Sommige artikelen in Wiccan Rede Magazine waren niet alleen heel goed op het moment dat ze werden gepubliceerd, maar hebben sindsdien hun waarde behouden. De meeste lezers van Wiccan Rede Online hebben deze artikelen nooit kunnen lezen, wat jammer is. In deze categorie, Tijdloze Teksten, publiceren we een aantal van dit soort artikelen opnieuw.
Dit artikel werd geschreven voor het nummer Samhain 2009 van Wiccan Rede, door Merlin, die mede-oprichter was van Silver Circle en lang hoofdredacteur was van Wiccan Rede.
Voor mij begint de herfst altijd al ergens in augustus. Met de eerste koele mistige ochtend, vol met frisse herfstgeuren van natte aarde, appels en paddestoelen. Met bedauwde spinnewebben en grote kruisspinnen. Vaak verandert zo’n dag dan in een lome warme nazomerdag. Niet meer zomers heet, maar aangenaam warm. Het is een periode waarin ik zelf word teruggeleid naar de aarde, naar het huiselijke leven, naar school, werk en studie, naar praktisch bezig zijn, plannen maken voor de komende herfst en winterperiode, en het weer oppakken van allerlei klussen die in de zomer zijn blijven liggen.
De band met al het leven om mij heen, ervaar ik juist in de lente en de zomer zo makkelijk via het fysieke. Via de wind op mijn huid en de zon op mijn gezicht. Via de kleuren en geuren om me heen. Zeker in de zomer, op vakantie of tijdens een stille wandeling, in direct contact met een knoestige boomstam of zittend aan een vennetje, kijkend naar de libelles die erboven dansen, kan ik helemaal wegdromen. Ik voel me dan weggedragen worden door de stromingen in de lome lucht.
Totdat ik ergens in augustus dan voor het eerst weer de herfstgeuren ruik. En samen met het naar binnen keren van de wereld om mij heen, groeit ook in mij het verlangen om weer naar binnen te keren in mijzelf. Het verlangen om een studie op te pakken, of opgekruld op de bank te zitten met een boek. Het verlangen om de wereld van de geest te gaan verkennen, nu de fysieke wereld rondom mij begint af te takelen.
Deze tweedeling van het jaar is er altijd geweest. De lente en de zomer vormen de periode waarin de fysieke kant van het leven duidelijker naar voren komt. Of misschien moet ik zeggen de levenskracht, de groeikracht, alles wat met groei en voortplanting te maken heeft, alles dat te maken heeft met jezelf uitdrukken in de fysieke wereld. Dit is vaak ook een tijd van hard fysiek werk!
En de herfst en winter vormen de periode waarin de mens naar binnen is gekeerd, en zich richt op het innerlijk, op de voorouders, of mythen en verhalen, cultuur. Er is minder werk te doen en en het sociale en culturele leven komt meer op de voorgrond te staan.
De twee jaarfeesten die het omslagpunt markeren tussen zomer en winter, zijn Beltane en Samhain (spreek uit ‘souwen’). Met het Feest van de Dood, één van de gezichten van Samhain, wordt de winterperiode ingeluid. En met het Feest van het Leven, één van de gezichten van Beltane, wordt de zomerperiode ingeluid. Gedurende de winterperiode heerst de God over ons, en gedurende de zomerperiode heerst de Godin over ons. De oude Kelten verdeelden het jaar al in deze twee helften.
Je kunt prachtige rijen van tegenstellingen of ‘correspondenties’ maken die allemaal met deze periodes te maken hebben. Mannelijk versus vrouwelijk. Spiritualiteit versus lichamelijkheid. Duisternis versus licht. Cultuur versus natuur. Voorouders versus kinderen. Dood versus vruchtbaarheid. Enzovoort.
Het eeuwige spel tussen deze krachten is voor ons heksen het eeuwige spel tussen de Godin en de God. Een spel dat we ook al van oudsher weergegeven vinden in oude mythen. Bijvoorbeeld de afdaling van Inanna in de onderwereld, en mogelijk daarvan afgeleid onze eigen Legende. Volledig vormgegeven rond de thema’s van dood en liefde. Inanna is de godin van seks, vruchtbaarheid en oorlog en verenigt in zichzelf al de thema’s van dood en liefde. Geschiedkundig veel dichter bij huis vinden we Eros en Thanatos als twee driften die Freud onderscheidde, maar Freud ontdekte niks nieuws natuurlijk, integendeel. Het is een eeuwenoud spel dat aan de wortels ligt van de natuur, zelfs aan de wortels van de menselijke natuur.
