YOLO? Wat betekent het geloof in reïncarnatie voor je wereldbeeld en gedrag?

‘You Only Live Once’ is een kreet waar ik me niet in kan vinden. Omdat ik niet geloof dat we uitsluitend dit ene leven hebben, maar vooral ook omdat dat motto vaak uitdrukking is van een ‘Na ons de zondvloed’-mentaliteit. Kan het idee dat we vaker leven ertoe leiden dat we ons meer bekommeren om leefbaarheid en rechtvaardigheid?

Een van de uitgangspunten van wicca is het idee van reïncarnatie: dat je opnieuw geboren zult worden. Hoe precies, dat is nergens vastgelegd. Ieder kan daar een eigen voorstelling van maken. De enige informatie die we tegenkomen is de mededeling dat we opnieuw zullen leven, opnieuw onze geliefden zullen ontmoeten, en met hen samen onze ontwikkelingsweg zullen vervolgen. Het gaat over die ontwikkelingsweg, over het idee dat je steeds terugkomt op aarde om nieuwe dingen te leren of om door lessen te leren een beter mens te worden. (En dan uiteindelijk…? Daar is ook geen vastgelegd antwoord op, dat wordt weer geheel aan je eigen inzichten overgelaten.)
Het begrip reïncarnatie wordt vooral gezien in zijn geestelijke betekenis. En het is een visie op de dood, op een hiernamaals, een leven na ons huidige leven. Niet op ons aardse leven, en of dat een vervolg krijgt in een (nabije) toekomst. Maar daar wel ik het in dit artikel wel over hebben.
Want als we de aarde opnieuw gaan bewonen, als we hier weer terugkeren, willen we dan niet dat de omstandigheden optimaal zijn? Is het dan niet in ons eigen belang dat de aarde leefbaar is, en dat alles rechtvaardig verdeeld is? Hoe kan het dan dat niet alle heksen zich volop inzetten om de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDGs, Sustainable Development Goals)¹ van de Verenigde Naties te bereiken? Zie het kader met alle zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen.

Wordt hierover gesproken?

Gek genoeg is dit vrijwel nergens een punt van discussie. Ik trof twee stukken op internet² waarvan een de verwijzing bleek naar een boekje³ (dat ik meteen bestel). In persoonlijke gesprekken komt wel naar voren dat men dit belangrijk vindt. Afgelopen jaar ben ik twee keer een artikel tegengekomen over hoe we goede voorouders kunnen zijn. Het ene was het stuk ‘De échte ceo verbetert de wereld, niet zichzelf’ van Jeroen Smit⁴. Het andere was een van de vele artikelen naar aanleiding van het boek van Roman Krznaric: De goede voorouder⁵. In kranten zie ik wel vaker stukken over hoe wij omgaan met ons ecosysteem, en over hoe we omgaan met andere groepen, maar daar wordt niet de link gelegd met ons eigen voortbestaan als aardeburgers. Hooguit wordt gesproken over hoe we de wereld achterlaten voor onze kinderen en kleinkinderen, en dat zijn dan niet per se onze eigen nakomelingen maar alle mensen die na ons zullen bestaan. En ik vond de website MaatschapWij⁶, met hele interessante en inspirerende artikelen. In de noten een paar korte samenvattingen van of citaten uit artikelen die ik graag onder de aandacht breng.

Ook las ik in een Engelstalig artikel in dit nummer van Wiccan Rede Online een passage⁷ die aansluit bij mijn verhaal. De woorden van Peter Mark Adams in vertaling (door mij):

Het vermogen om je verbonden te voelen aan alle levensvormen is de sleutel tot onze voortdurende persoonlijke en geestelijke ontwikkeling. Het is ook de sleutel tot ons voortdurende overleven als een soort. De mensheid wordt uitgedaagd om zich te verheffen boven de onbewuste demonisering van andere groepen, volkeren en culturen en boven onverschilligheid ten opzichte van de vernietiging en vervuiling van onze natuurlijke omgeving.
Over de hele wereld eroderen de krachten van globalisering en industrialisatie zowel de biologische als de culturele diversiteit. We zien dezelfde merken, kleding, vermaak, en voedselproducten, waar we ook gaan. Minder kritiek is er op het feit dat deze consumptiecultuur, die een gemis aan culturele diversiteit vertegenwoordigt, ertoe neigt de perceptuele/waarneembare diversiteit te ondermijnen, die ons natuurlijk vermogen is om ons te verbinden met de realiteit, via verschillende stadia van bewustzijn.

