De Overgang – En hoe ik mijn leesbril kwijt raakte

Yoeke Nagel blijft maar op zoek naar wat dat dan is: magie.

Ik was mijn leesbril kwijt. Hij kon ergens in mijn huis liggen, of ergens in Frankrijk waar ik een schrijfweek had gegeven. Of, daar wil ik even vanaf zijn, daar ergens tussenin misschien. Daar wil ik zelfs heel graag vanaf zijn, want ‘ergens tussenin’ zoekt niet handig. Nee, dat moet ik anders zeggen – en nu gaat het even razendsnel – misschien zoekt het tussen twee plekken in juist eindeloos goed: je wordt per definitie niet beperkt door de begrenzingen van de twee plekken zelf, er is alleen maar de ruimte daartussen, een plek waar niets is dat we kunnen benoemen. Een lege plek om te blijven, zoals de dichter zegt.

Het is zus of zo. Punt.

Dat vinden we over het algemeen heel lastig. We zijn gewend om De Dingen in te delen in benoembaarheden.

Iets is water of land. Iets is levend of dood, hier of daar, licht of donker, waar of onzin, hij of zij, dag of nacht, liefde of doet-me-helemaal-niks. Daar tussen ligt een vaag gebied, een overgangsgebied dat noch het ene noch het andere is. Dit is het gebied van niet-weten. Is het nu goed of fout om veganistisch te eten? Is het nou waar of onwaar dat vaccinaties ziektes voorkomen? Zijn wij nou vriendelijkere mensen dan hunnie daar in Amerika?
Veel mensen ervaren het als geruststellend om zo snel mogelijk het tussengebied van niet-weten te verlaten en een duidelijke mening te kiezen. Het is zus of het is zo. Punt. En met onze keuze weten we ook wie er bij ons horen en wie niet, aan welke regels we ons moeten houden en hoe we denken over de partij aan de andere kant van het tussengebied. Sukkels.

Je eigen verantwoordelijkheid

Bewust niet-weten, jezelf de tijd en ruimte gunnen om in het schemergebied tussen twee of meer opties te blijven rondhangen, is best lastig. Ja, je hebt er alle ruimte om te zoeken naar argumenten, emoties en ervaringen om je eigen visie te vormen. Maar je hebt niet veel houvast, meestal geen bevestiging van anderen, en je moet op eigen houtje loslaten wat je dacht te weten. Je moet leren leven met twijfel en proberen zelf te creëren wat je nodig hebt – ofwel bij het vinden van rust om in het niet-weten te blijven vertoeven ofwel bij het vinden van voldoende overtuiging om uit het niet-weten te stappen en je aan te sluiten bij een van de partijen die al bestaan. Niemand legt je iets op in het schemergebied dus alles wat je denkt en doet is je eigen verantwoordelijkheid.

Het is het gebied tussen de werelden en dat is beangstigend ruim.
Zo ruim dat je er in kunt vliegen. Op een bezem.

Magie en ritueel

Dit tussengebied is de ruimte waarin magie plaatsvindt: ruimte waar het ene Iets het andere Iets niet raakt. Klinkt misschien ingewikkeld, maar je ziet het dagelijks. Het is die geul tussen het parket en de tegelvloer, waar je haarspeld of een theelepeltje liggen. Het is de schemering tussen nacht en dag, als de boom langs de weg opeens op je overleden grootmoeder lijkt. Het is het moment tussen leven en dood, tussen hechting en loslaten, tussen meisje en vrouw, tussen single en verbonden; een moment waarin iets nog niet is. Het werk van de heks is om dat Niets te overbruggen. Een overgang te maken tussen het een en het ander, zodat het soepel in elkaar kan overlopen. In doehetzelfwinkels heet zoiets een Overgangsprofiel: een latje dat zowel op het parket als op de tegelvloer aansluit. Wij noemen het magie en ons gereedschap is het ritueel. De overgang is ons werkgebied, waar dat zich dan ook bevindt.

Niets wordt overbrugd

Merlin zei ooit: ‘Magie is de kunst van het beïnvloeden van het toeval’. De kunst van beïnvloeding is te leren. Maar toeval, de taal van de goden, kan alleen ontstaan als je niet zelf alles dichttimmert met zekerheden en controle. Je moet dus een zekere mate van niet-weten hebben om magie te kunnen bedrijven. Dat wil zeggen dat zelfs vaste formules, vaste handelingen, je magie kunnen verpesten als ze je teveel houvast geven. Dan sluiten ze het toeval uit en is een mooie overgang van het ene naar het andere Iets niet mogelijk.
Magische formules en niet-alledaagse handelingen horen juist zoveel twijfel op te roepen dat er ruimte ontstaat. Een Niets, dat overbrugd kan worden met Iets – waarmee een overgang gecreëerd wordt.

Wanhoop of creativiteit

Niet-weten dwingt je tot creativiteit of tot wanhoop. Het zet je voor een gapende ruimte tussen het een en het ander, tussen willen en kunnen, tussen zoeken en vinden. Ik wist bijvoorbeeld, zoals gezegd, niet waar mijn leesbril was. Het zou leuk zijn geweest als mijn antwoord hierop creativiteit was geweest: dat ik een nieuwe bril had gemaakt van strootjes en ander seizoensfähig knutselmateriaal. Maar nee hoor. Ik bleef maar twijfelen waar ik dat ding nou had gelaten en zakte wanhopig neer op de bank. Daar lag hij. In de lege ruimte tussen zitting en leuning. Ik had het kunnen weten.

Yoeke Nagel is bereikbaar via www.yoekenagel.nl

Op 17 november biedt ze een workshop Tarot Systeem Opstellingen aan in Arnhem.