bij!’ In de negentiende eeuw schreef de Oekraïense dichter Pavlo Chubinsky een gedicht over zijn vaderland, dat in 1991 enigszins aangepast het volkslied van Oekraïne zou worden. Om aan de patriottische gevoelens niet meteen een expliciet vijandbeeld te verbinden, werd het zinnetje over een Poolse generaal die de Oekraïne verkocht aan “de vervloekte Moskovieten” maar geschrapt.

Oekraïens heidendom

De coverillustratie van dit nummer van Baltic Worlds, waarop onder Lenins jas een zwarte kat schuilt, is van de hand van Karin Z Sunvisson

Adrien Nonjon beschrijft in Baltic Worlds de achtergronden van het Oekraïense neopaganisme, dat Ridnavira of Rodnovery3 (in het tijdschrift vertaald als ‘native faith/truth’) wordt genoemd, en niet pohanstvo (‘Pagan’), omdat het laatste in verband wordt gebracht met ongerelateerde New Age-ideeën en aanvallen vanuit de orthodoxe kerk. Groepen of personen die deze vorm van paganisme belijden, heten Ridnoviry.

Ridnavira is gebaseerd op Slavische folklore die vanaf de tiende eeuw naast het christendom is blijven bestaan of zich daarmee heeft vermengd. In de loop van de twintigste eeuw hebben verschillende mensen zich erop toegelegd, het oude geloof hieruit te reconstrueren. Binnen de religie zijn verschillende stromingen ontstaan. Sommige aanhangers beschouwen de zonnegod als de voornaamste god; voor anderen is het uitdrukkelijk een meergodendom.

Twee mannen die aan de wieg stonden van het Oekraïense nieuwheidendom, waren Sanskritisten. Zij meenden dat de Slavische folklore gezien moest worden als restanten van een vedisch-zoroastrische, Arische religie. 

Deze grondgedachte is gelijk aan die van het Russische vedisme. Sommige vedisten beroepen zich op het Boek van Veles (of Boek van Volos). Dit is een tekst die in aan het begin van de twintigste eeuw zou zijn ontdekt en vervolgens verdwenen, maar die in werkelijkheid een mystificatie is, waarschijnlijk uit de jaren ’50.

Sommige vedisten zijn van mening dat de orthodoxe kerk de uiterlijke kant, en het heidendom de esoterie is van één en dezelfde Russische spiritualiteit. Anderen menen dat de Mongoolse veroveringen in de dertiende eeuw te wijten waren aan het orthodoxe christendom dat de Russen had verzwakt. Allen proberen de voorouderlijke wereldbeschouwing te reconstrueren en nieuw leven in te blazen, onder meer met yoga-achtige ademhalingsoefeningen, meditatie en lichaamswerk in het kader van een krijgskunst die ‘de kunst van Perun’ wordt genoemd.

Volgens Ridnavira-opvattingen is niet Rusland, maar Oekraïne het mythische land Hyperborea, dat de bakermat van het witte wortelras zou zijn. In zowel het Russische als het Oekraïense heidendom zijn onmiskenbaar extreemrechtse en antisemitische invloeden en opvattingen aan te wijzen. Wat overigens niet uniek is voor die landen, en ook niet wil zeggen dat elke aanhanger per se extreemrechts en antisemitisch is, of zich bewust is van die aspecten.

Nonjon stelt in zijn artikel dat de identitaire aspecten van het Oekraïense heidendom niet de hoofdzaak zijn. Volgens hem betreft het bovenal een ethisch systeem waarin de natuurlijke omgeving fungeert als spiegel van de ziel. In die ethiek gaat het er om, op een verantwoordelijke manier zorg te dragen voor de aarde en alle levende wezens, in plaats van deze te willen onderwerpen en uit te buiten. Het streven naar een respectvolle omgang met de aarde, en de verwevenheid van de religieuze praktijk met het landschap, ziet hij als kenmerkend voor neopaganisme in het algemeen. 

Modern paalbeeld van de god Perun, in 2009 opgericht door Oekraïense heidenen (foto van Wikipedia)

Frappant is dat een van de grondleggers van Ridnavira zijn visioenen van de zonnegod Dazhboh en de geschiedenis van de Orians (Ariërs) niet in een Oekraïense omgeving kreeg, maar tijdens boswandelingen in de VS, waar hij toen woonde. Het gaat volgens Nonjon dan ook om een mentaal landschap, waarin de verbeelding vorm en betekenis geeft aan de fysieke omgeving, en deze ‘herbetovert’. Het vedisme had tijdens de sovjettijd voornamelijk aanhangers onder Russische en Oekraïense emigranten, die pas vanaf de ‘glasnost’ in de jaren tachtig en vooral na het uiteenvallen van de Sovjetunie in de jaren negentig terugkeerden.