Met het bovenstaande heb ik in een paar grote pennestreken een schets gegeven van de context waarin we alle jaarfeesten kunnen plaatsen. De context van winter en zomer. En ik heb een korte schets gegeven van de twee scharnierpunten in deze cyclus, Samhain en Beltane. Want pas als je zo’n grove schets op papier hebt staan, kun je verder gaan met het invullen van een jaarfeest om uiteindelijk te geraken tot een ritueel waarmee je dat jaarfeest dan ook feitelijk kunt gaan vieren.
Het proces van invullen, hoe je dat doet, welke keuzes je maakt en dergelijke, heb ik al eens uitgebreid beschreven in Wiccan Rede herfst 2006, Mijn eerste ritueel (*). Vandaag wil ik dat proces dus overslaan en gewoon de keuzes maken en verder het ritueel gaan invullen.
Voor Samhain heb je meer keuzes dan alleen het thema dood. En je kunt het thema dood op heel veel manieren invullen. Mijn keus deze keer is voor voorouders, en cultuur. Voorouders als onderdeel van het thema dood, en cultuur als onderdeel van het thema voorouders. Want voorouders kunnen veel meer betekenen dan alleen maar cultuur, maar onze cultuur komt wel degelijk van onze voorouders.
Er moeten nog meer keuzes gemaakt worden. Dat zijn geen keuzes waarover je lang hoeft na te denken hoor. Kies gewoon wat je het meeste aanspreekt. Om te beginnen kun je met ‘voorouders’ nog steeds heel veel kanten op. Het kan gaan om je eigen fysieke voorouders. Grootouders, overgrootouders, verdere familie, misschien is er iemand hiertussen waarmee je een speciale band voelt, iemand die heel veel voor jou heeft betekend, en die er nu niet meer is.
Het kan ook gaan om je spirituele voorouders. Opnieuw mensen die heel veel voor jou hebben betekend, maar er nu niet meer zijn. Rond de tijd dat ik dit schrijf, begin september, wordt de tiende ‘verjaardag’ van het overlijden van Doreen Valiente gevierd. Doreen wordt ook wel de ‘moeder’ van de moderne hekserij genoemd. Zij heeft ongelooflijk veel bijgedragen en betekend, voor wat wicca nu is. Zo iemand zou je dus ook kunnen uitkiezen.
En het kan ook gaan om iemand die je als jouw culturele voorouder beschouwt. Iemand die voor jou op cultureel gebied heel veel betekent. Een schrijver, schilder, dichter, danser, musicus, popster, uiteraard gaat het om iemand die overleden is, maar die jij beschouwt als jouw ‘muze’.
Deze keuzes, voor de goede verstaander, liggen dus op de drie gebieden lichaam, ziel en geest. Lichaam: de fysieke voorouders, je familie. Geest: je spirituele voorouders, in ons geval mensen die je zijn voorgegaan in jouw religie. En ziel: degenen die jou inspireren en emotioneel voeden. Ik ga er van uit dat je één voorouder kiest. Meer kan zeker, maar mogelijk wordt het ritueel dan wat uitgebreid of gecompliceerd. Ik kies dus voor één voorouder die voor mij op cultureel gebied veel betekent.
Als je eenmaal een keus hebt gemaakt, dan volgt een periode van voorbereiding. Het Samhain-ritueel zal in elk geval deze voorouder, en de betekenis van hem of haar voor jouw leven, als centraal punt kennen. Het is dus belangrijk dat je nog wat meer te weten komt over deze voorouder. Zoek een foto of plaatje op. Zoek wat meer details over het leven van die persoon op. Probeer kort samen te vatten wat die persoon voor jou heeft gebracht. Denk aan een tekst in de vorm van “dank je wel voor…”
Eén van de kenmerken van voorouderverering over de hele aarde, en door alle tijden en volkeren heen, is dat je de voorouder vereert met een offer, een gave. Vaak is dit een speciale maaltijd, het lievelingseten van de voorouder. Soms zijn het andere dingen, bloemen, sigaren of drank of snoepjes. Voorwerpen, een beeldje, vruchten, of geld. Voor jou zelf kan een speciale maaltijd of een speciaal gerecht ook een goede manier zijn om jezelf dichter bij de voorouder te voelen.
