Als ik dit schrijf zijn we een jaar verder. Een bewogen jaar met veel zorg voor mijn moeder. En natuurlijk staat de ‘zorg’ ook centraal als het over de pandemie gaat. Het tekort van mensen aan het bed, het gevreesde tekort aan bedden op de IC… allemaal na het inkrimpen van de zorg in Nederland. En nu het invoeren van de QR-code om ergens binnen te geraken. Het is een vreemde wereld waarin we momenteel leven. Als je drie jaar geleden was verteld wat we nu als ‘normaal’ zien, had je ons voor gek verklaard. Maar de werkelijkheid is altijd vreemder dan wat je kan verzinnen. Als het maar geleidelijk aan gebeurt dan glijden we vanzelf af naar bizar… zonder dat dat als zodanig wordt ervaren. En als ‘angst’ de voeding is, is het einde zoek.
Daarom hoop ik dat heel veel mensen uit de angst blijven en een open mind houden naar elkaar. Zich niet laten verleiden tot tweespalt. Ieder mag zijn eigen keus maken en niemand is de dupe van welke persoonlijke beslissing dan ook. Laat ‘liefde’ ons leiden en niet ‘angst’, want die laatste is nooit een goede raadgever!
2020 Volle maan van de Klif
Dit jaar is Samhain bijzonder voor mij. De 14e oktober is mijn vader overleden. En wat zijn er mooie dingen gebeurd tijdens zijn sterfbed en kort na zijn overlijden. Voorvallen die zo mooi passen binnen deze tijd van het jaar, als de sluiers tussen hier en daar dun zijn.
Al met al heeft hij een kort sterfbed gehad. Een week heeft hij te bed gelegen in zijn eigen huiskamer. Hij kwam de trap niet meer op, de kracht in de benen was weg. Een ziekenhuisbed was zijn sterfbed, met alle handige zaken die daarbij horen. Gelukkig was hij thuis! Hij heeft wat omzwervingen gehad de laatste maand, om hem en mijn moeder rust te geven en te ontlasten. Twee zorgcentra had hij bezocht, de laatste was een ramp. We kregen hem terminaal mee, zoals we achteraf merkten 🙁 Hij moest er weg omdat hij daar niet de zorg kon krijgen die hij nodig had, en dat was heel duidelijk. Gelukkig konden we om 23.00 ’s avonds nog een ziekenhuisbed krijgen. Hij is daar niet meer uit gekomen. Zijn bewustzijn kwam en ging en zo hebben we afscheid van hem kunnen nemen. Tijdens de bewuste momenten had hij zelfs nog humor en de verwardheid was gelukkig weg. Er werd niets meer van hem verwacht, dus hij was ook niet meer verward. Hij was eigenlijk helemaal ‘hier en nu’ en dat was goed. En zo gleed hij langzaam weg naar gene zijde. Mijn man en ik hebben hem mogen wassen en aankleden, dat voelde zo natuurlijk en goed. Geen vreemde handen aan zijn lijf 🙂
Het regelen van zijn uitvaart ging me gelukkig ook goed af. Het moest vooral warm en mooi worden. De rituelen en symbolen (aansteken van de kaarsen, de palmtak op de kist, het uitdelen van de hemelsleutel – plant uit zijn eigen tuin, de muziek die hij had uitgekozen en de muziek die de sprekers hem mee wilden geven, het zelf dragen van de kist naar het crematorium – zonder baar, het uitzwaaien tot aan de deur van de oven, alles is gegaan zoals ik voor ogen had) hebben een goede plaats gekregen en zowel mijn broer als mijn kinderen hebben, naast mij, prachtig gesproken. Ik heb er een heel goed gevoel aan overgehouden. Hij mocht gaan, het feest was voor hem al lang voorbij.
Bij de uitvaart was ook mijn kleuterschoolvriendin aanwezig en zij was ook meer dan welkom bij de nazit met de familie. Samen hebben we bij mijn moeder thuis soep met broodjes gegeten. Alle restaurants en andere uitspanningen zijn immers dicht in verband met Covid19. Dus gewoon thuis en dat was goed. Mijn vriendin had haar tandenborstel meegenomen in de hoop dat ze kon logeren 🙂 Gelukkig was het in Delft, waar zij woont en werkt in het onderwijs, herfstvakantie. Natuurlijk hadden we een bedje voor haar. Zij had zelf een paar weken terug haar tante verloren en daar een hele lange ellendige stervensbegeleiding mee gehad. Daar spraken wij de volgende ochtend uitgebreid over. En ook over het graf van haar tante, dat daar ‘de ijsvogel’ op moest komen. De ijsvogel is hun familiewapen en die krijgt een prominente plek op het graf.