Ridnavira kent verscheidene godheden, waaronder Rod van de vruchtbaarheid, Perun van de donder en Dazhboh de vader der goden. Het bestaan kent drie dimensies: Nav, de onzichtbare, geestelijke wereld; Yav, de manifeste wereld waarin de natuur een belangrijke plaats inneemt; en Prav, de wereld van de hogere wet. Centraal in dit alles staat het concept van de wereldboom. Te oordelen naar de foto’s bij het artikel in Baltic Worlds vinden rituelen vaak plaats bij een kapy of paal, die er kan uitzien als een zuilvormig godenbeeld.

offerplaats

‘O Wodan, aanvaard mijn offer’ stond in grote letters boven een artikel in het Tijdschrift van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (1/2022). ‘Vroegmiddeleeuwse cultusplaats gevonden’ luidde de toelichtende kop. Het ging over de gouden en zilveren munten, sieraden, stukje van een zwaardgevest en nog wat ongedefinieerde voorwerpjes die half februari volop in het nieuws waren. Hobbyarcheologen hadden deze ‘goudschat’ of ‘muntschat’ in 2019 op een akker in natuurgebied Springendal in Twente ontdekt met hun metaaldetectoren.

‘Schat’ tussen aanhalingstekens, want Bert Groendewoudt en Stijn Heeren wijzen er in hun artikel in het Tijdschrift op, dat het geen schat betreft in de zin van kostbaarheden die iemand ooit bij de dreiging van gevaar heeft willen verstoppen door ze te begraven. De voorwerpen lagen niet allemaal bij elkaar. Doordat de vindplaats destijds een hooggelegen open plek moet zijn geweest in een bosachtig gebied en er in de grond karrensporen en sporen van palen met daaromheen een afwijkende bodemstructuur die op vergane botten wijst, en een markante kei in het verlengde van de grootste palen, maar geen tekenen van bewoning werden gevonden, vindt men het aannemelijk dat het terrein een Saksische cultusplaats was. Kostbaarheden en geofferde dieren zouden hier in een kuiltje aan de voet van de palen zijn gelegd, of eraan opgehangen.

In 2016 werd in De Lutte een moderne Irminsul of Irminzoele ingehuldigd. Zie ook ‘Oud nieuws – Lughnasadh 2016’ (foto © Jana)

In de Kronieken van het Frankische rijk (Annales regni Francorum) is beschreven hoe Karel de Grote in 772 de Irminsul van een Saksisch heiligdom vernietigde. De Irminsul was vergelijkbaar met Yggdrasil uit de Noordse mythologie. Het was de boomstam die de wereld ondersteunde. De palen in Twente zouden eenzelfde heilige functie hebben gehad.

Welke goden er op zo’n cultusplaats werden vereerd, leidt men af uit een Oudsaksische doopbelofte uit de achtste eeuw: end ec forsacho allum dioboles uuercum and uuordum, thunaer ende uuoden ende saxnote ende allum them unholdum the hira genotas sint, oftewel: en ik verzaak alle werken en woorden van de duivel, Donar en Wodan en Saxnot en al de afgoden die hun gezellen zijn. “Wodan is de oppergod, en de god van kennis, wijsheid en magie, en Donar is de god van de oorlog. Saxnot (…) is waarschijnlijk een specifiek Saksische god, vermoedelijk van de oorlog” is de voorzichtige toelichting van Rijksmuseum Twenthe, waar de bijzondere vondst tot 30 oktober te zien is. Na die datum verhuist die naar het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, dat de ‘schat’ heeft aangekocht.

Twente is vanaf de achtste eeuw formeel christelijk. De offerplaats van het Springendal is mogelijk rond die tijd in onbruik geraakt, maar het is onbekend of de kerstening daarvan de oorzaak was. Het ziet er in elk geval niet naar uit dat het heiligdom is verwoest door fanatieke christenen. De plaats wordt tegenwoordig gemarkeerd met een kunstwerk en een informatiebord om te herinneren aan de vroegere tijden.

kloostertuinen

Religie kan ook op een andere manier in het landschap tot uitdrukking komen: in kloostertuinen. Eind maart organiseerde het Platform Groen Erfgoed een webinar over dit onderwerp. Verschillende mensen vertelden hier over de problemen waarmee men te maken krijgt wanneer de broeders of zusters in een klooster te oud worden om de tuin te kunnen onderhouden (de gemiddelde leeftijd ligt boven de tachtig) en er steeds minder kloosterlingen zijn, of wanneer er wordt gezocht naar een herbestemming voor een klooster maar de tuin daar niet bij wordt betrokken. Er is wel oog voor de monumentale status van de gebouwen, maar over de tuinen die erbij horen wordt vaak te gemakkelijk gedacht: hier hebben we een groot stuk groen waar niks mee wordt gedaan, laten we daar gaan bouwen. Maar die plekken zijn juist als groene ruimtes heel belangrijk voor de gemeenschap. Kaartjes waarop de hittestress in steden is weergegeven, laten duidelijk zien hoe deze tuinen zorgen voor koelere gebieden in een oververhitte omgeving. 

Hittestress grafisch weergegeven. Mindmap gemaakt door de Hogeschool van Amsterdam i.s.m. TNO

Behalve een tegenwicht tegen de hitte tussen stedelijke bebouwing, bieden kloostertuinen ook een tegenwicht tegen de haast en drukte waaronder velen gebukt gaan. Men kan er rustig zitten of rondlopen en mediteren. In Sittard ligt even buiten een kloostertuin de Jardin d’Isabelle met een kopie van het labyrint van de kathedraal van Chartres. In een Powerpointpresentatie over de ‘Geheime tuinen van Sittard’ was te zien hoe schoolkinderen daarin de paden volgden. “Dit was een heel drukke klas, maar je zag ze doodstil het labyrint lopen. Dat was heel indrukwekkend”, vertelde de stadsarchivaris van Sittard-Geleen, tevens voorzitter van de werkgroep Geheime Tuinen, Peer Boselie.

kalender

De Ursulinentuin in Sittard, of een gedeelte daarvan, is ingericht volgens het liturgische jaar. Wie daar de graspaden volgt, komt voorbij planten en bloemen die door hun kleur of symboliek verband houden met de religieuze (katholieke) kalender. Bordjes geven uitleg voor degenen die niet zo kerkelijk zijn. Deze manier om het verloop van de tijd ruimtelijk vorm te geven deed mij denken aan een bericht dat begin maart de ronde deed, over onderzoek naar Stonehenge als een oude zonnekalender. 

