Welk element hoort bij welke windstreek in de cirkel? Waarom? En wat roep je aan als je de windstreken verwelkomt?
Het is een van de vragen die beginners vaak stellen: welke elementen horen bij de windstreken. Als je op internet gaat zoeken, vind je soms hele andere antwoorden dan in de boeken over wicca. En die boeken geven eigenlijk heel weinig informatie over de windrichtingen, en wat daar zoal bij hoort.
In Europa is het gebruikelijk om het oosten te verbinden met lucht, het zuiden met vuur, het westen met water en het noorden met aarde. Als je heel andere associaties vindt, komen die vaak uit andere werelddelen. Veel Indianenstammen gaan ook uit van vier windstreken, maar koppelen die aan andere elementen. Dat heeft te maken met hoe de wereld eruit ziet waar die associaties zijn ontstaan. In Europa is de oceaan in het westen. De zon staat op zijn hoogtepunt in het zuiden. Er wordt wel gezegd dat deze associaties afkomstig zijn uit de klassieke oudheid (Egypte, Griekenland, het Romeinse rijk). Daar was in het zuiden ook de woestijn: heet en droog. Het noorden was juist de richting waarin vruchtbare aarde te vinden was. En waar je ook woont: de zon komt op in het oosten.
Eigen verbindingen of bekende associaties?
Je zou zelf andere koppelingen kunnen maken als je ergens woont waar bijvoorbeeld in het oosten een groot meer is of een zee. Maar bij de ‘klassieke’ indeling spelen ook de archetypische beelden een rol. Je onderbewuste wéét dat het westen hoort bij de zee, de oceaan. En met alles dat daarbij hoort: water, emoties. Je kunt ermee experimenteren: hoe voelt het als je een keer andere elementen koppelt aan de windrichtingen. Voelt dat ‘natuurlijk’ of ‘fout’? Maar als je een keuze gaat maken voor een vaste associatie van windstreken en elementen, dan is het zinvol om aan te sluiten bij wat gebruikelijk is. Dat maakt het makkelijker om met anderen samen te werken. Er zit ook een logische volgorde in de bekende associaties van oosten met ochtend en voorjaar, van zuiden met middag en zomer, van westen met avond en herfst en van noorden met nacht en winter. Wat dan een logisch beginpunt is, hangt af van je eigen interpretatie. De voor de hand liggende keuze is noord of oost: als het leven nog onder de grond en in de buik zit, of als het zichtbaar wordt. Je kunt de cirkel trekken van noord naar noord, en dan de windstreken oproepen van oost tot en met noord.
Correspondenties
De elementen en de windstreken worden geassocieerd met een veelheid aan eigenschappen, planeten, kruiden, edelstenen, enz. Je kunt deze correspondenties in diverse boeken vinden. Bij het oosten horen bijvoorbeeld lucht, vogels en andere gevleugelde dieren, geluid, ademhaling, muziekinstrumenten als de fluit, de morgen, de lente, ontkiemen van planten maar ook van ideeën, geboorte, jeugd, begin en ga zo maar door. Ik heb over ieder element al eens een artikel geschreven. (Wiccan Rede: Winter 1988, Spring 1989, Summer 1989, Autumn 1989). Dat over lucht kun je op internet vinden.1 Er zijn ook veel boeken waarin je over de elementen kunt lezen. Beter dan alleen lezen is jezelf vertrouwd met maken met de elementen door erover te mediteren, een altaar te wijden aan elk element, enz. Bij de elementen en windstreken horen ook kleuren, maar niet iedereen gebruikt dezelfde kleurenschema’s. Je kunt denken aan primaire kleuren bij ieder element, zoals rood voor vuur en blauw voor lucht. Een andere optie is om voor het oosten de kleuren te gebruiken die je aan de hemel kunt zien, voor het zuiden de kleuren die vuur kan aannemen, en voor het noorden aardse kleuren. Op een altaar gewijd aan een element, kun je een altaarkleed gebruiken in dat bredere kleurenschema, en een kaars in een primaire kleur. Op het altaar kun je voorwerpen leggen – of foto’s ervan neerzetten – die je vindt horen bij dat element.
