Het middelpunt van de cirkel, deel VIII
Samhain 2014
Alles is energie, alles bestaat uit energie, alles bestaat in energie.
Een Hermetische waarheid.
De energie van de zomer is uitermate geschikt voor de naar buiten gerichte activiteiten, lekker er op uit, zon zee en strand of naar grote festivals al dan niet met een paganistisch karakter. En dan de september, de maand met dat mooie goud gele licht en waarin de zon alles met zo’n mooie gloed kan omhullen. De frisse ochtenden, de kruidige herfstgeuren. De spinnenwebben vol dauwdruppels. Een naderend afscheid. Veel vogels vertrekken naar warmere oorden, en wij zullen achterblijven op dit land dat in de greep zal komen van ijzige koude en duisternis. De energie van de donkere helft van het jaar is introvert en naar binnen gericht.
We zijn aangekomen bij Samhain.
Het wordt donker en de weg is nauwelijks nog zichtbaar. Grauwe mistsluiers benemen ons het zicht. Het pad voert ons naar de duistere helft van het jaar, naar het teken van de mysterieuze Schorpioen, naar Samhain, waar de poort van de dood zich bevindt. De poort van de onderwereld, de duisternis.
Wat is daar dan te vinden, daar in de duisternis?
De onderwereld?
Niets dan spinnenrag,
koude, lijden, dood en droefenis
toch?
Inderdaad klinken dood en onderwereld niet erg aanlokkelijk om te vertoeven en toch zijn het elementen die veelvuldig voorkomen in mythes en andere verhalen. Vaak zijn deze thema’s verbonden met wedergeboorte en transformatie. En zo ook de thematiek van Samhain. Naast duisternis en afdaling in de onderwereld wordt er stilgestaan bij – en vormgegeven aan – thema’s als wedergeboorte en transformatie. Belangrijke thema’s binnen een mensenleven. Thema’s die invloed uitoefenen op het onbewuste en resoneren in de menselijke ziel.
Het maanverlichte pad. Binnen. Een knapperend haardvuur, schapenvachten. De tijd Samhain en de komende donkere winteravonden waarbij de gure wind om het huis huilt is bij uitstek geschikt om elkaar verhalen te vertellen, en sprookjes, mythes en legendes wellicht.
De overgeleverde verhalen, sprookjes, mythes en legendes liggen opgeslagen als kostbaarheden in de schatkamers van de menselijke ziel. Elke cultuur kent zo haar eigen verhalen, maar de elementen waaruit deze verhalen zijn opgebouwd zijn universeel. Ervaringen van generaties liggen als erfgoed opgeslagen in deze verhalen.
Onze voorouders die ooit naar dezelfde Maan keken als jij en ik, kregen eveneens te maken met steeds weer terugkerende levensthema’s net als jij en ik. Al waren de uiterlijke omstandigheden verschillend, ook onze voorouders hadden te maken met geboorte, groei, ziekte, dood en hadden doodgewone menselijke ervaringen die verbonden waren met archetypische elementen als de Wil en Strijd, de Verbinding en Kunst, Communicatie en Wijsheid, Ziel en Vrouwelijk, Zelf en Individu, Bewustzijn en Cognitie, Relaties en de Ander, Duisternis en Transformatie, Religie en Kennis, Vorm en Mannelijk, Collectief en Psychose, Onbewuste en Mysterie. Allemaal componenten die deel uit maken van mythologische verhalen die kunnen resoneren met de betreffende delen van onze eigen ziel. Verhalen die boodschappen bevatten en antwoorden op thema’s en ons verder kunnen helpen op ons levenspad.
De afdaling in de onderwereld is een dergelijk thema dat verbonden is met deze tijd van het jaar. De zon heeft zijn kracht verloren en de levenskrachten lijken zich in de aarde te hebben teruggetrokken. Psychologisch gezien is er sprake van een situatie waarin de libido zo op het eerste gezicht verdwenen lijkt te zijn. De zin in uiterlijke activiteiten ontbreekt, de libido zit opgesloten in het onbewuste of onderwereld. Een situatie die zich laat vergelijken met de depressie zoals wij die kennen.
De mythe van Demeter en Persephone past hierbij en zo ook de afdaling in de onderwereld van Inanna, hoewel de mythe van Inanna ook verband houdt met de cycli van de maan. Er zijn verschillende versies en varianten ontstaan op de afdaling in de onderwereld. Terugkerende elementen zijn een niet vrijwillige afdaling in de onderwereld, maar een afdaling die is ingegeven door een hoger doel of uit nood, een stapsgewijs afleggen van de persona bij de afdaling naar de onderwereld, confrontatie met de dood, een transformatie die plaatsvindt tijdens het verblijf in de onderwereld en vervolgens de terugkeer uit de onderwereld waarna de gebeurtenissen in de onderwereld worden geïntegreerd waardoor men als het ware hernieuwd en herboren weer tevoorschijn komt.