De dertig stenen (waarvan er een aantal is verdwenen) van de buitenste cirkel van Stonehenge zouden corresponderen met een maand van 30 dagen, verdeeld in drie tiendaagse weken. De stenen die in een hoefijzervorm in het midden van de kring staan, zouden de extra dagen vertegenwoordigen die daarbij nodig zijn om het zonnejaar vol te maken. Mogelijk waren deze dagen gewijd aan bepaalde godheden. De vier Station Stones zouden zijn gebruikt om te bepalen wanneer er een schrikkeldag aan het jaar moest worden toegevoegd. Jaren geleden werd trouwens in een televisieprogramma iets verteld over paalsporen of sporen van kuiltjes die wezen op een systeem waarmee zons- en maansverduisteringen konden worden berekend, maar daar zag ik nu niets over terug.

bezinning

Gelijkenis van de zaaier. Gravure van Antonie Wierix (II), naar een ontwerp van Bernardino Passeri, 1593. E – Cadit in spinetum: het zaad valt tussen de distels. (Collectie Rijksmuseum)

Helaas is er bij de herinrichting en het onderhoud van de Ursulinentuin iets niet helemaal goed gegaan, waardoor die nu elk jaar aan het eind van de zomer is veranderd in een wildernis vol hoge distels. Deze tuin was bedoeld als bezinningstuin. Nu heb ik de indruk dat de distels wel aanzetten tot (her)bezinning op een verantwoorde en duurzame omgang met groen erfgoed, maar dat ze in deze katholieke omgeving, waar uiteraard vooral ‘Roos zonder doornen’ Maria, maar ook de beschermheilige van Sittard en van tuinlieden Sint Rosa belangrijk zijn, niet onmiddellijk Jezus’ ‘gelijkenis van de zaaier’ in gedachten roepen. 

In die gelijkenis worden verschillende typen mensen aangeduid, bij wie de goddelijke boodschap soms wel, maar vaker niet ‘in vruchtbare aarde’ valt. Distels (doornen in de Statenvertaling) die de opkomende zaailingen verstikken staan voor alledaagse beslommeringen, rijkdom, amusement… kortom alles wat de aandacht zozeer in beslag neemt dat de boodschap zoek raakt. Distelmensen vergeten waar hun prioriteiten behoren te liggen: wat is echt belangrijk? Als dat geen oproep tot bezinning is! Ik zou er een bordje bij zetten.

Zuster Johanna van het Clarissenklooster in Megen vertelde in een filmpje voor het webinar over de traditionele functies van een kloostertuin: deels om zo veel mogelijk zelfvoorzienend te zijn, maar ook voor gebed en contemplatie, om “in de schepping God te loven”. Het zelfvoorzienende is tegenwoordig wat op de achtergrond geraakt en de zusters hebben hun traditionele bron van inkomsten uit het bakken van hosties zien teruglopen. Zij verkopen nu onder meer kruidentheeën en broodsmeersels, gemaakt met ingrediënten uit de eigen kruidentuin, zoals die ook aan gasten worden geserveerd. Andere kloosters in Noord-Brabant werken samen met fooddesigners en chefs. Zij organiseren onder meer picknicks in een kloostertuin.

Etiket van een rustgevende kruidenthee van de zusters Clarissen

Met het oog op de klimaatverandering zijn de Clarissen van Megen onlangs begonnen met een voedselbos. Hierboven ging het al over de hittestress die door ‘groen’ kan worden teruggedrongen, maar dat is niet het enige. Zo’n bos neemt water goed op en houdt het vast. Dat helpt zowel bij zomerse droogte als tegen wateroverlast bij plensbuien. Het vormt een ecosysteem op zichzelf, dat weinig onderhoud vraagt. Het levert bovendien noten en fruit op. “We kunnen daar ook de vogels en insecten mee voeden, helemaal in de geest van Franciscus4 eigenlijk,” zei zuster Johanna. Zij merkte op dat ze door dit alles veel meer gevoel kreeg voor de seizoenen: wat hoort bij welk seizoen? Want het is niet zo (op internet zwerft een slecht geïnformeerde meme rond) dat in een voedselbos net zoals in een supermarkt alles het hele jaar door verkrijgbaar is.

klimaat en milieu

Het kan soms lijken alsof het verschijnsel van klimaatverandering nog maar kort bekend is. Maar dat is niet zo. Dit jaar wordt herdacht dat vijftig jaar geleden het spraakmakende Grenzen aan de groei: het rapport van de Club van Rome uitkwam. Hierin stond berekend hoe de mensheid binnen enkele decennia, als die in hetzelfde tempo zou doorgaan te groeien en produceren, een ecologische ramp te wachten stond. “De enige vraag daaromtrent is of de catastrofe wordt veroorzaakt door honger, door uitputting van essentiële grondstoffen of door de vervuiling van de aarde. Er zijn – nu! – ingrijpende maatregelen nodig om dat onheil te voorkomen” stond al in ’71 (het rapport was eerder uitgelekt) in NRC.