Zo pratend in onze ochtendjassen ging de ochtend voorbij en werd er aangebeld. Een werkgever van mij voor de deur. Ze kwam mij een condoleancekaart brengen, zo lief. Mijn vriendin staat achter me als ik de kaart uit de enveloppe trek. Twee ijsvogels kijken ons aan vanaf de kaart 🙂 Van alle duizenden kaarten die je uit kan kiezen voor een condoleance… kijken ons twee ijsvogels aan. Mijn vriendin zegt direct, dat is een teken van tante Miep! Tuurlijk is dat een teken van haar tante. De kaart had verstuurd kunnen worden, ik had ‘m een paar dagen later kunnen krijgen of zelfs een paar uur later als zij alweer onderweg zou zijn naar Delft… maar nee, de kaart komt op dit moment haar onder ogen.
De uitvaart van mijn vader was op maandag en vrijdag ga ik met mijn moeder naar het bos, hier vlak in de buurt. Ze heeft twee weken terug haar eerste rollator gekocht, samen met mij, en ze is er best trots op. Een half jaar geleden zou ze daar echt nog niet aan begonnen zijn! Mijn vader heeft hem nog gezien en zijn ogen rolden zowat uit zijn hoofd toen hij het zag 🙂 Praten ging al niet zo goed meer, maar zijn ogen vertelden boekdelen! En zo togen wij naar het bos! Ze is al jaren niet meer zo ver van huis geweest, laat staan in het bos! We lopen naar het eerste het beste bankje en besluiten daarop te gaan zitten.
Op het bankje zit een rode libel. Wij mogen er naast komen zitten. De libel verruilt zijn zitplaats voor de hand van mijn moeder. Ze zegt: ”Dat is papa”. De libel vliegt op en gaat op haar jas zitten, ter hoogte van haar sleutelbeen. En dan weer op haar mouw. Mijn moeder kan ‘m van haar mouw op haar hand laten zitten. Ze heeft hele verhalen tegen mijn vader en de libel. Dat ze zich zo getroost voelt door zijn aanwezigheid en dat hij maar lekker bij haar moet blijven zitten. En zo zit de rode libel een half uur bij haar. Niet bij mij, alleen bij mijn moeder! Als we terug lopen naar de auto vraagt mijn moeder wat er in die plastic zak zit aan die boom. We zaten aan het laantje waar vorig jaar bomen zijn geplant ter nagedachtenis aan geliefden. Er staat een rij jonge eiken en in een ervan hangt een kaart (in een plastic zakje). Ik loop naar de boom en lees wat er op de kaart staat: ”Ik ben trots op je!”. Als dat geen boodschap is aan mijn moeder, van mijn vader, dan mag ik een boom worden 🙂 En niet alleen hij is trots, ik ook. Ze laat zoveel ‘absoluutheden’ van haar los in deze tijd, geweldig om mee te maken. Een rollator, zou ze nooit doen! Haar voornaam gebruiken, echt niet! Nu stelt ze zich voor als Margreet… WTF! Ze was altijd mevr. 🙂 Ze zegt dat ze dat maar moet doen nu, ik hou haar niet tegen!
Maar even terug komen op de rode libel. Mijn dochter zag het filmpje dat ik van haar maakte terwijl ze tegen de libel sprak. En ze heeft even op de rode libel gegoogeld.
Wat mooi dat er zoveel is terug te vinden over de libel en zijn connectie met overleden geliefden <3
En dan was het nog niet eens volle maan! Twee van deze contactmomenten met overleden geliefden, een voor mijn vriendin en een van mijn eigen vader, speciaal voor mijn moeder. En het mooie is dat ik dit beide heb mogelijk gemaakt, wat speciaal!
En zo is het alweer de 28ste van oktober, de verjaardag van mijn zoon die 28 wordt 🙂 In mijn beleving is het vanavond volle maan… in het echt is dat pas de 31ste.
