Om te scheppen heb je de elementen nodig. Om bewust te zijn, heb je woorden en beelden nodig. Bij onze rituelen en meditaties, zowel heidense als christelijke, staan aarde, lucht, water en vuur centraal. De vier elementen worden al van oudsher door de mens gebruikt als symbool voor de bouwstenen van het leven. We kunnen niet zonder. 2)
Daarom wijden we in de Wiccan Rede een artikelenreeks in vier afleveringen aan de diepere betekenis van de vier – of zijn het er vijf – elementen. De schrijver ervan, Ramos, is al jarenlang actief in de Greencraft traditie.
In het eerste deel van dit vierluik beschreef Ramos de elementaire kennis over de kwaliteiten van de vier elementen en hun toepassing. In het tweede deel gaat hij nader in op onderlinge verbanden tussen de elementen. In dit derde deel overstijgen we de eenheid van vier delen: ‘Vergeet de vier’.
3. ‘Vergeet de vier’
“It’s the circle of life and it moves us all.(…) Till we find our place on the path unwinding in the circle of life.”
Uit ‘The Lion King’, gezongen door Elton John (muziek), tekst Tim Rice
Al vroeg in mijn leven vertolkte Dostojevski in zijn boek “Herinneringen uit het ondergrondse” een gevoel dat ik bij formules had en nog heb. De werkelijkheid is zo veel meer dan een formule. Hij schreef: “Laten we eens aannemen, dat de mens niets anders doet dan dit zoeken van twee maal twee is vier, dat hij daarvoor oceanen overzwemt, dat hij zijn leven opoffert om het te zoeken, maar dat hij, bij God, werkelijk bang is om het te vinden. Want hij voelt, dat hem, wanneer hij het gevonden heeft, niets meer te zoeken overblijft.” Ik heb na deze woorden van Dostojevski altijd een andere formule gebruikt: ‘2 x 2 ≠ 4’ (twee maal twee is ongelijk aan vier). Dit gaf me altijd de vrijheid om anders te denken dan me werd geleerd. Dit is ook belangrijk bij het begrijpen van ‘de Vier’ door er aan voorbij te gaan en deze te ‘vergeten’.
Hekseneenmaaleen – Faust
In Faust geeft von Goethe ons een raadsel op dat bekend staat als het ‘Hexeneinmahleins’. 1) In verband met het artikel gaat het mij er om het verschijnsel differentiatie en evolutie te illustreren en dieper in te gaan op de noodzaak verder te kijken dan ‘de Vier’.
Het vertaalde gedicht gaat als volgt:
“Je moet verstaan, Uit één maakt tien, En twee laat gaan, Maak de drie gelijk, Dan ben je rijk. Verlies de vier, Uit vijf en zes, Zo zegt de heks, Maak zeven en acht, Dan is ’t volbracht. En negen is één, En tien is geen. Dat is het heksen-eenmaaleen.”
Het raadsel is o.a. typisch een voorbeeld van numerologica. Hierbij gaat het niet om tellen, maar om vertellen. Evolutie wordt onder meer uitgedrukt met een getallenreeks, waarbij elk volgend getal voortkomt uit het voorgaande; deze cyclus wordt herhaald door er een, twee of meer nullen achter te plaatsen. Vandaar ook: ‘tien is geen’.
Numerologie en Tarot
De waarde en betekenis die aan getallen wordt gehecht, dienen op een soortgelijke manier te worden benaderd als de vier elementen: elk cijfer is een containerbegrip voor diverse betekenissen; dit komt door de gelaagdheid van het bestaan. Symbolisch gezien zijn de getallen in het raadsel een aanwijzing voor brillen die we op kunnen zetten om naar alle dimensies in onszelf te kijken.
Allereerst is er de 1, die het geheel symboliseert waaruit alles ontstaat, de oerkracht van waaruit de andere krachten ontstaan en al het andere geëvolueerde vorm krijgt. In de tarot staat de Magiër voor getal 1 (kaart 1). Je ziet hier ‘de eerste mens’, Adam, die goochelt met de vier symbolen van de elementen: ze liggen op tafel voor zijn neus, hij steekt zijn magische staf omhoog om het contact tussen Hemel en Aarde te leggen. Maar eerst en vooral is hij eenzaam. Hij mist het vrouwelijke deel van hem. Dat vrouwelijke deel wacht op hem: kaart 2, de Hogepriesteres.
Als de Tarot een vrouwelijke of mannelijke gestalte toont, gaat het eigenlijk nooit om een vrouw of man als zodanig. Hetzelfde geldt voor andere aspecten die op de tarotkaarten getoond worden; altijd gaat het om symbolen die naar een onzichtbare werkelijkheid verwijzen, het geheim dat in de mensen zelf gelegd is. De mens is behalve Een, ook Twee: man en vrouw, en nog zoveel meer… Zo is het gordijn op de kaart van de Hogepriesteres geen gordijn maar een sluier die de echte werkelijkheid verbergt. Die sluier moeten we voorbij.