Onder millennials heeft dit Rapport de reputatie van een gedateerde en overdreven alarmistische geitenwollensokkenprofetie, vernam ik uit de aflevering van radioprogramma OVT hierover. Maar de special ‘De voorspelling van 1972’ van televisieprogramma Andere tijden liet zien dat begin jaren ’70 vrijwel iedereen in Nederland, van huisvrouwen en Kabouters tot en met Prins Bernhard, zich zorgen maakte om het milieu en vond dat het niet langer zo kon doorgaan. Het Rapport van de Club van Rome werd een bestseller.

Alleen industriëlen zoals de directeur van Rijnmond Chemie waren van mening dat de vereiste veranderingen te veel geld zouden kosten en ten koste zouden gaan van “de welvaart die de mensen wensen”. Een gevolg was dat grote bedrijven zich gingen toeleggen ‘greenwashing’: achter de schermen op vrijwel gelijke voet verder, maar voor het publiek via handige acties de indruk wekken dat ze milieubewust bezig waren. Zo gaf tankstationketen Esso mooie plaatjesboeken uit over de natuur. Bij elke twintig liter benzine kreeg men voor de kinderen een plaatje van een bedreigde diersoort, om in het boek te plakken…

Waarschuwing om op spuitbussen in winkels te plakken, als actie tegen het gebruik van schadelijke drijfgassen. Plaatje uit tijdschrift ‘De Kleine Aarde’, voorjaar 1980

“Het komt erop neer, dat je je levenspatroon moet veranderen”, verklaarde iemand van De Kleine Aarde in oude beelden in de documentaire van Andere Tijden. De Kleine Aarde experimenteerde met vormen van zelfvoorzienend leven. Ze gaven ook een tijdschrift uit waarin onder meer werd geschreven en gediscussieerd over zelfgestookte kachels, composthopen, biologisch voedsel, ecologisch kamperen, hergebruik, verantwoord verpakkingsmateriaal en meer.

“Achteraf vind ik het niet alarmerend genoeg”,  constateerde oud-minister Jan Pronk in OVT over het Rapport. En in een essay in De Groene, eind januari, schreef Geert Buelens: “Zijn we een halve eeuw later veel opgeschoten? (…) Een beschaving gedreven door geloof in de vooruitgang heeft een permanent gehavende wereld voortgebracht – en Moeder Aarde uitgewoond.” Het essay was een bewerkt gedeelte uit zijn boek over de “vergeten groene geschiedenis van 1972”. Buelens wijst erop dat de ideeën uit de jaren ’70 zelfs toen al niet volstrekt nieuw waren, en noemt onder meer Rachel Carsons boek Silent Spring uit 1962. Klimaatjournalist Jaap Tielbeke, die eveneens in de OVT-uitzending zat en ook een boek over het Rapport heeft geschreven, publiceerde in maart in De Groene een interessant artikel over Carson.

Die “permanent gehavende wereld” klinkt wel erg mismoedig. Inderdaad groeide Buelens op in de jaren ’70 en ’80. Deze “milieugeneratie” was zich, zelfs zonder het Rapport te hebben gelezen, bewust van de ernst van de zaak. Toen hij voor zijn boek onderzocht welke ideeën vijftig jaar geleden leefden en hoeveel daarmee inmiddels is gedaan, was het teleurstellend, vertelde hij in OVT, “te moeten ontdekken dat we ongeveer nergens staan”. In de aflevering van Andere Tijden wees hij er echter op dat er toch ook heel wat ten goede is veranderd. Al lijken veel problemen eerder verplaatst naar lage-lonenlanden dan werkelijk opgelost.

In de achttiende eeuw stelde de filosoof Immanuel Kant dat je een andere mens nooit louter als middel tot een doel mocht gebruiken, maar altijd ook als doel op zichzelf moest beschouwen. Zie mensen dus niet alleen maar als arbeidskrachten, consumenten, investeerders, dragers van data enzovoort, maar als wezens met een intrinsieke waarde. Mijn gedachten dwaalden over alle artikelen en uitzendingen en ik vroeg me af: zouden we dat principe van Kants ‘categorische imperatief’ niet kunnen losmaken van de mens, en uitbreiden tot de rest van het bestaan? Ongeveer in lijn met het gegeven dat een rivier tegenwoordig ook rechten kan hebben. Vooral in de OVT-uitzending kwam naar voren dat kwesties van klimaat en natuur nooit los staan van sociaal-economische systemen, of van de ideologieën die tot uitdrukking komen in hoe manieren waarop mensen met andere mensen omgaan. Het is zo vaak gezegd: altijd maar méér is onmogelijk in deze eindige wereld. Het berust uiteindelijk altijd op uitbuiting, niet alleen van de ‘natuurlijke hulpbronnen’ maar ook van andere mensen, en gaat bovendien ten koste van de mensen die na ons zullen leven.