Mondiale voetafdruk / Earth Overshoot Day

Die consumptiecultuur zie ik bij de mensen die ‘YOLO’ als motto hebben, zonder zich af te vragen wat hun levenswijze voor consequenties heeft. Die zich niet realiseren dat zo’n consumptiepatroon ertoe leidt dat de aarde snel uitgeput raakt. Als je alle bruikbare ruimte op aarde verdeelt over alle mensen en je geeft de natuur de ruimte om zichzelf te herstellen, dan heeft iedere wereldbewoner recht op 1,8 hectare (of minder, als de aarde zelf wat ruimte overhoudt voor biodiversiteit). Maar de ecologische voetafdruk⁸ van de gemiddelde Nederlander is 6,2 hectare. ‘Earth Overshoot Day’ is de dag waarop de mensheid – vanaf 1 januari geteld – meer van de aarde verbruikt heeft dan wat de aarde zelf op één jaar terug kan opbrengen en aan afvalstoffen kan verwerken. Die dag valt bijna ieder jaar vroeger, en is nu in augustus of juli. Wat we de rest van het jaar consumeren, is roofbouw. Ik besprak Earth Overshoot Day al in mijn artikel in het Beltane-nummer: Vrijheid voor de mens en rechten voor de aarde. Daarin noem ik ook al de donut-economie, het economisch model dat econome Kate Raworth heeft ontwikkeld en waarin wel ruimte is voor de begrenzingen die de aarde stelt. Wikipedia: “Simpel gezegd is het doel om de behoeftes van iedereen te realiseren binnen de draagkracht van de Aarde”. Amsterdam is al concreet bezig met de donuteconomie⁹.

Planetaire grenzen

We dreigen de negen planetaire grenzen te overschrijden¹⁰ van wat de aarde aankan: klimaatverandering; biodiversiteit, landgebruik, biochemische stofstromen, chemische vervuiling, zoetwatergebruik, aerosolen in de atmosfeer, oceaanverzuring, atmosferische ozon. (Ik hoef niet uit te leggen dat de gevolgen elders op aarde sneller ingrijpender zijn, toch?)
Alarmerend, vooral omdat we als individu niet zoveel opties zien om onze bijdrage te leveren aan oplossing van de problemen. Een betere wereld begint niet alleen bij ons. Grote bedrijven en landen zullen toch echt ook hun verantwoordelijkheden moeten nemen. Waarom gebeurt dat niet? Volgens Roman Krznaric is de belangrijkste vraag van onze tijd: Hoe kunnen we goede voorouders zijn? Nooit eerder in de geschiedenis van de mensheid hebben onze acties zo’n weerslag gehad op de toekomst. Maar aan toekomstige generaties wordt zelden gedacht als beslissingen worden genomen, stelt hij in zijn nieuwste boek De goede voorouder. Integendeel: deze tijd wordt gekenmerkt door ziekelijk kortetermijndenken. Politici kijken nauwelijks verder dan de volgende verkiezingen, de laatste peiling of tweet.
Om dat laatste probleem op te lossen, zijn er initiatieven¹¹ waarbij burgers meedenken op zo’n manier dat verkiezingen niet nodig zijn en het langetermijndenken volop de kans krijgt: burgerassemblees, burgerloting, enz.

Wat kunnen we zelf doen?