De Hogepriesteres vertegenwoordigt de 2, de twee lippen van haar vagina, de poort naar het geheim, de Graal, de Kelk, de twee pilaren Boaz en Jachim, de verbinding tussen de zichtbare en onzichtbare werkelijkheid. Het getal 2 kennen we als oerpolariteit Yin en Yang, en ook als licht en duister, Zon en Maan, Goed en Kwaad -zoveel woorden, zoveel tegenstellingen; daardoor kunnen we denken (het Zwaard splijt alles in tweeën!). De kaart van de Hogepriesteres kondigt ook al ‘de Vier’ aan als verdere differentiatie: drie schijngestalten van de Maan, de vierde is onzichtbaar.
De 3 is de resultante van het verschil tussen twee polen (het ‘kind’ dat voortkomt uit de vereniging van vrouwelijk en mannelijk) maar is tevens de optelsom van 1+ 2. In de Tarot zien we weer een vrouwelijke figuur, de Keizerin; zij staat voor vruchtbaarheid, voortplanting, broeden, groeien, synthese. Zij is de Oermoeder, Demeter, Gaia, Moeder Aarde: zij brengt de vruchten voort die noodzakelijk zijn om te leven.
Dan komt de 4, de Keizer, het product, de verwezenlijking. In heksenkringen (in de traditie van de Greencraft) in hij zowel de Zoon als de Vader die geofferd wordt in de herfst, hij is Hulstkoning en Eikkoning – de tweelingbroers die elkaar afwisselen in het jaar. Zijn symbool is de Staf die uit dood hout bestaat en toch weer gaat bloeien.
Verlies de vier
In het gedicht staat de aanwijzing ‘verlies de vier’, kijk verder dan de vier, begrijp het verband met de 5, de 6, de 7, de 8, de 9 en verder. Het is een oproep om de lessen van de vier elementen, het herkennen van jezelf in de vier goddelijke gezichten, toe te passen en daarbij verder te kijken dan je neus lang is. Het ‘Hexeneinmahleins’ biedt ons de lessen in de vorm van een raadsel aan. De analogie met dit raadsel vind je terug bij het in de spiegel kijken naar jezelf: wat zie je als je oppervlakkig kijkt (zie je jezelf nog?), wat zie je als je beter kijkt? Hoe kijk je eigenlijk? Welke filters heb je in je hoofd? Welke zeurende stemmetjes komen er door heen? Vind je jezelf mooi? Houd je van jezelf? Begrijp je je lot, je zin, je betekenis? Houd je van jezelf? Voorbij de bekende dimensies.
Voor de liefhebbers van de (klassieke) Tarot en de Numerologie is het heksengedicht om van te smullen. De basis van de Tarot is opgebouwd uit de betekenissen van de eerste 10 cijfers. De eerste vier kaarten zijn eenlingen, mensen die ‘het’ alleen moeten doen, maar snakken naar aanvulling vanuit de andere Sekse (kaart 1 Magiër, kaart 2 Hogepriesteres, kaart 3 Keizerin, kaart 4 Keizer). Het zijn kaarten die net als de nucleobasen in het DNA twee aan twee gepaard kunnen worden.
Na de vier ‘eenlingen’ volgen drie voorstellingen van ‘drietallen’ (kaart 5 Hogepriester met twee adepten, kaart 6 De Liefde: Adam en Eva met een zegenende Engel, kaart 7 de Zegekar: een Menner van een wagen die door twee sfinxen wordt getrokken). Deze drie kaarten staan achtereenvolgens voor lering, liefde (het hart van de zaak) en integratie, samen laten ze de essentie zien van zelfverwerkelijking.
Dan volgen nog kaart 8, de Kracht en kaart 9, de Kluizenaar, die beide gaan om een verdere graad van zelfverwerkelijking – je unieke aspect in de wereld neerzetten.
Tot slot culmineert de eerste reeks van de Grote Arcana in de 10, de Tien, de X (als Romeinse cijfer dus cruciaal). Deze kaart levert de voorstelling van Het Rad van Fortuin, waarop o.a. – zoals eerder aangegeven – de vier dieren uit de Bijbel, de onuitsprekelijke naam van God, de windroos, de sfinx als geïntegreerde voorstelling van ‘de vier dieren’.