Noten

1 Na de revolutie van 1917 werden de kerkelijke bezittingen onteigend en religieus onderwijs verboden. Na de Tweede Wereldoorlog mocht religie weliswaar bestaan volgens de grondwet, maar in de praktijk kwam het er op neer dat de orthodoxe kerken als verlengstuk van de politiek moesten functioneren. Priesters die zich niet in die rol voegden, werden als nazi’s bestempeld en naar werkkampen gestuurd. Dat maak ik tenminste op uit het artikel ‘Als Poetin spreekt over Moskou als het ‘Derde Rome’, dan gaat dat niet enkel over verre geschiedenis’ van Karim Schelkens in Knack. Deze rol van de kerken zal hebben bijgedragen aan de impopulariteit van geïnstitutionaliseerde religies in de Sovjetunie.

2 Dit (en enkele andere gegevens) ontleen ik aan Marlene Laruelle: Russian Nationalism. Imaginaries, Doctrines, and Political Battlefields (Routledge, 2018), dat mij tijdens het schrijven van deze aflevering ‘Oud nieuws’ onder de aandacht werd gebracht. Wegens tijdgebrek heb ik het boek niet van voor tot achter gelezen, maar slechts hier en daar geraadpleegd.

3 Ik kom verschillende transcripties van woorden en namen tegen, die vermoedelijk samenhangen met het verschil tussen het Oekraïens en het Russisch. Omdat ik beide talen niet beheers, weet ik niet welke spelling hier bij welke taal hoort. Zie ‘Kiev of Kyjiv? De spelling van Oekraïense plaatsnamen’ op de website van Onze Taal.

4 Clarissen en Franciscanen zijn van dezelfde ‘familie’ van kloosterorden. Zie bijv. https://www.clarissen.nl/franciscaans/

Geplaatst in Nieuws | Getagged , , , , , , , , , | Reacties uitgeschakeld voor Oud nieuws in de verjongingsketel – Beltane 2022

So potent art, an interview with Emily Carding

We had so many questions for Emily after reviewing her book So Potent Art that we decided to invite her for an interview. And we were in luck! She was more than happy to oblige.

So on St. Patrick’s Day 2022… we met in a not so secret place and let the camera roll…

Enjoy!

(Emily Carding)

 

Review ‘So Potent Art’

The interview was in English. Medeia adapted it to a Dutch text for our Dutch speaking readers.

Geplaatst in English articles, Interviews | Getagged , , , , | Reacties uitgeschakeld voor So potent art, an interview with Emily Carding

Volle maan van de havik – 27 april 2021

Fuut met jongen. Foto Loes

Wat is er veel gebeurd afgelopen jaar! Als ik alles zo terug lees, was het een heel bewogen tijd voor me. Het is best moeilijk om dit de wijde wereld in te sturen, het is niet enkel voor mij privé. Maar in deze tijd is het goed om juist openheid te betrachten, juist over wat je als vrouw mee hebt gemaakt in je leven, het vormt. Zoveel mensen hebben grensoverschrijdend gedrag meegemaakt, welke rol je ook heb gespeeld hierin, het mag gezegd. We zijn allemaal mensen en buiten de pot pissen hoort bij het leven als je er maar mee dealt, dat lucht op.

En dat hele geouwehoer over die prik, zo blij dat dat over is! Helaas zijn er vrienden afgevallen omdat wij niet voor de prik kozen, het zij zo. Ik heb mij gelukkig niet laten verleiden tot ‘kiezen’. Ik ben heel dicht bij mezelf gebleven en na twee weken flink ziek te zijn geweest van corona, mocht ik weer de sportschool bezoeken met mijn QR-code. Met de QR-code van mijn moeder kwam ik helaas niet binnen voor die tijd :-P.

Voor nu vieren we onze vrijheid, onze liefde en onze gezondheid.

2021-04-27 Volle maan van de Havik

Wat een vreselijke tijd! Wel of niet een prik? Als je het niet doet, word je misschien heel erg ziek of ga je dood. Als je het niet doet, kan je de mensen om je heen besmetten. Lees ik vandaag weer een andere optie… als je je laat prikken ga je juist super veel covid aanmaken en word je een super verspreider of nog gekker… je zorgt ervoor dat de jonge mensen om je heen onvruchtbaar worden omdat je iets gaat uitscheiden waardoor ze onvruchtbaar worden. En oudere vrouwen om je heen kunnen opeens weer ongesteld worden of vreemde blauwe plekken krijgen… iets met je bloed in ieder geval. Ik word er helemaal gek van. Mijn man wilde zich juist laten prikken om zo weer meer vrijheid te krijgen… op termijn. Maar overal lees je dat dat niet gebeurt. Je moet je constant laten testen, maar die testen zijn ook niet voor 100% betrouwbaar. Mijn moeder mag in ieder geval niet meer bij mijn broer thuis komen omdat zijn dochter, eerder dan verwacht, ongesteld is geworden. En dat wordt ook gemeld op die websites, vreemde menstruatiegevallen. Mijn moeder heeft haar eerste prik gehad en binnenkort de tweede. Zij weet zich nu geen raad meer. Het enige ‘uitje’ dat ze had was een keer per week bij mijn broer aanschuiven met eten. Ik wordt er zó moe van! Ik blijf maar bij mijn eigen gevoel. Niets in mijn lijf dat niet 100% betrouwbaar is, ik ben geen proefkonijn. Maar als mijn man nu straks wel geprikt is… en ik naast hem lig en langzaam blauw word en weer ongesteld, ik moet er niet aan denken!

