Wat zit er in en waarom

Door Yoeke Nagel – damestasjeslezer en interheksueel met Reclaimingwortels
Met een nawoord door Morgana Sythove

“Zeg, wil jij misschien het authentieke dagboek van Boeddha lezen?”
Dat was de tip die ik in oktober in mijn mailboxje vond.

Nou ja, zo ongeveer. Want in werkelijkheid werd de tas van Doreen Valiente omgekieperd, wat voor een Damestasjeslezer als ik natuurlijk bijna nog mooier is dan een authentiek dagboek van een religieuze held. Doreen, die in 1953 door Gerald Gardner zelf werd geïnitieerd, maar vervolgens haar eigen wiccapad bewandelde en daar openhartig en instructief over schreef, is voor veel mensen trouwens ook niet veel minder dan een religieuze heldin.

Doreen Valiente had bij elke rituele bijeenkomst dezelfde tas bij zich, een ‘holdall’, een robuuste, groengeblokte Burberry weekeindtas. Nu, net als haar andere magische gereedschap, in beheer van de DVF, de Doreen Valiente Foundation.

Op 27 november 2022 gaf dr. Marco Romeo Pitone, die zijn vakgebied omschreef als ‘archeologie van de magie’, een online rondleiding door de inhoud van haar tas.
Wat een genoegen om daar bij te kunnen zijn!

De denkfout van een damestasjeslezer

Wie in een damestas kijkt, ziet de ziel van de vrouw die de tas draagt, ontdekte ik als damestasjeslezer. Natuurlijk ben ik niet de enige die die avond met rode koontjes voor haar computerscherm zit om mee te gluren in een Beroemde Tas en daarmee een kijkje te nemen in de ziel van haar draagster. Het duurt eventjes voordat het tot me doordringt dat ik een denkfout gemaakt heb.
De holdall van Doreen is niet haar handtas. Het is haar werktas.

Je kunt hem vergelijken met een laptoptas voor wie op een kantoor werkt. Of, duhhhh, met zo’n Jumbotas die je op het laatste moment zelf nog even volgooit met je onmisbare rituele voorwerpen die je – waar heb je nou je tarotkaarten weer gelaten – deze keer mee wilde nemen voor de covenbijeenkomst. Met de zelfgebakken koekjes – oh oké, die hebben de kinderen gevonden, dan gauw nog even langs de supermarkt voor een pak kaasstengels – bovenop.
Wie vaker dan acht keer per jaar een ritueel bijwoont als priesteres van dienst heeft natuurlijk een degelijke tas waarin het basisgereedschap standaard bij elkaar ligt. Logisch. Altijd alles bij de hand en alleen wat je echt nodig hebt (ahem).
En dus, realiseer ik me, kunnen we aan en in deze tas veel informatie krijgen over de werkhouding van Doreen, maar minder over haar persoonlijkheid.
Een tweede handicap voor mij is dat ik wel veel weet van de inhoud van moderne damestasjes, maar niet van de traditie waar Doreens rituelen in plaatsvinden. Van veel voorwerpen uit haar rituelenwerktas kan ik dus wel zo ongeveer beredeneren waar ze voor dienen maar de pikante details ken ik, als vrijzinnig interhexueel met Reclaimingtraining, niet.
Daarom ben ik blij dat ik tussen de 48 andere online deelnemers ook een andere Wiccan Rede-medewerkster: Morgana ontwaar. Zij heeft de vakkennis op het traditionele wiccaterrein. We spreken direct af dat we beiden ons verslag doen van deze bijeenkomst.

En dan is er nog een derde probleem bij het lezen van deze eerbiedwaardige tas, die vermoedelijk al rond 1960 in gebruik is genomen: in die tijd gingen vrouwen anders om met hun spulletjes dan tegenwoordig.
Fun fact: moderne tassen worden gemiddeld niet ouder dan drie, maximaal zes jaar. Dan worden ze afgedankt (voorgoed onderin de kast, naar de kringloopwinkel of in de container).
De tas van Doreen moest en ging decennialang mee. Niet kapot te krijgen. Burberry patroon in het stevige weefsel, met rubber verstevigde binnenkant, oersterke lederen hengsels, met opgestikte lederen versteviging rondom, stevig Cheney-slot.