Samenvattend en om het overzichtelijk te houden, bereid je dus drie dingen voor ten aanzien van je gekozen voorouder: een foto of plaatje dat net als een altaarbeeldje als focus kan dienen voor je aandacht; als tweede een offer; en ten derde een stukje tekst waarmee je je dankbaarheid vorm geeft. Zelfs als je de tekst later niet gebruikt maar improviseert, helpt het om je gedachten nu te ordenen als je toch zo’n tekst maakt.
Het ritueel
Vaak noemen we het scheppen van een heilige ruimte het trekken van de cirkel maar er hoort meer bij dan alleen een cirkel trekken. Denk aan de ruimte netjes maken, schoonmaken, alles klaarzetten, jezelf goed voorbereiden, bad of douche nemen, skyclad werken of in gewaad of speciale kleding, tot het feitelijke trekken van de cirkel.
Een cirkel kun je heel effectief maken door wat afgevallen bladeren te verzamelen en in een cirkel om je heen te leggen. Wat vruchten of herfstbloemen erbij, vier kaarsen op de vier windstreken, meer hoef je niet te doen.
Hou de tekst simpel. Steek de vier kaarsen een voor een aan en zeg bijvoorbeeld:
Met dit licht schep ik een heilige ruimte
Zet wat mooie muziek op en overdenk de betekenis van Samhain in de totale jaarcyclus zoals hierboven is uiteengezet. Bedenk je dat het vieren van de dood oké is. Alle leven sterft want zonder dood kan er geen vernieuwing zijn. Maar de geest sterft niet. Het is belangrijk dat we de mensen eren, die ons zijn voorgegaan. Wij bestaan dankzij hen. En zij leven in ons voort.
Met dit licht, eer ik jouw licht
Formuleer je dankwoord en spreek het uit. Dingen hardop zeggen is belangrijk. Door het uit te spreken, maak je het waar. Let op wat je zegt. Hou het eenvoudig, korte heldere zinnen, geen lang verhaal. Als ik Doreen Valiente uit zou kiezen, zou ik iets kunnen zeggen zoals
Doreen, dank je wel voor je prachtige poëzie
Maak zoveel zinnen als je nodig hebt.
Daarna bied je je offer aan. Ook hier weer een heel eenvoudige tekst, het hoeven allemaal geen lange gedichten of invocaties te zijn:
Met dit offer eer ik jouw leven
Als het offer een maaltijd is of iets anders eetbaars, offer je het mooiste of beste, en eet of drink je de rest zelf. Afhankelijk van de situatie ruim je het offer de volgende dag of na een paar dagen op. Voordat je iets eet of drinkt, kun je nog een stukje divinatie doen als je dat wilt. Vraag je voorouder om jou advies te geven, stel je vraag, en leg de tarotkaarten of gebruik een andere vorm van divinatie.
Als je klaar bent, helemaal klaar, of klaar met dit onderdeel, dan sluit je het af. Ik neem Doreen weer even als voorbeeld:
Doreen, dank je wel dat je bij mij wilde zijn deze nacht. Vaarwel.
Zeg er wel iets van ‘vaarwel’ achteraan. Weliswaar heb je geen geesten of doden opgeroepen, en is het meer iets in de trant van ‘in gedachten bij iemand zijn’, maar je hebt je wel met een voorouder verbonden. Het ‘vaarwel’ zorgt er voor dat je deze band nu weer losmaakt.
En tot slot sluit je de cirkel door de vier kaarsen uit te blazen. Door de cirkel te verbreken wordt de heilige ruimte ook verbroken, zoals een zeepbel uit elkaar spat. Je hoeft niks speciaal te bannen of zo, heilige ruimte is positieve energie die zijn eigen weg wel vindt om goed te doen. De kaars bij de foto van je voorouder mag blijven branden tot hij op is, gewoon de komende dagen, in elk geval zolang het offer er staat, zoveel mogelijk laten branden.
En dat is het. Uitermate eenvoudig van toon, en integer, zonder moeilijke handelingen of magische voorwerpen. Die kun je uiteraard allemaal gaan toevoegen, als je dat wilt, maar het hoeft bepaald niet.
Want soms zit de diepgang juist verborgen in dat wat eenvoudig lijkt. De jaarcyclus begint ook heel eenvoudig, met een zomer en een winter… 🙂
* zie Wiccan Rede in boekvorm