Zorg ervoor dat je ‘voetafdruk’ vermindert. Laat je informeren over wat werkelijk zoden aan de dijk zet. Afvalscheiding is mooi, maar minder spullen kopen is het beste wat je kunt doen voor het milieu!
In de woorden van de Volkskrant (20 januari 2022)¹²: ‘Minder vlees, minder kleren, minder reizen – het is niet anders’.
En volgens De Correspondent: “Het is natuurlijk eerst zaak om te weten hoeveel broeikasgassen je uitstoot, en op welke manier. Dan kan je vervolgens op zoek naar de effectiefste maatregelen. Want bedenk: je kunt een euro (of een uur vrije tijd) maar één keer besteden. Zo is het isoleren van je woning meestal effectiever dan het aanschaffen van een elektrische auto, en kun je met één retourtje Thailand meer dan vijf jaar vegetarisch eten tenietdoen.”
Meer tips¹³ in de noten onderaan dit artikel.
We kunnen als individuen de problemen niet oplossen, maar we kunnen wel onze bijdrage leveren. En dan tellen alle individuen samen wel degelijk mee. Een vriend zegt wel eens: “alle mensen zouden eens een week lang moeten stoppen met het kopen van … (vul hier een product in, bijvoorbeeld een merk frisdrank). Moet je kijken wat voor een schrikeffect dat oplevert.”

Voorouders

Het concept van zelf een goede voorouder te zijn, spreekt me heel erg aan. Het doet me denken aan de toespraak van ‘opperhoofd Seattle’: Hoe kun je de lucht bezitten?¹⁴, een boekje dat in de jaren ’70 erg bekend was. Wij zijn niet alleen de nakomelingen van onze voorouders, maar ook de voorouders van de mensen die na ons komen. Hebben wij hun belangen voorop bij alles wat we nu doen en bij alles wat we nu nalaten? We – de mensheid – kunnen het tij nog keren van klimaatverandering en van verlies aan biodiversiteit, al dreigen we nu de planetaire grenzen te overschrijden.
Door onze – individuele – consumptie (en het niet consumeren van wat niet duurzaam is), met ons stemgedrag, via het deelnemen aan acties, het ondersteunen van organisaties, door vrijwilligerswerk, via magisch werk en door zorg te dragen voor de kleine dingen die we wel direct kunnen beïnvloeden kunnen we ons goede voorouders betonen. Daarmee ondersteunen we onze nakomelingen en die van de mensen in onze omgeving, en wellicht ook onszelf in toekomstige levens. Want je weet niet waar je terecht gaat komen. Dan kun je er maar beter voor zorgen dat iedereen een goede kwaliteit van leven heeft, met schone lucht, gezond voedsel, een dak boven het hoofd en vrijheid om eigen keuzen te maken. Voor een leefbare aarde en een rechtvaardige samenleving.

De Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen

“De SDG’s zijn zeventien doelen om van de wereld een betere plek te maken in 2030. Ze zijn een mondiaal kompas voor uitdagingen als armoede, onderwijs en de klimaatcrisis. SDG Nederland is het netwerk van iedereen die in ons land aan de doelen wil bijdragen.”

Dit zijn die 17 doelen:

SDG 1 – Beëindig armoede overal en in al haar vormen

SDG 2 – Beëindig honger, bereik voedselzekerheid en verbeterde voeding en promoot duurzame landbouw

SDG 3 – Verzeker een goede gezondheid en promoot welzijn voor alle leeftijden

SDG 4 – Verzeker gelijke toegang tot kwaliteitsvol onderwijs en bevorder levenslang leren voor iedereen

SDG 5 – Bereik gendergelijkheid en empowerment voor alle vrouwen en meisjes

SDG 6 – Verzeker toegang en duurzaam beheer van water en sanitatie voor iedereen

SDG 7 – Verzeker toegang tot betaalbare, betrouwbare, duurzame en moderne energie voor iedereen

SDG 8 – Bevorder aanhoudende, inclusieve en duurzame economische groei, volledige en productieve tewerkstelling en waardig werk voor iedereen

SDG 9 – Bouw veerkrachtige infrastructuur, bevorder inclusieve en duurzame industrialisering en stimuleer innovatie

SDG 10 – Dring ongelijkheid in en tussen landen terug

SDG 11 – Maak steden en menselijke nederzettingen inclusief, veilig, veerkrachtig en duurzaam

