Ben je nog een heks als je geen coven meer hebt, en geen anderen om mee samen te werken? Wat maakt iemand een heks? Moet je daarvoor rituelen doen of dagelijks bepaalde handelingen uitvoeren?
Daar sta je dan, in je eentje in de cirkel. Ooit had je een hele coven. Een kleine coven, toegegeven, maar toch had je over een aantal jaren andere mensen om je heen om de rituelen mee te vieren. En niet altijd dezelfde mensen, maar nu is ook de laatste lichting vertrokken. Ieder had eigen motieven om uit de coven te stappen: mensen verhuisden of stapten om andere redenen over naar een andere groep. Iemand stopte geheel met wicca, enkelen wilden samen een eigen coven oprichten. Uiteindelijk blijf je alleen over en vraagt je af: wat nu. Want wicca, dat is samen met anderen ‘heksen’. Rituelen houden en feesten vieren, zowel jaarfeesten als maanfeesten. En wat is een feest nu in je eentje? En hoe verpersoonlijk je in je eentje zowel de Godin als de God, en de coven?
Wat een onzin! Hekserij is altijd een solo-activiteit geweest, van een enkele heks met eventueel een leerling. Toch? Je woonde in een dorp en kwam niet vaak in andere dorpen. Reizen in de nacht ging niet, want het was overal aardedonker. Behalve rond volle maan natuurlijk. (Hm, zou daar dan het idee vandaan komen dat heksen elkaar ontmoeten als de maan vol is?)
Soloheksen hebben ook in wicca altijd bestaan, want niet iedereen voelt zich prettig in een groep. En niet voor iedereen komt het handig uit om afspraken te maken met anderen om bijvoorbeeld Imbolc te vieren. Je zult maar in de ploegendienst werken, in de industrie of in de zorg, of een baan hebben waarbij je oproepbaar moet blijven. Of je bent als echtpaar beiden heks, maar zit in de fase van kleine kinderen, borstvoeding, enzovoorts. Of je woont ver van iedereen met wie je je verwant voelt. Dan train je in een coven, krijgt je inwijding, draait een paar jaar mee in de groep, en gaat daarna zelfstandig verder. Heks alleen maar binnen de wicca.
En ook als je wel covenlid bent, zijn er natuurlijk heel veel dagen in het jaar waarin je de groep niet ziet. Dagen waarop je soms wel een cirkel wilt trekken, magisch werk wilt doen, of wilt mediteren over de maan(d) waarin je verkeert.
Eclectische heksen* waren in mijn herinnering enkele decennia geleden ook vooral solo-heksen, maar nu zie ik bij hen steeds meer de behoefte om deel te nemen aan een groep. Voor training, maar ook omdat het fijn is om samen te komen rond hekserij. In een enkel geval is dat online, in een virtuele coven, omdat de deelnemers op afstand van elkaar wonen en geen geld of tijd hebben om ver te reizen. Maar het kan natuurlijk ook zo zijn dat alleen de groepen van zich laten horen, en dat er nog steeds veel mensen, ook eclectische heksen, onder de radar werken. En, net als sommige covens binnen wicca, al vele jaren doen wat ze altijd al deden, zonder dat aan de grote klok te hangen. “If it ain’t broken, don’t fix it.” Als het niet kapot is, hoef je het ook niet te maken. Dan laat je het gewoon zoals het is. Niets nieuws onder de zon.
Waarom verkeer ik in een existentiële crisis, nu mijn coven weggevallen is? Hoe komt het dat ik me afvraag of ik nog wel een heks ben, nu ik alleen overblijf? Wat betekent wicca dan voor mij, en is dat dan ook afgelopen? Is het omdat ik al zo vroeg in mijn leven, zo vroeg op mijn heksenpad, wel gelijkgestemden vond? Of ben ik bang dat ik het contact met de goden ga verliezen als ik niet meer ‘gedwongen’ wordt om met regelmaat rituelen te doen omdat mijn coven dat verlangt. Denk ik dat ik zelf die moeite niet meer ga doen, en dat dat wel nodig is om aansluiting te houden bij de (wereldwijde) wicca-gemeenschap?