Over een jaar weten we meer… hoop ik. Ik ben benieuwd wat ik dan kan schrijven.

Laat ik me maar richten op de maan, daar ben ik beter in.

Het wandelgebied in de avondschemering. Foto Loes

Thema: Trouw zijn aan jezelf (kiek dan toch 🙂 daar is tie! )

Indiaans sjamanisme: De luisterende vrouw (tja, en daar word ik nu juist zo moe van momenteel)

Laat ik voor de verandering eens beginnen met het trekken van een kaart. Het is zo’n troebele tijd momenteel, wat klaarheid is welkom.

9. Cordelia – ga naar buiten
Je hebt te lang binnen gezeten. Ga naar buiten, en adem wat frisse lucht in.”Deze mythologische godin uit een verhaal van de Engelse Geoffrey van Monmouth waarschuwt dat je nu al veel te lang binnen zit. Of je Cordelia’s boodschap letterlijk of figuurlijk neemt maakt niet veel uit: ze zegt je dat het tijd is om, als is het maar voor even, een nieuwe omgeving op te zoeken.

Wat mooi is dat Cordelia bij Beltaine hoort 🙂 ze is een Celtic fairy goddess. Ze waakt over de bloemen in voorjaar en zomer. En dat is zo waar. In deze tijd van verwarring is het goed om naar buiten te gaan. Buiten zijn geen meningen, geen complottheorieën en adviezen over wat je wel of niet moet doen. Wu wei… actie door geen actie. Ik denk dat dat toch het meeste bij mij past. De rust bewaren, geen stress, veel naar buiten, gezond – en niet teveel – eten, veel bewegen en vooral dicht bij mezelf blijven. Mensen kom uit je ‘bubbel’, van binnen zitten word je gek en van alle tegenstrijdige informatie over iets dat je wel of niet in je lichaam moet of wil laten spuiten word je nog gekker. Buiten is het goed. Tijdens de Spaanse griep (begin 1900) werd iedereen juist naar buiten geadviseerd door de overheid. Nu juist naar binnen…

Vanmiddag zou ik gaan schilderen. Ik heb de smaak te pakken, maar het licht in huis is te donker. Mijn muurtje zal nog even moeten wachten. Afgelopen weekend voor het eerst de kwast in huis gebruikt en wat kan ik het goed 🙂 Nu ben ik niet meer te houden! De witte muren kunnen een kleurtje verwachten.

Maar niet getreurd, ik kan ook mijn vollemaanverslag gaan schrijven. Afgelopen dinsdagavond was de laatste avond van de avondklok. En ik wilde echt na 22.00 gaan wandelen. Wat heb ik aan een vollemaanwandeling zonder maan en donkerte. Dus dikke vinger, om 22.00 trek ik mijn schoenen aan, pak mijn wandelstaf en trek de deur achter me dicht. Ik had een stilte verwacht. Maar dat liet nog een kwartier op zich wachten. De mensen haasten zich nog naar huis. Ook een paar groepen jongeren zijn nog onderweg naar huis. Het is vandaag koningsdag en mensen willen dat natuurlijk vieren. De mensen die buiten zijn, zijn luidruchtig, helaas. Maar dan, na een tijdje, wordt het stil. Wat is dat vreemd. Geen auto’s meer op de A-28 die altijd te horen is. Er vliegt wel een vliegtuig over, jammer dat. Ik hoor de roerdomp!!! Geweldig, een geluid dat je naast het horen ook een beetje voelt. Een zwaar ‘woemp’ ‘woemp’ ‘woemp’. Voor het eerst dat ik dit hier hoor. Ik heb hem jaren geleden van rietkraag naar rietkraag zien sneaken 🙂 Gewoon aan de rand van de woonwijk. Het was geen gezicht, zichzelf zo klein mogelijk makend, een stukje gras overbruggend naar de volgende rietkraag. Maar nu heb ik ‘m gehoord! Van de week hoorde ik de koekoek voor het eerst. Het is echt voorjaar! Door al het gedoe zou je bijna vergeten dat dat gewoon doorgaat. Daar is geen persconferentie voor nodig 🙂 Het is nu wachten op de nachtegaal. De afgelopen twee jaar heb ik die gemist.

Volle maan met elzenkatjes ervoor.

De maan komt langzaam boven de woonwijk uit. En wat is ze groot en oranje! Dat oranje kan ik nooit echt lekker vastleggen met mijn camera. Och, wat klopt dit allemaal in mijn leven nu. Het loslaten en niet meer met geheimen willen leven. Ik had het loslaten echter mooier voorgesteld. Ik kreeg afgelopen weekend te horen dat mijn lieve vriend en man van mijn alter-ego Mutti, opgegeven is in de behandeling tegen slokdarmkanker. Deze man wil ik helemaal niet loslaten. Maar dat wordt ons niet gevraagd, er wordt ons enkel gevraagd hem los te laten, hem te laten gaan. Ik denk weleens: ”Het wordt alleen maar mooier aan de overkant”.