Doreens rituele voorwerpen moesten bestand zijn tegen de vier elementen: opkruipend vocht, voortdurende mist, omvallende bekers en neerstortende regen tijdens langdurige bijeenkomsten onder de sterrenhemel van klam Engeland.
Bovendien werden rituele voorwerpen in de jaren vijftig, zestig en zeventig als het even kon met zorg zelf gemaakt, met de hand.
Ja, natuurlijk, in theorie is dat nog steeds zo. Maar heb je zelf nooit zitten zwijmelen bij een lollig kant en klaar bokaaltje of zo’n fancy staf met, kijk dan, drie edelsteentjes in het handvat, op een Magische Action online? Een enkeling bestelt dan ook echt zoiets.
Zelf je magisch gereedschap maken, dat deed je vroeger.
De rituele voorwerpen in Doreens tas zijn wel degelijk zelf gemaakt, of op z’n minst zelf opgepimpt of verbeterd, met de hand. Moest ook wel, want waar haal je vier weerbestendige labels met de symbolen van de elementen erop?
Toch zegt die huisvlijt, gezien de traditie in het tijdsbeeld, minder dan handgemaakt spul in een tas tegenwoordig zegt. Kijk, als ik een handgeborduurd telefoonhoesje zie in een hedendaagse damestas, weet ik dat ik te maken heb met een vrouw die hecht aan haar sociale netwerk en haar vrienden met zorg en aandacht wil omgeven, op het betuttelende af.

Kruissteekjes zijn overigens minstens zo inzetbaar om een intentie neer te zetten als, zoals Doreen deed, tekens in het lemmet van een boline – een mes met wit handvat – of athame kerven. Maar, zoals gezegd, tegenwoordig zegt zo’n uitzonderlijk eigen maaksel meer over de tassendraagster dan in de tijd van Doreen, toen zeker wicca’s vrijwel alles zelf maakten.

Maar wat zit er nou in?

Goed. Andere tijd, dus duurzamer. Andere traditie, dus niet allemaal even simpel te duiden. Andere mentaliteit, dus meer handgemaakt spul. Tot zover de disclaimers. Maar nu ertegenaan. Wat zit er dan in die tas van Doreen Valiente?
Vermoedelijk zou zij er zelf over zeggen wat vrijwel elke vrouw (m/v/x) zegt over wat er in haar tas zit: ‘Alleen wat je echt nodig hebt, voor het geval dat, want je weet maar nooit.’
En eerlijk is eerlijk: in Doreens tas zit nauwelijks iets extra’s. Geen tierelantijnen, geen opsmuk of persoonlijk geprutteprut. Wat er in deze tas zit heeft allemaal een functie tijdens een strak opgezet ritueel waarvan je weet wat je daar kunt verwachten. De gewone dingen dus.

• Een petroleumlamp van Oldfield, met wit, groen, zwart en rood glas.
• 4 glazen kandelaars voor lange kaarsen.
• 4 metalen kandelaars met punt voor wat dikkere kaarsen.
• 2 zwarte altaarkandelaars.
• Een drinkglas met versiering in kleurige blopjes erop.
• Een boline met een lederen riempje eraan en twee blauwe kralen. Geen fancy halfrond model, maar een gewoon Richards zakmes met wat extra’s, dat dienst doet als ‘The knife with the white hilt’ (daar kan Morgana vast meer over vertellen).
• Een rond doosje met een steentje erop waarin een wit koord zit, gesloten met rood draad.
• 4 weerbestendige platen met de symbolen van de elementen erop, aan een ijzerdraadje zodat je ze in een boom of aan een deurpost kunt hangen.
• 4 weerbestendige platen met de windrichtingen erop, ook met ijzerdraadje.
• Twee uitgetikte teksten in een plastic hoesje: een invocatie voor de herfst-equinox en een compacte opsomming van handelingen voor het ritueel, dat toevallig bestaat uit 13 punten.
• Een etuitje met twee koorden erin (‘Zijn die toevallig groen en rood?’ wil Morgana weten. Jazeker, dat zijn ze).
• Een etuitje met brokjes wierook erin.
• Een metalen broekriemgesp in de vorm van een bokkenkop, die aan de binnenkant enorm op een piemel lijkt, merkt een van de toeschouwers op (ik niet hè! Ik niet).
• En nog een aantal voorwerpen die ik niet verder zal beschrijven, want ook na haar dood heeft een dame recht op discretie waar het haar tas betreft, nietwaar.

Efficiënt als een kantoortas

Je ziet: Doreens werktas is zo efficiënt en degelijk als de magische variant op een Samsonite met een laptop, een telefoon, autosleutels en een paar oortjes erin. Alle onderdelen zijn bedoeld voor gebruik en getuigen van schoonheid en kracht, macht en mededogen, trots en nederigheid, vrolijkheid en eerbied.

Juist daardoor is er gelukkig ook nog wel wat af te lezen over haar persoonlijkheid, aan de spullen in de tas.

Even een kort rondje damestasjeslezerij dan maar.

Wat zegt, allereerst, de petroleumlamp? Een joekel van een ding. Afgezien van de rituele functie ervan heeft ze met dat gevaarte ook steeds vooropgelopen om de weg te wijzen naar zo’n open plek in het nachtelijk woud waar het ritueel ging plaatsvinden. De weg wijzen, vooroplopen, dat is de taak van een lerares in het algemeen, een priesteres in het bijzonder. De draagster van deze tas is dus iemand die een pad durft in te slaan en de verantwoordelijkheid draagt daarbij gevolgd te worden.