Quintessens
Er is ook nog een vijfde element, ether of geest, dat je kunt zien als het midden van de cirkel of als een lijn die je cirkel (in het platte vlak of als bol- of eimodel in drie dimensies) verbindt met boven en beneden. Of als de cirkel zelf, waarin alle elementen hun plaats hebben. Deborah Lipp2 zegt het zo: “Geest is wat er gebeurt als alle vier de elementen elkaar ontmoeten en zich met elkaar verbinden. Geest is de ‘quintessence’ of kwintessens, de vijfde essentie, het elementale geheel waaruit de andere elementen ontstonden.”
De cirkel is een plek tussen de werelden, in ruimte en tijd. De koppeling aan de elementen is een soort anker, dat de cirkel verbindt met de wereld die we kennen uit het dagelijks leven. De windroos is ons magnetische kompas. De combinatie van meerdere elementen brengt ook de nodige balans.
Kwartieren
De windstreken kun je zien als een punt op het kompas: het noorden is dan alleen daar waar de naald van het kompas naar wijst. Tussen noord en oost kun je dan ook noordoost, en zelfs NNO en ONO onderscheiden. Maar de meeste heksen zien de elementen als vier kwarten van de cirkel. Ze beschouwen de hele noordelijke ’taartpunt’ als het noorderkwartier van de cirkel. Je kunt je een landschap voorstellen aan die kant van de cirkel, of dat door een venster heen zien dat je ‘uitsnijdt’ in de cirkel. Maar een voorwerp of een dier kan ook een windrichting symboliseren.
Wachters en anderen
Wie of wat roep je op als je de windstreken oproept in de cirkel? Ook dat is niet bij iedereen hetzelfde. De een roept de Wachters op, of de Bewakers van de Wachttorens. Een ander roept de elementalen op of roept de energie aan van ieder element. Of van aartsengelen, de vier winden of nog iets anders. De wachttorens komen uit de magische traditie. Ze behoren wel bij een windstreek, maar zijn niet direct gekoppeld aan een element. De wachters staan tussen ons en de andere wereld. Ze beschermen de cirkel die tussen de werelden is. Deborah Lipp zegt dat de wachters ons beschermen mét en vóór hun element. De wachters worden gezien als hogere wezens dan de elementalen. Over de aard van de wachters zijn de meningen verdeeld. Over de vraag of je hen wel zou moeten aanroepen – als je niet goed begrijpt wie of wat ze zijn – ook. Maar dat geldt ook voor de elementalen. Deze wezens zíjn hun element. Salamanders zíjn vuur. Undinen zíjn water. Je moet dus voorzichtig zijn als je hen benadert, omdat communicatie met hen moeilijk is. We begrijpen elkaar niet goed, elementalen en mensen, omdat we zo verschillend zijn. Dat is de reden dat sommige heksen liever de energie van het element aanroepen, of een vertegenwoordiger van het element. (Zoals ‘de heer van het vuur’, ‘de heerser van het element lucht’, ‘de machtigen van het westen’).