En ik heb vlak voor mijn wandeling de brief van mijn overleden vader naar mijn broer verzonden. Een brief die over familiegeheimen gaat en waar hij een hoofdrol in speelt. Ik had eerst gevraagd of hij deze brief wilde ontvangen en dat het een erg persoonlijke brief was. Hij wilde ‘m graag ontvangen, maar was duidelijk niet voorbereid op de inhoud. Voor mij wel heel fijn om deze brief los te laten. Al maanden lag hij op mijn maag. Tijdens het opruimen van de administratie werd ik geconfronteerd met deze (en meerdere) brieven van mijn vader. Hij vertrouwde het papier vaak zijn gedachten toe. En zo las ik zijn worsteling om de situatie, die ontstaan was na het afscheid van mijn broer aan mijn adres, te bespreken en te normaliseren. Helaas heeft hij deze brief van drie kantjes nooit verstuurd en wist mijn moeder er ook niet van.

De boodschap ligt nu bij mijn broer en die is er niet blij mee. Volgens hem staat het vol leugens en dat komt door mij. Hij heeft nooit met mijn ouders gesproken over wat er onwenselijk was in onze jeugd, ik wel. Ik heb al vrij vroeg (rond mijn 25ste) zaken opgebiecht aan mijn ouders. Hij is er zijn hele leven mee rond blijven lopen. En nu is het hem opeens duidelijk dat onze ouders er alle weet van hebben gehad… dat is confronterend voor hem. Mijn vader heeft zijn hele leven gewacht op het moment dat mijn broer ook zijn daden op zou biechten. Helaas heeft hij ze enkel aan God toevertrouwd en die heeft hem vergeven… fijn zo’n hotline naar boven. Ik heb het hem ook vergeven… toen hij er ooit naar vroeg, na een emotioneel gesprek met mijn moeder. Een gesprek dat ging over groepsverkrachting en misbruik in mijn ‘vriendenkring’. Dat mijn broer daarna vergeving vroeg voor zijn nog veel jongere vergrijp… was even verrassend voor mij. Pas toen ben ik daar over na gaan denken en het verband gaan zien met de misstanden in mijn jonge jaren. Ik heb hem misschien veel te snel vergeven. Verdringing is een mooi mechanisme van de geest, je kan pas iets herinneren als je ermee kan dealen.

De laatste tijd had ik opeens behoorlijk… zeer behoorlijke last van blaasontstekingen. Nooit eerder gehad, maar vorige week lag ik dubbel van de pijn. Een lieve vriendin vertelde mij dat dit spiritueel staat voor ‘loslaten’. Nou, dat kan er dus ook nog bij 🙂 Alles om mij heen roept mij op om los te laten. En blaasontsteking kan ook verband houden met negatieve seksuele ervaringen. Ik mag dat dus loslaten. En loslaten betekent voor mij vooral niet meer leven met dit ‘geheim’. Ik heb mijn ervaringen ondertussen verteld aan mijn kinderen, gewoon als gegeven. Ze hoeven er niets mee, maar mogen het weten. En zo ook de vrijheid die ik de brief van mijn vader heb gegeven. Wat mijn broer er verder mee doet is zijn zaak. Ik heb het aangegrepen om los te laten, geen geheimen met mij mee te dragen. Familiegeheimen zijn als een smeulend vuur in het veen, het beïnvloedt alles maar niemand die het ziet. En als je je een vroomheid hebt eigen gemaakt is het moeilijk hiermee te dealen, vooral naar je gezin. Dan is de val diep, dan kan je beter de ander (mij dus) op de brandstapel gooien. Jaren geleden (2004) heeft mijn broer afscheid genomen van mij en mijn gezin. Pas als wij ons bekeren tot het ware geloof (lees: zijn geloof) dan zijn we weer welkom. Wij zijn in zijn ogen duivelsaanbidders en heksen. Dat van die heksen is wel oké, zij het dat hij dat vrij eng invult. Het zorgt in ieder geval voor ‘monddood’ maken en de brandstapel is nooit ver weg. Hij zou ook mijn ‘zilveren draad’ doorsnijden als ik bij hem thuis zou komen ‘heksen’. Ik begreep uit een boekje dat ik meegeleverd kreeg dat dat mijn levenslijn was. En bij navraag zou hij mij dus echt van het leven beroven, want hij gelooft heilig in dit soort hekserij.

Al met al zo blij dat ik dat nu los kan laten. Ik hoop voor hem dat hij ooit ook op dit punt komt.

En zo voorbereid op deze wandeling van loslaten loop ik het buitengebied in. Wat is het vreemd te weten dat er verder echt niemand buiten is. Het is ook een beetje eng, voel ik. Als er iets zou gebeuren dan is er niemand die mij kan helpen. Dat gevoel kan ik gelukkig snel loslaten. De stilte is overweldigend en de milde voorjaarsgeur is zo lekker. Bij vlagen komt mij de geur van de wilde sering tegemoet, zoet en weeïg.

En dan is er opeens vuurwerk, veel vuurwerk! Bijna iedere volle maan is er wel vuurwerk, maar niet zoveel! Zeker vijf minuten schieten er prachtige vuurpijlen met siervuurwerk de lucht in boven de woonwijk. Dat is vast om te vieren dat de avondklok zijn laatste avond in gaat. Nou van mij mag dat echt gevierd worden! De natuur zal de stilte en rust wel gaan missen 🙂 Ik heb er jammerlijk te weinig van genoten… want ik moest binnen blijven. Maar deze avond pakken ze mij niet meer af!