Even over kaart nr. 0, de Nul, de Zot of Dwaas. Het getal 0 staat zowel voor het uitzonderlijke (de Dwaas die als figuur buiten elk systeem valt), voor een beginneling, voor het begin van een reis (nog naïef en als het ware ongeboren) alsook voor de oneindigheid (die wijst op het doorgaan van het leven; vergelijk de Dwaas die de hele levensreis heeft afgelegd en volleerd is geraakt, Meester is geworden, en dus kan sterven om opnieuw geboren te worden). Vergelijk de dubbele nul in de vorm van een lemniscaat boven het hoofd van de Magiër. Die nul, die Zero stelt dus niets voor… en is tevens alles. Ze is van nul en generlei waarde en krijgt de hoogste waarde. Want gevoegd bij welk cijfer ook zorgt ze voor een vertienvoudiging. Nog een nul erbij en we zitten al aan de honderd…
Getallensymboliek
Voorbij de Vier komen we bij het getal 5. Dit getal drukt uit dat de aarde leven voortbrengt en de natuur op haar beurt menselijk leven voortbrengt. In getallen uitgedrukt heet dit: 4 > 5. “Het getal 5 is het getal van het menselijk leven, van de mens die zich opricht, zich losmaakt van de aarde en met gespreide ledematen het ‘pentagram’ vormt , de vijfhoekige ster die een zekere eindeloze beweging voorstelt. Uit de eerste vier getallen [d.w.z. de eerste vier kaarten van de Tarot – zie overzicht van de analogieën] zijn de volgende paren samen te stellen:
1 + 2 = 3 verlangen en thuiskomst
1 + 3 = 4 wil en proces
2 + 3 = 5 de 2 vrouwelijke aspecten samen
1 + 4 = 5 de 2 mannelijke aspecten samen
2 + 4 = 6 geheim en verwezenlijking
3 + 4 = 7 dynamiek en doel
Uit dit gegoochel met getallen komt tweemaal het getal 5 bovendrijven: als vrouwelijke en als mannelijke dimensie. Zij komen samen in de 10, de X, die ook in de windroos van Het Rad van Fortuin is terug te vinden, als een samenvatting van het menselijk bestaan of bedrijf – ze vormen samen de ‘vrouwelijke’ en ‘mannelijke’ hand, zoals in de Romeinse cijfers weergegeven: tweemaal de V, die de vorm van een hand heeft, maakt de X, als een vermenselijkte versie van . De tiende letter, Jod [in het Hebreeuws], betekent ‘hand’.” 2)
Ik geef dit uitgebreide citaat van Krabbendam om te verduidelijken hoe in de numerologie de evolutie wordt gesymboliseerd, hoe alles uit het voorgaande voortkomt. Dit heeft von Goethe willen duidelijk maken met het ‘Hexen-eenmahleins’. Je dient dan wel de juiste , dat wil zeggen jouw betekenis te vinden… Of in bewustzijnstermen te spreken: je dient je bewustzijn te vergroten om tegelijk het geheel en ‘alles in allen’ te zien. Een weg is om je zuiver te leren afstemmen op de vier elementaire krachten; die krachten werken altijd, nu nog onze afstemming op de golflengtes ervan leren regelen. Elke heks of Magiër dient van 1 tot 10 te kunnen tellen – bij wijze van spreken.
3)
Een eenzaam pad
Dus: we dienen voorbij de 4 te komen… We dienen overstijgend en symbolisch te leren denken: 22 paden op de Levensboom; 22 levensthema’s + 56 (4 x 14) variabelen en praktische vertalingen in de Tarot; 50 tinten grijs; 1000 bloeiende bloemen; honderd miljard insecten; zeven miljard mensen op deze aarde, elke dag weer meer. Uitdijend heel-al.
Plus (Tataaaa!): Eén bijzonder mensen-exemplaar met een unieke DNA-code, met daarin de uitdaging om die eigenheid uit te drukken in zijn/haar geestelijke fingerprint. De ‘ware’ betekenis van de vier elementen is daarom altijd jouw eigen betekenis. En je mag twijfelen, want daarin schuilt het ware geloof; dat het altijd doorgaat. Het is jouw eigen geheim dat alleen door jouw Zelf kan worden begrepen. Dat is soms eenzaam, maar dat geldt voor iedereen.
Groter groeien is allerminst simpel. Willem Elschot dichtte al “…want tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren”. Er is angst voor verandering, angst voor de dood; er zijn projecties op anderen. Vrije wil? Vergeet het maar, zeggen de neurologen… Voor 99% zit je vast aan de evolutie die vastgelegd is in je genen en dieptepsychologisch in je reptielenbrein en kleine hersenen. Hoe ontsnappen we aan die wetmatigheid van ons verleden?
In de volgende aflevering van dit artikelenkwartet hebben we het daarover.
Noten
- Anna J. Rahn, “Goethes HeXen1x1”, ISBN 978-3-00-039101-9
- Adriaan Krabbendam in “De Beeldspraak van de Tarot”, ISBN 90 6963 588 7
- Kunstwerk door mij gemaakt van 6 stukken drijfhout gevonden op strand: 4 stukken vormen de cirkel, 2 stukken er dwars op geven de Geest (naar boven) en de Ziel (horizontaal) weer