SDG 12 – Verzeker duurzame consumptie- en productiepatronen

SDG 13 – Neem dringend actie om klimaatverandering en haar impact te bestrijden

SDG 14 – Behoud en maak duurzaam gebruik van oceanen, zeeën en maritieme hulpbronnen

SDG 15 – Bescherm, herstel en bevorder het duurzaam gebruik van ecosystemen op het vasteland, beheer bossen en wouden duurzaam, bestrijd woestijnvorming, stop landdegradatie en draai het terug en roep het verlies aan biodiversiteit een halt toe

SDG 16 – Bevorder vreedzame en inclusieve samenlevingen met het oog op duurzame ontwikkeling, verzeker toegang tot justitie voor iedereen en bouw op alle niveaus doeltreffende, verantwoordelijke en toegankelijke instellingen uit

SDG 17 – Versterk de implementatiemiddelen en revitaliseer het wereldwijd partnerschap voor duurzame ontwikkeling.

Het begrip reïncarnatie in wicca

In meerdere culturen wordt uitgegaan van reïncarnatie, maar niet altijd op dezelfde manier. In wicca is het idee vooral dat je je steeds meer ontwikkelt, en dat je niet teruggaat naar een ‘eerdere fase’ of ‘primitiever stadium’. Je bouwt voort op de levenslessen die je in vorige levens hebt opgedaan.

Morgana legt het zo uit, in Twijgen uit de bezem:

Reïncarnatie is het geloof dat ieder individu een ziel heeft die onafhankelijk is van het lichaam en dat deze ziel na de dood terug kan keren in een nieuw lichaam. Het kan net zo min bewezen worden als het bestaan van een creatieve energie en de voorstelling die men zich ervan maakt verschilt van persoon tot persoon.
Het belangrijkste is dat wanneer we in reïncarnatie geloven, we geloven dat er meer is dan alleen dit ene aardse leven waarin we nu verstrikt zijn. Reïncarnatie is nauw verbonden met karma, een woord dat uit de Oosterse filosofie afkomstig is en zoveel wil zeggen dat een bepaalde handeling in het huidige leven gevolgen kan hebben voor een leven erna.
Ook karma en de voorstelling die men zich daarvan maakt, verschilt van mens tot mens. Met name de onvermijdelijkheid van de gevolgen van bepaalde handelingen wil nog wel eens aanleiding zijn voor discussie.

Het begrip karma in wicca

Ook het begrip karma wordt – in Westerse esoterische kringen zoals in wicca – vooral gezien in een spirituele betekenis. Je handelt ten opzichte van andere mensen op een manier die voor hen goed is, en dat levert goed karma op. Of je misdraagt je ten opzichte van andere mensen, en dat levert slecht karma op. Als je het nog in dit leven rechtzet, heeft dat geen consequenties voor je volgende leven. Maar als je het nu niet oplost, zal het in een volgend leven terugkomen als een belofte die nog ingelost moet worden. En nog afgezien van slechte handelingen: het zijn je emoties die je verbinden met mensen. En daarbij is liefde net zo sterk als haat. Je komt in een volgend leven je geliefden weer opnieuw tegen (misschien in een andere rol, een andere verhouding ten opzichte van elkaar) maar ook degenen die je haat.

Er is niet een instantie die bijhoudt hoe jij je gedraagt ten opzichte van anderen, maar je maakt aan het einde van je leven zelf de balans op. Eén visie is dat je als je net gestorven bent jezelf beziet door de ogen van anderen. De lessen die je daaruit leert, kun je als leidraad nemen voor het leven dat je hierna op je gaat nemen. De meeste mensen herinneren zich hun vorige levens niet, en ook van de keuzes voor het huidige leven ben je je doorgaans niet bewust. Maar je zult momenten meemaken waarop je een keuze moet maken. Alleen dát die momenten komen is voorbeschikt. Welke keuze je maakt, daar heb je vrijheid in. Al zal bij een ‘verkeerde’ keuze de les waarschijnlijk in een volgend leven terugkomen. Of misschien zelfs later in dit leven.

Noten