De vier zwarte metalen kandelaars hebben een venijnige pin. Je zou er wat dikkere kaarsen in kunnen prikken, in de kleuren van de elementen. Doreen sneed twee kurken doormidden en prikte ze op elk van de metalen punten. Daaraan herkennen we een praktische vrouw die geen trek heeft in een kapotgetrokken voering of een venijnig stuk metaal in haar hand als ze blindelings iets probeert te vinden in haar tas. Niet vier hele kurken, want dat zou overdreven zijn. Zuinigheid? Ik denk eerder dat ze de kurken kort wilde houden zodat ze beter bleven zitten in de tas. Handig.

Vier zwarte metalen kandelaars èn vier glazen kandelaars waar alleen dunnere kaarsen in kunnen. Een stompje daarvan zit trouwens ook in de tas, maar niet een hele set. En ook nog twee zwarte kandelaars.
Bij elke andere tas zou je zeggen: die is bang dat ze kandelaars tekort gaat komen, dat heeft zij of iemand in haar voorouderlijn mogelijk ooit meegemaakt. Angst om tekort te komen of om tekort te schieten is namelijk meestal de reden dat een voorwerp ‘dubbel’ of zelfs veelvoudig in een tas zit. Denk aan de dierbaren die altijd drie rolletjes snoep bij zich hebben, vijf pennen of zes pakjes zakdoekjes. Je zult maar zonder komen te zitten, galmt het steeds redeloos door hun achterhoofd als ze hun tas meepakken.
Maar in Doreens tas zijn al die kandelaars functioneel. Ze gaat ze gebruiken en ze weet ook al hoe. Ze is zelfverzekerd, want er zit geen extra kandelaar in haar tas voor het geval dat. Wonderlijker is dat er, ondanks al die kandelaars, niet voldoende kaarsen in haar tas zitten. Waarom niet? Twee opties: ze had een assistent die Kaarsenhoeden als speciale taak had, zodat zij er niet aan hoefde te denken. Of: ze gebruikte de kaarsen lekker zelf in huis als haar tas en zij even geen dienst hadden. Ook haar eigen athame zit niet in de tas.

Dat is niet vreemd, vanuit damestasjesleesperspectief gezien.
Zo hebben jij en ik meestal ook geen huissleutel of telefoon in onze tas zitten als we thuis zijn; die liggen dan op tafel. Handig. We zien dus in de tas van Doreen dat zij vrij is van rigide verboden: als je een voorwerp nodig hebt voor praktisch gebruik, dan gebruik je het.

Het drinkglas zou dienst kunnen doen als waxinelichtjeshouder, maar dan zou er waarschijnlijk kaarsvet onderin zitten. Ik vermoed daarom dat Doreen het inzette om uit te drinken. In dat geval zou dit zelfs wel eens een supervrolijke en speelse bokaal kunnen zijn waar ik als Reclaimer direct blij van word.

Is dat zo? Was Doreen zo jolig dat ze liever een kleurig glas liet rondgaan dan een statige bokaal op een poot? Of was het gewoon, opnieuw, praktischer. Bokaal op poot? Zie dat ding maar eens recht te laten staan als je je ritueel op een open plek tussen de bomen uitvoert, op hobbelige bosgrond en chaotisch gras. Zo’n laag drinkglas is stabieler en met de kleurtjes en bijzondere vorm kun je hem ook nog eens gemakkelijk, bijna in het donker, op de tast vinden. Andere optie: het kleurige glas stond op het altaar met water. Kan. En ook dan is het een speelse keuze die te rechtvaardigen is met een prima theorie. Ik noem maar wat: ‘In het water wordt elke kleur en elke kwaliteit weerspiegeld en opgeslagen, want elke kleur en elke daad van liefde en plezier zijn mijn rituelen.’ Maar misschien is dat wat teveel Emoto en dat is pas van na haar tijd. Alhoewel… Doreen was haar eigen tijd misschien al zo ver vooruit.

Zo zeker dat je kunt spelen

Deze tas is met haar meegegroeid vanaf het begin en voldeed uiteindelijk aan al haar verlangens. Even op een rijtje wat de tas van Doreen Valiente over haar zegt, achter haar rug om.