Dus op de 28ste pak ik mijn paraplu in plaats van mijn staf om op weg te gaan. Geen maan te zien want het is zwaar bewolkt en regenachtig.
Het is stil buiten, de meeste mensen zitten lekker binnen. Zelf had ik ook niet echt zin om te gaan. Maar ik weet dat dat slechts schijn is. Als ik eenmaal de schoenen aan heb en de deur uitstap, dan is het goed. Het is buiten eigenlijk altijd goed 🙂
In gedachten ben ik natuurlijk bij mijn vader en zoon. De één is heen gegaan en de ander staat vol in het leven. Mijn zoon mag net als mijn vader ook weer gaan verkassen. Hij moet zijn antikraak- woonplek verlaten. Hij heeft daar een jaar mogen wonen. Gelukkig had hij binnen ‘no time’ een andere plek gevonden en dat in Amsterdam. Het is een knul met een hoge gun-factor 🙂 Hij heeft voor de zoveelste keer een plek gevonden in Amsterdam. Hij gaat nu naar zijn vierde woonplek in 3,5 jaar. Mijn vader is voorlopig op een plek waar hij waarschijnlijk lange tijd mag verblijven, waar rust en vrede heerst. Dat is een troostende gedachte.
De ganzen zijn stil, eigenlijk is alles stil. Het miezert zachtjes. Ik loop flink door en ga in eerste instantie bij Uriël aan. Als ik zijn stammetje omvat krijg ik ‘Liefde’ van hem. Och, wat mooi! Op de rouwkaart van mijn vader staat een Bijbeltekst die ook op hun trouwkaart stond: ”Dient elkander door de liefde”. En dat heeft mijn vader zijn hele leven waar gemaakt! Tot het laatste moment heeft hij van mijn moeder gehouden, hoe zij ook tekeer ging tegen hem. Want echt de laatste maanden waren voor beiden een hel :-(. Gelukkig was de liefde weer helemaal te merken op zijn sterfbed. Mijn moeder is geen moment van zijn zijde geweken. Ze sliep ook in de woonkamer op het logeerbed dat mijn man daar geplaatst had. Het is een flink slepen geweest die weken. Ja, de liefde, dat is toch wel het belangrijkste in het leven. De foto op zijn kaart (de hand van papa en de handen van mijn moeder) is gemaakt door mijn dochter. De foto aan de binnenzijde is hun oude verlovingsfoto die per toeval (bestaat niet) beneden terecht kwam omdat ik de achterkant van de lijst brak en die gerepareerd terugbracht. Toen heeft hij verder beneden gestaan en daar staat hij nu nog. De kaart is een product geworden van een week samen zijn tijdens zijn stervensproces. De tekst had hij twee jaar geleden al geschreven, dat was fijn. De liefde stroomde die week samen. Mijn kinderen waren er veel (uit Amsterdam en Braamt, niet naast de deur!) en dat voelde zó goed. En ook nu laten ze veel van zich horen. Ze bellen oma regelmatig en zondag gaan we er brunchen als we de dag ervoor zoonlief voor de zoveelste keer verhuisd hebben… en zijn overtollige spullen bij oma in de garage gestald hebben 🙂 En zo gaat het leven verder.
Mijn weg vervolg ik door terug te lopen, niet door het bos deze keer. Ik dacht snel naar huis te lopen, maar mijn voeten gaan een andere weg. In plaats van naar rechts naar de woonwijk, gaan mijn voeten linksaf de dijk op, de haven langs, het klaphekje door, de dijk over. Het is heerlijk zo in de uiterwaarden. Het licht brandt in de boerderij aan de andere kant van de dijk. Volgens mij wonen daar ook hele oude mensen, het leven is er steeds minder op en om deze boerderij. Er branden kleine lichtjes op de deel en voor de rest zijn de luiken dicht.
Ik loop de Brinkhoekweg af, over het bruggetje dat net gerestaureerd is. Dat is zo’n mooi plekje. In het bos bij het bruggetje is een reigerkolonie, in de zomermaanden is dat een herrie van jewelste. Maar nu is alles stil. Bij een volgende boerderij liggen de appeltjes en peren te koop. Fijn dat dat nog kan 🙂
En zo loop ik toch nog een flinke wandeling!