Mijn wandeling gaat natuurlijk eerst naar Uriël. Uriël heeft blaadjes! Zeven takjes met blaadjes! Ik was even bang dat hij het zou opgeven. De uiteinden van de takjes kon ik de vorige volle maanwandeling afbreken, daar zat geen leven meer in. Maar nu zie ik kleine blaadjes 🙂 Als ik langs zijn stammetje wrijf en zijn lange wond voel krijg ik “Ach, erme” of ik dat nu tegen hem zeg of dat hij dat nu tegen mij zegt, laat ik maar even voor wat het is. Ik krijg niets anders, dus ik mag het hiermee doen. “Och, arme…”.

Het verdriet om mijn lieve vriend die nu het leven los probeert te laten is het nadrukkelijkste aanwezig in mij. Ik ga uit van het “Och, arme…” voor hem. Hij is zelfs nog op en neer geweest naar Lourdes om daar de kracht te vinden om los te laten. Voorin de auto, plat. Ik weet dat hij daar naar het ziekenhuis is geweest omdat de pijn niet meer te harden was. Hij is daar gestabiliseerd om weer naar Nederland vervoerd te worden… och, arme. En nu ligt hij in Breda in het ziekenhuis omdat hij naar alle waarschijnlijkheid iets aan de gal/lever mankeert en dat de pijn veroorzaakte. De pijn hebben ze gelukkig kunnen onderdrukken… maar wat nu? Misschien kan hij nog een chemo krijgen, och, arme… loslaten, het is zó makkelijk gezegd 🙁

Vanaf Uriël besluit ik het ‘stille pad’ te gaan. De stilte noopt mij tot geruisloos lopen en dat gaat niet op een schelpenpad. Het bos is stil en donkerder dan gewoonlijk. De hockeyvelden zijn stil en onverlicht. In de verte hoor ik de ganzen ‘kibbelen’, de roerdomp en koekoek zijn al een tijdje stil. De geur van de wilde sering glipt zo nu en dan onder mijn neus door.

Als ik bij het bruggetje met één reling aangekomen ben, ga ik daar maar weer eens heerlijk op zitten. Vanuit het bos op de heuvel komen lichten naar beneden. Een brommer en twee fietsers komen nog van de Bult af. Ze passeren mij en verdwijnen in de nacht. En dan is het weer stil. Voor me springt een vis boven water uit en komt met een flinke plons in de sloot. En zo zit ik geruime tijd te genieten van de nacht, de geluiden, de stilte, de geuren en mijn eigen gedachten. Gedachten die gaan naar mijn vriend, naar wat te doen met het vaccin, naar wat te doen met mijn broer, naar mijn verantwoordelijkheid nemen voor wat ik los laat, naar het gevoel niet meer met geheimen te hoeven leven, naar het zeker weten dat ik, en mijn man, voor mijn moeder moeten zorgen. Het is nogal wat dat de revue passeert.

En toch, als ik hier buiten ben, is er niets van dat aanwezig… alleen in mijn hoofd. Het is er niet. Dat is het helende van naar buiten gaan, de natuur in. Wu Wei, handelen door niet te handelen. Alleen maar zitten en waarnemen, waarnemen wat is… en dat is niet veel. Het is stil en het wordt tijd dat het stil wordt in mij.

Met deze gedachte vervolg ik mijn weg naar huis. De maan verlicht mijn pad en zorgt ervoor dat ik trouw blijf aan mezelf. De antwoorden vind in mezelf. Me niet gek laat maken door wat er om me heen gebeurt, maar te voelen wat er in mij gebeurt. En wat er de afgelopen dagen in mij gebeurd is, is huilen en diep bedroefd zijn om mijn lieve lieve vriend. Dat is wat er nu belangrijk is, dat is wat echt dichtbij komt, wat mij echt diep beroert. ‘Och, erme erme Cerretje… hoe moet Mutti nu verder zonder jou? De liefde van haar leven. Gelukkig hebben wij een sprookjeshuwelijk gesloten en sprookjes blijven voorleven, zo ook onze band. Die zal voor altijd zijn… ook als wij er niet meer zijn <3

Het bord zegt: Gelukkige nieuwe dag! Foto Loes

Nou, even een update over de vaccinatie. Mijn man had een afspraak gemaakt voor de prik, ik toen ook maar. Want heeft het voor zin om niet te vaccineren als hij het de weg naar de vrijheid vindt en ik dan niet mee kan om die vrijheid te vieren? Nu, een paar dagen later, zei ik mijn man dat ik toch niet naar de afspraak ga, ik blijf trouw aan mijn gevoel, te wachten. Hij zei mij dat hij al besloten had zijn afspraak voor vrijdag af te zeggen, ook hij ziet het niet zitten. Wat een opluchting! Oké, we schuiven het besluit voor ons uit. Eerst eens even kijken hoe de bevindingen zijn na een paar maanden, waarschijnlijk is er dan meer duidelijk en kunnen we kiezen welk vaccin we willen, nu is die keuzevrijheid er niet.

Wordt vervolgd… voor velen van ons 🙂

Liefs, Loes

Dag verhaal van vorig jaar, ga de wijde wereld maar in en doe je werk <3 Mijn hoop is dat het komende jaar gezelliger wordt 🙂

Geplaatst in Volle Maan Wandelingen | Getagged , | Reacties uitgeschakeld voor Volle maan van de havik – 27 april 2021