Met de lamp baant ze de weg voor anderen. De 2 x 4 kaartjes, met elementsymbolen en windrichtingen, laten zien dat ze de moeite neemt om ook beginners de basisprincipes te tonen op haar pad naar kennis. De boline heeft niet de traditionele kromming en is meer een multitool met wit handvat dan een Sleutel van Salomo, om maar wat te noemen: het is een vrouw van de praktijk, die ook haar inzichten in het dagelijks leven zal willen toepassen. De bokaal of waterhouder is een vrolijke, kleurrijke drinkbeker, wat suggereert dat Doreen blijdschap, verrassing, als magisch momentum ziet. ‘There is a laugh in everything, that’s how the light gets in’, zou de filosoof kunnen zingen. Tot slot: het altaarstuk, de broekriemgesp in de vorm van een bokkenkop, heeft een ondeugende binnenkant wat, volgens tassengids Marco Romeo Pitone, vast geen toeval is.
De kleinere objecten, wierook en gekleurde koorden, zitten netjes in een etui. Ze weet: alles wat je aandacht geeft wordt sterker. Bovendien vormt het dan niet binnen de kortste keren een laag klef leefgruis onderin je tas.

Wat kunnen we concluderen aan de hand van haar tas?
Doreen leidt en speelt. Ze doorgrondt de traditie, ze kent en begrijpt de handelingen die zij uitvoert tot op de bodem en daar voorbij. Ze vertrouwt op haar jarenlange ervaring, haar magische kwaliteiten en op haar degelijke, met zorg omringde gereedschappen, die ze persoonlijk heeft geladen met haar intenties. Dat geeft haar de ruimte om haar eigen kleur en visie aan de traditie toe te voegen, om die bij te sturen en verder te brengen. Dit is de tas van een lerares. Van iemand die een kunst beheerst, meester is. Een tas die met zorg en aandacht is samengesteld door iemand die het mysterie kent: als je dat wat je zoekt niet vindt in je tas, dan vind je het ook niet daarbuiten.

Met grote dank aan de Doreen Valiente Foundation, hoeder van onder andere de tas met inhoud van Doreen Valiente.

Nawoord Morgana:

Ik woonde ook de lezing van Marco bij en was enthousiast over de details en diepgang van de discussie over Doreen’s Ritual Bag. Zo noemde John Belham Payne de ‘holdall’. In verschillende gesprekken met John, die helaas in 2016 is overleden, over de ‘Doreen-collectie’ waren we soms verbijsterd over verschillende objecten. Waar heeft ze die dingen gevonden? Toen ze in Brighton woonde, zal ze zeker de antiekwinkels hebben bezocht en wat curiosa hebben opgepikt. Maar toen ik de collectie zag, privé, maar ook op de tentoonstelling in Brighton, april 2016, viel het me telkens op hoeveel dingen Doreen zelf maakte of veranderde/aanpaste.

Gerald Gardner deed het ook trouwens. Hij maakte zwaarden, athames, en toverstokken, noem maar op. Hij vond dingen in Maleisië, Borneo enzovoort. Af en toe zijn er ook nu nog dingen te vinden, ook in Nederland, die afkomstig zijn uit India of Indonesië. Ik vermoed dat Doreen ook dingen heeft gevonden met een koloniale geschiedenis.

Voor mij was het inspirerend om te weten dat Doreen dit deed. Ik heb in de beginjaren ook dingen gemaakt – simpelweg omdat er niet de koopwaar was die er vandaag is, maar ik vond ook dat het goed was om dat te doen. Je eigen energie – en soms het bekende ‘bloed, zweet en tranen’ – dat werd allemaal toegevoegd.

Dat Doreen pragmatisch was, is volgens mij ook het vermelden waard. Hoewel ik Doreen maar een paar keer heb ontmoet, bijvoorbeeld toen ze in 1996 een fantastische toespraak hield voor de Pagan Federation, kende ze mijn eigen Hp en Hps heel goed en was ze te gast in de coven waarin ik was ingewijd.

In de tussenliggende jaren ben ik me gaan realiseren wat voor impact Doreen heeft gehad op mijn manier van werken. Kandelaars maken en ze met de hand beschilderen, pentagrammen maken met dinerborden, of schotels, of pannen-/ theepotonderzetters van kurk… bijna alles is te vinden in de keuken.

Het kijken naar Marco’s toespraak riep zoveel herinneringen op. Ik heb ook een set items, klaar voor een ritueel in het bos. Die staan gewoon in de kast… een speciale tas heb ik niet, maar toch.

En inderdaad, “als je dat wat je zoekt niet vindt in je tas, dan vind je het ook niet daarbuiten”.

De teksten van Yoeke en Morgana zijn geïnspireerd door het onderzoek van dr. Marco Romeo Pitone. Het copyright van de foto’s berust bij de Doreen Valiente Foundation. Op verzoek van de DVF plaatsen wij de volgende oproep:
The Doreen Valiente Foundation has an exciting programme of events that we hope to promote in the near future. We are looking for volunteers to become official Guardians of the Doreen Valiente Foundation to assist us in doing this. If you would like to know more about this please contact us at foundation@doreenvaliente.org