Wees concreet
Als je iets of iemand wilt aanroepen, wees dan zo concreet mogelijk om wie of wat het gaat en wat je wens is. Wil je bescherming, hulp, een getuige bij je ritueel? Wil je dat vuur je bezieling geeft, dat water je helpt omgaan met je emoties? Zeg dat dan. En wees beleefd. Een aanroep kan bijvoorbeeld zo luiden: “Wachters van het westen, machten van het leven gevende water en de diepe oceaan, help me in dit ritueel om inzicht te krijgen in wat er speelt in mijn relatie.” Of: “Auriel, Noordenwind, we vragen je om aanwezig te zijn in dit ritueel”. Of: “Machten van de aarde, geef me wat van je daadkracht.” In groepen is er vaak één persoon die de aanroep doet, en de hele groep besluit de aanroep met “Wees welkom”. Je kunt daarbij ook een pentagram tekenen en/of een kaars aansteken. Dezelfde persoon kan alle elementen aanroepen, maar de taken kunnen ook worden verdeeld. De hogepriesteres trekt de cirkel, en een van de groepsleden roept alle elementen aan, of dat wordt gedaan door verschillende groepsleden. Een man kan de ‘mannelijke’ elementen lucht en vuur aanroepen, of juist een vrouw doet dat. Het uitspreken van een tekst is niet noodzakelijk. Je kunt ook geluid, gebaren of dans gebruiken om de windstreken op te roepen. Als je maar bij elk element de oproep/aanroep op ongeveer dezelfde manier doet, en niet bij het zuiden de heersers van dat element oproept en in hetzelfde ritueel in het noorden een chant gebruikt. Wil je niet een bepaalde aanroep doen, dan kun je stilstaan bij een eigenschap van de Godin die past bij de windstreek: “Onze Godin is een godin van liefde. Met haar zegen en naar haar wens brengt de zon nieuw leven voort”.
Praktische aanwijzingen
Als je de aanroep doet, kun je in die ‘hoek’ van de cirkel gaan staan, met je gezicht in de richting van (bijvoorbeeld) het oosten. In een grote groep is het handiger om in het westen te gaan staan, met je gezicht naar het oosten, zodat de groep je woorden kan verstaan. Als iedereen naar het oosten kijkt, kan een groot deel van de groep dan niet zien of je een bepaald pentagram tekent. Als je verwacht dat iedereen datzelfde pentagram natekent, moet de hele groep daar wel mee bekend zijn.
Ook het wegzenden (afscheid nemen) van de wachters / elementen enz. gebeurt op eenduidige wijze: alle elementen volgens dezelfde systematiek, passend bij de aanroep die je hebt gebruikt. En natuurlijk weer op beleefde toon. Bijvoorbeeld: “Wachters van het westen, bedankt voor uw aanwezigheid en voor de inzichten die ik van u heb gekregen. Vaarwel!” (Als je in een groep werkt, herhaalt iedereen het vaarwel, of spreekt het tegelijk met jou uit). Hierbij kun je natuurlijk een gebaar maken, een pentagram tekenen of de kaars doven. (Als je in een ritueel bent dat door iemand anders is georganiseerd en de dingen worden anders gedaan dan je gewend bent, volg dan wat de anderen doen of sta respectvol stil.) Als je het ritueel begonnen bent met het oproepen van de windstreken, dan is het wegzenden het laatste wat je doet als je het ritueel beëindigt.
En dan dit nog
Aislynn schreef een goed artikel over ‘Calling the Quarters’ 3. Zij geeft ook nog de suggestie om in een themaritueel over water bijvoorbeeld diverse zeeën aan te roepen. Afhankelijk van waar je zelf bent een zee in elke richting: voor ons zou dat de Noordzee in het westen of noorden zijn. Als je na het ritueel maar goed aardt, want je wilt niet lijden aan energetische onevenwichtigheid na het waterritueel, zoals stemmingswisselingen, apathie, afhankelijkheid of waanvoorstellingen.
Wat je ook doet, wat voor vorm je ook kiest voor je op- of aanroepen, denk er over na wat de symboliek voor jou betekent. Een ritueel uit een boek kan passend zijn, maar dat hoeft niet. Je kunt beter een eenvoudig ritueel doen dat voor jou betekenis heeft, dan een uitgebreid ritueel te doen waarvan je niet zoveel begrijpt.
2 The Way of Four Spellbook – Working Magic with the Elements. Deborah Lipp schreef ook Elements of Ritual, voor recensie zie Wiccan Rede Imbolc 2004.