De vraag of ik NOG een heks ben, kan natuurlijk niet los worden gezien van de vraag wat iemand tot een heks maakt. Sinds wanneer was ik er dan een? Wat is de definitie van een heks? Of gaat het om de vraag of ik “een wicca” ben, of “van de wica” (“of the wica”) ben? Het woord ‘wicca’ gebruik ik eigenlijk nooit om naar personen te verwijzen, al weet ik dat het de oorsprong is van het Engelse woord ‘witch’ (de vrouwelijke vorm; terwijl ‘wicce’ de oorsprong is van het mannelijke woord ‘witch’, of het Engelse woord voor een mannelijke heks en ‘wiccian’ de oude vorm van het werkwoord). Maar laten we even voorbij gaan aan de discussie over de etymologie van de woorden voor heks in diverse talen, en aan de betekenis die die woorden hebben in andere vakgebieden: geschiedenis, antropologie, vrouwenstudies, enzovoorts. Het woord ‘heks’ in wicca betekent iemand die is ingewijd tot heks en priester(es). Het woord ‘heks’ in bredere zin in ‘hekserij’ – ook buiten de inwijdingstradities – wordt gebruikt voor mensen die zich bezighouden met hekserij. Het ambacht, de kunde, iets dat je doet dus. Het is niet zozeer is wat je van oorsprong al bent, hoewel daar verschillend over wordt gedacht. Veel heksen, ook ik ooit, voelen iets dat ze omschrijven als ‘thuiskomen’ als ze in contact komen met andere heksen. Misschien ben je wel heks in aanleg, of neem je het onbewust mee uit een vorig leven. Maar je bent niet zomaar heks als je over hekserij gehoord hebt: de kennis die je nodig hebt, komt je niet vanzelf aanwaaien. Al zijn er vaardigheden en eigenschappen die door anderen aan hekserij worden gekoppeld. Denk aan helderziendheid, helderwetendheid, of het kunnen genezen met je handen. Ik denk niet dat dat een automatische koppeling geeft aan hekserij. Je kunt gaven hebben buiten hekserij, en je kunt heks zijn zonder speciale gaven.
Wicca wordt eerder gezien als een ‘orthopraxie’ (hoe juist te handelen, je te gedragen naar de algemeen geldende regels en opvattingen) dan als een ‘orthodoxie’ (hoe correct te denken). Of anders geformuleerd: een gezamenlijke praktijk, set van handelingen, is in wicca belangrijker dan dat je ergens in gelooft. Nou is er in wicca niemand die autoriteit heeft over hoe jij je gedraagt of wat je gelooft. Alleen jijzelf, of hooguit de coven waar je bij hoort, heeft daar iets over te zeggen. Als je te ver afwijkt, in gedrag of denken, van wat algemeen beschouwd wordt als wicca, dan past er waarschijnlijk beter een ander woord bij wat je doet en denkt. ‘Pagan’, of ‘magiër’, of welke richting je dan ook uitgaat. Maar even goede vrienden als je een ander pad volgt of gaat volgen. En het is niet zo dat de meeste stemmen gelden: binnen wicca zijn verschillende stromingen, en ook los van stromingen zijn er hele diverse opvattingen. Toch een opsomming van wat er zoal bij wicca hoort: inwijding in een groep/traditie, het vieren van jaarfeesten en maanfeesten, Godin en God, het gebruik van magie, het doen van rituelen, het gebruik van symboliek, onder meer in een set ‘wapens’ (instrumenten) op je altaar, het trekken van een cirkel, diverse handelingen binnen die cirkel en binnen die rituelen. En het is meer het dóen van deze dingen, of dit soort dingen, dat je onderdeel van wicca maakt, dan het op de júiste manier doen van dit soort dingen. Er is niet één manier, net zo min als er maar één manier is om brood te bakken of soep te koken. En net zoals elke familie en elke groep eigen manieren heeft om feesten te vieren, is dat ook zo in wicca.
Een heks – binnen wicca – is dus iemand die iets doet met die set van handelingen. Is iemand die is ingewijd, en binnen die traditie een bepaalde manier van uitvoeren van die handelingen heeft aangeleerd. Die training is belangrijk, omdat het je aanleert om op een bepaalde manier te werken. Je leert routine aan: je kunt de cirkel trekken zonder te hoeven letten op je tekst, zodat je je kunt focussen op het werken met energieën. Als je eenmaal hebt leren fietsen, hoef je niet bij elke trap na te denken, en kun je je aandacht richten op het verkeer om je heen. Je kunt diverse handelingen verrichten op routine, en vanuit ervaring weet je wanneer iets afwijkt van het normale patroon. Bijkomend voordeel is dat iedereen binnen een groep de handelingen op dezelfde manier doet, en dus ook weet wat je van de anderen kunt verwachten, zodat je samen kunt werken. Bij mij gaat dit fout bij balfolk: ik heb die danspassen en armbewegingen niet in mijn systeem zitten, moet blijven nadenken, en verlies dan de draad waardoor de hele rij uit elkaar valt. Maar in wicca kan ik zo meedoen met andere covens in mijn traditie.