Een verhaal, mythe, sprookje of legende kan je ontroeren, verbijsteren, verwonderen, blij maken of op andere wijze raken. Iedereen heeft zo zijn voorkeuren voor bepaalde verhalen maar ook verhalen en sprookjes die duidelijk niet favoriet zijn. Een verhaal, mythe, sprookje, legende maar ook een ritueel, een droom en kunst bevatten symbolen die geladen zijn met energie. Deze energie kan jouw energie in beweging zetten. Deze beweging kan leiden tot bewustwording. Je zou natuurlijk een interpretatie kunnen doen met behulp van de levensboom en beweging en bewustwording kunnen terugvoeren op de paden van de kabbala.
Persoonlijk ben ik van mening dat je eerst jezelf moet leren kenen en transformeren en integreren van datgene wat er in jouw onbewuste leeft, en dat is ingegeven door jouw persoonlijke levensgeschiedenis.
Ga maar eens na bij jezelf wat je zo aanspreekt in het sprookje van de Gelaarsde Kat. Heeft deze kat wellicht eigenschappen die je zelf ook hebt? Of misschien juist niet? En waarom raak je zo geïrriteerd door een sprookje als het meisje met de zwavelstokjes? Is het misschien haar passiviteit? Haar gevoel van onmacht, dat zij kennelijk tot niet meer in staat is dan zich met een lucifer te verwarmen, niets beters kan verzinnen dan van de kou te sterven op de stoep als haar laatste lucifer is uitgebrand? Herken je wellicht iets van deze passiviteit in jezelf? En vertelde je niet al eerder over jouw moeder die je als kind zo’n machteloos gevoel kon geven als ze je strafte? Een gevoel dat je in bepaalde situaties nog steeds ervaart?
Of deze bewustwording ook gaat leiden tot transformatie en integratie ligt aan jezelf en of je bereid bent om een innerlijk proces aan te gaan, wellicht met behulp van een analytisch therapeut.
Een mooie wisselwerking dus tussen bewust en onbewust, beneden en boven, buiten en binnen, waarmee we gestuit zijn op een andere Hermetische waarheid, zo boven zo beneden en zo binnen zo buiten. Wat zich afspeelt in jouw binnenste heeft invloed op de buitenwereld en omgekeerd en zo heeft het onbewuste deel van je wezen invloed op je bewustzijn en zo ook op je buitenwereld. Dus wie iets kan veranderen in zijn binnenwereld kan daarmee invloed uitoefenen op de buitenwereld! Degenen onder ons die ervaring hebben met het bedrijven van magie kennen dit principe maar al te goed. Ken uzelve is tevens een gouden advies voor diegenen die het pad van een mysterietraditie bewandelen.
Het onbewuste zelf is echter niet toegankelijk voor de bewuste geest, althans niet op dezelfde wijze als de buitenwereld. De bewuste geest maakt gebruikt van cognitie, gevoel en gewaarwording om het lichaam aan te sturen en om überhaupt te kunnen functioneren in de buitenwereld. Het onbewuste is met deze functies echter niet goed te onderzoeken. Alsof je probeert om met een duikuitrusting een bergtocht te maken of om in je hardloopkleding de zeebodem te verkennen. De uitingsvormen van het onbewuste zijn echter wel kenbaar voor het bewustzijn.
Maar hoe kan je dan afdalen in de onderwereld zonder dat je last hebt van een depressie of depressief wordt?
Binnen de Westerse mysteriescholen wordt vaak gebruik gemaakt van pathworking of geleide visualisatie. Dit is soort van visualisatie die wordt voorgelezen. De verteller vertelt op beeldende wijze een verhaal dat door de luisteraar in beelden wordt beleefd. Deze techniek is uitermate geschikt om met een groep te doen. Een geleide visualisatie bestaat doorgaans uit een inleiding waarin duidelijke herkenningspunten worden beschreven en vervolgens een afgesloten poort of deur waardoor men treedt. Het middenstuk bestaat uit het centrale thema van de visualisatie. Dit kan te maken hebben met een jaarfeest of thema van de maan maar ook met magisch werk of bewustwording. Het laatste stuk is de afsluiting waardoor men weer door de poort naar buiten treedt en deze afsluit en weer terugkeert naar de wereld van alledag langs de herkenningspunten.
Een techniek die geschikter is om één op één te doen en waar ik als therapeut vaak gebruik van maak is de actieve imaginatie. Deze techniek werd door Carl G. Jung al veel gebruikt. Met deze techniek kun je op een veilige wijze afdalen in je onderwereld en daar tevens zorgen voor veranderingen in de onbewuste aansturing. Door veranderingen te bewerkstelligen daar in die duistere diepte kan er veel voor je veranderen. Als jouw onbewuste aansturing gaat veranderen dan treedt er verandering op in de beleving van jezelf en in de wijze waarop je jezelf verhoudt tot anderen, maar ook kan er verbetering optreden in de manier waarom je met lastige situaties in je leven omgaat.