Is het doen van rituelen verplicht in wicca? Welnee, dat bepaal je zelf. In een coven wordt er wel commitment verwacht: als je lid wordt van een groep, gaat men ervan uit dat je meedoet aan gezamenlijke activiteiten, zoveel als mogelijk. Maar als covenloze heks kun je ook een feest overslaan, of er op een andere manier bij stil te staan. Met meditatie, door naar buiten te gaan en de natuur te beleven, zoals Loes met haar vollemaanwandelingen. Door een week lang of een maan lang ernaar toe te leven, terwijl je je inleest of symbolen bij elkaar zoekt voor op je altaar, of een gedicht te schrijven of iets anders creatiefs te doen. Dingen die je ook kunt doen als je daarna wel een ritueel doet, in een groep of alleen.
Is het doen van rituelen of andere activiteiten noodzakelijk om heks te zijn? Ook dat niet. Niemand dwingt je om dagelijks te mediteren, of elke avond een kaars aan te steken op je altaar. Het kan, als je wilt leven zoals onze Romeinse voorouders deden, met hun huisaltaren. Het is een mooi gebruik, een mooie invulling of toevoeging. Maar in mijn beleving zijn andere dingen belangrijker.
Ik ben heks omdat ik magisch denk. Kort nadat ik over wicca had gehoord, en de eerste boeken erover gelezen had, besefte ik dat gedachten kracht hebben. Ik probeer sindsdien sommige gedachten te vermijden, zodat ik niet iemand (iemand anders, maar ook mezelf) iets kwalijks toewens. Want inmiddels is mijn ervaring dat ook gedachten uit kunnen komen. Magie is immers verandering bewerkstelligen door middel van de wil. Je iets voorstellen en daar energie aan toevoegen. Dat kan ook met gedachtenkracht, zelfs ook zonder het bewust te willen.
Ik ben heks omdat ik circulair denk in plaats van lineair, holistisch in plaats van gefragmenteerd. Omdat ik de aarde en het universum als bezield ervaar.
Als heks wil ik in contact blijven met de goden, met het goddelijke, aan het ‘mysterie’ raken, maar ook dat kan prima zonder lid te zijn van een coven, en zonder rituelen te doen.
Om heks te zijn hoef ik geen magisch werk te doen. Ik kan ook op andere manieren invloed uitoefenen op mijn omgeving. Gewoon door in actie te komen, en een gebied te helpen opruimen of brieven te schrijven aan verantwoordelijke instanties. Door vrijwilligerswerk te doen of mijn geld anders te besteden. Door me uit te spreken voor zaken die ik belangrijk vind en tegen zaken die ik verkeerd vind. Door kettingbrieven te stoppen en soms door even helemaal niets te zeggen. Alles vanuit de Wiccan Rede: (Acht woorden vormen de wijze raad): Doe wat je wilt, mits het niemand schaadt.
Al doe ik nooit van mijn leven meer een ritueel, dit maakt dat ik toch een heks blijf.
Waarom mis ik dan toch mijn coven? Omdat het fijn is om samen rituelen te kunnen doen. Om, zoals een goede vriend en mede-heks het ooit uitdrukte, samen een orkest te kunnen vormen. Je kunt een muziekinstrument bespelen (als je dat hebt geleerd, maar nu bij wijze van spreken) en dat kan heel mooi klinken. Maar je kunt pas een orkest vormen als je dat samen met anderen doet. Dat voegt dimensies toe aan je muziek die je alleen-met-jezelf nooit kunt bereiken. En zo is het met wicca en rituelen ook.
Gelukkig kan ik nu en dan met bevriende heksen samenwerken en gezamenlijk rituelen ervaren!
* Eclectische heksen zijn degenen buiten de inwijdingstraditie die een eigen pad volgen, waarbij ze gebruiken wat ze tegenkomen en wat ze daarvan aanspreekt: methoden en technieken, filosofieën, rituelen, benamingen, enzovoorts. Ik gebruik dit woord niet als een waarde-oordeel maar als onderscheid tussen degenen die binnen de inwijdingstraditie wicca ‘heks (en priester/es)’ zijn, en degenen die niet een heel ‘pakket’ overnemen maar zelf alles moeten ontdekken. Daarnaast is er (nu) ook de optie om je aan te sluiten bij heksen die een pad hebben gevolgd buiten wicca, maar hun kennis weer als pakket aanbieden aan anderen.
Gefeliciteerd met je 40-jarig jubileum!