Als therapeut loop ik in een gesprek met iemand aan tegen een bepaald thema. Ik vraag of de persoon in kwestie dit thema eens wat nader wil onderzoeken. Als de persoon instemt, want dat is natuurlijk wel belangrijk, dan breng ik hem eerst in ontspannen toestand. Net als bij de geleide visualisatie kun je de persoon naar een poort of deur begeleiden waarop het betreffende thema staat. Nadat de persoon door de deur is gegaan, zullen er beelden verschijnen die als het ware op onbewust niveau aan het thema vastzitten. Het verschil met een geleide visualisatie is echter dat de beeldenreeks uit de persoon zelf komt. Met deze techniek begeleid ik iemand door zijn eigen beeldenreeksen heen en daarbij nodig ik uit /manipuleer ik/ zet ik aan tot/ ontsluiting en afwikkeling van de beeldenreeks door mijn vraagstelling en mijn stemgebruik maar ook stuur ik aan op zelfstandig handelen ten opzichte van de beelden. Een voorbeeld. In beelden van onmachtsituaties van vroeger gaat de persoon in kwestie nu zelfstandig handelen en zijn wil inzetten. De onmacht verandert in macht. In deze beelden rekent de persoon wellicht af met zijn straffende dominante moeder en zijn passieve vader waardoor de onbewuste aansturing die gekoppeld is aan zijn mannelijke en vrouwelijke delen in beweging wordt gezet. Deze techniek is zeer geschikt om het onbewuste te beïnvloeden en door het zelfstandig laten handelen ontstaan ik-sterkte, transformatie en integratie waardoor er (blijvende) veranderingen kunnen optreden.
Hierin ligt tevens het verschil besloten tussen bewustwording door bijvoorbeeld de beeldentaal van een goede tarotlegging en reading en de bewustwording met daaraan gekoppeld transformatie en integratie zoals in deze actieve imaginatie die wordt ingezet in het kader van een (Jungiaanse) psychotherapie.
En op welke wijze kan het onbewuste, die duistere onderwereld, ons bewustzijn beïnvloeden?
De onbewuste geest spreekt voortdurend tot ons en stuurt ons vrijwel volledig aan. Voor wie wil horen is daar altijd op de achtergrond een gefluister in het duister aanwezig. De stem van je intuïtie. Het bekende stemmetje fluistert vaak boodschappen in je oor, boodschappen die je eigenlijk niet wenst te horen. Je kunt ze dan ook makkelijk negeren en naast je neerleggen. Dat stemmetje bijvoorbeeld dat je waarschuwt voor de verkeerde persoon waartoe je een bepaalde aantrekkingskracht voelt. Door je verliefdheid is je nieuwe Italiaanse liefde nog prachtig en ervaar je haar initiatief nemende aard als verrukkelijk. Je bent jezelf nog niet bewust van dat ze eigenlijk heel erg dominant is waardoor jij weer die onmacht gaat ervaren. Iets wat je onbewuste al weet.
Als een boodschap echt heel belangrijk is en energetisch veel lading heeft, kan het ook zomaar gebeuren dat de onbewuste geest op andere wijze contact probeert te maken met het bewustzijn om iets belangrijks onder de aandacht te brengen. Dit gebeurt dan bijvoorbeeld door dromen waarin als het ware heel subtiel boodschappen verborgen liggen in de droomsymbolen. Bijvoorbeeld de persoon in kwestie, tot wie er een bepaalde aantrekkingskracht is, maakt met de dromer een boswandeling en neemt in de droom opeens een andere afslag. Als de dromer geen gehoor geeft aan de verborgen boodschap in de droom kan het zijn dat de persoon in kwestie de volgende nacht verschijnt in een droom waarbij zij een demonisch uiterlijk heeft aangenomen en de dromer zijn keel afbijt.
Het onbewuste kan echter ook op de grens tussen ziel en materie op heel indringende wijze om aandacht vragen. Dezelfde dromer loopt nu op straat te fantaseren over zijn Italiaanse liefde en bedenkt zich dat zij eigenlijk nooit naar hem luistert en altijd doet waar ze zelf zin in heeft op welk moment hij bijna omver gereden worden door de Pizzabezorger van Milano Pizza, waarna het welbekende kwartje valt!
Serge van Heel (1972): Ik ben opgeleid en ingewijd in de Gardneriaanse traditie. Naast mijn werk als ambtenaar heb ik een praktijk aan huis voor Jungiaans Analytische Therapie. Als afstudeerproject van mijn opleiding (Postgraduate Program in Depth Psychology) ben ik bezig met een scriptie genaamd: Het Middelpunt van de Cirkel, over symbolen, archetypen, rituelen en het individuatieproces in de Moderne Hekserij.
Voor het maken van afspraken of meer informatie zie ook: www.sergevanheel.nl
of mail me.