In de loop van de volgende dagen wordt me al duidelijk dat ik wat in de bonen was. Samhain valt dit jaar precies op Halloween! Wat bijzonder 🙂 En nog leuker is dat ik dus tweemaal mijn vollemaanwandeling mag doen.
Nu is het de 31ste echt baggerweer! De regen slaat tegen het raam en de zin is me flink in de schoenen gezonken. Ik heb het laatste glaasje cognac van mijn vader gedronken op zijn goede reis. De fles is nu leeg. ‘s Middags hebben mijn man en ik een spelletje scrabble gespeeld. Onze favoriete oud-en-nieuwbezigheid. Als ik op buienradar kijk, zie ik dat het tegen 22.30 droog wordt. En dan kan ik niet anders dan mijn schoenen aan doen en zorgen dat ik buiten kom!
Het is heerlijk buiten! En ik weet dat dat altijd zo is. Zo, net na de regen, ruikt alles zo lekker! Een frisse herfstgeur 🙂 Het waait wat en zodoende heb ik een lekkere muts op gezet. Zo waaien de haren niet constant in mijn gezicht. Mijn staf ligt horizontaal in mijn hand en dient als statief als ik foto’s maak. Het is vreemd om tweemaal in één week een vollemaanwandeling te doen, maar het is ook een beetje een cadeautje. De ganzen gaan gigantisch tekeer en blijven dat nog lange tijd volhouden, vreemd. Mijn pad leidt natuurlijk eerst naar Uriël. In gedachte zeg ik: ”Hi, vriend” tegen hem. En ik krijg ‘Vriendschap’ van hem terug 🙂 En na een tijdje ‘Blijdschap’. Met een brede grijns op mijn gezicht vervolg ik mijn weg het bos in. Op het veld aan mijn rechterhand zie ik twee reeën staan. In eerste instantie springen ze weg, maar omdat ik gewoon doorloop zie ik dat ze rustig worden en blijven staan, fijn 🙂 Het bos is nu wel uitnodigend voor me, in tegenstelling tot van de week. Ik zie dat er palen in de grond zijn geslagen langs het pad. Palen waar ze bomen gaan planten!!! Yeah! Er komen weer nieuwe bomen langs het pad. De essen zijn hier vorig jaar – of was het nou het jaar daarvoor – weg gehaald. De essen zijn allemaal ziek in dit bos en de bomen langs het pad zijn gerooid. Het is zo’n kaal gebeuren geworden, het besloten bos is een snelweg geworden. Gelukkig komen er nu dan nieuwe bomen.
Als ik bij de brug van de Klif kom ben ik aan mijn stand verplicht om er op te klimmen… in ieder geval een poging daartoe te doen 🙂 Het is spekglad en echt verstandig lijkt het me niet. Maar dat ben ik ook niet. Ik ga achterstevoren op de reling staan, met mijn staf als derde been op de brug. Met gebogen benen sta ik daar. Gatver wat ongemakkelijk! En dan is het de bedoeling dat ik een sprong waag… een sprong in het diepe. Dat ‘diepe’ is toch zeker 50 cm hoog (ik sta op de onderste sport van de brugreling). In deze vreemde pose voelt het mijlen hoog! Toch moet ik eraf, hoe dan ook. Een zak aardappelen komt met een plof op de brug aan… dreun! Dat heb ik ooit eleganter gedaan 🙂 In het verhaal van de klif wil het dat je na je sprong in het diepe opgewacht wordt door een godin. En zo trek ik ieder jaar een kaart rond deze maan. Dit jaar is dat (voor net eerst) Vesta <3
En laat nu net de fundering er liggen voor onze uitbouw aan de voorkant/keuken van het huis. Deze week worden de muren opgetrokken en over een maand hoop ik dat de nieuwe keuken erin staat. Huis en haard worden weer mooier gemaakt! Zodat we met nog meer mensen hier kunnen koken en het gezellig hebben. We maken er iets moois van. En met de liefde die hier stromen mag, wordt het een warme en geborgen boel hier. En zoals Vesta zegt: ”wat je binnen beleeft, straal je buiten uit” en mocht dat minder goed lopen, begin dan buiten zodat het binnen mag komen <3
En binnen een paar dagen krijgen we (als het goed is) nieuwe buren 🙂 De buren die er nu wonen zijn, voor ons en de buurt, contactgestoord. Ze wonen hier nu drie jaar en hun jongste kindje van 1,5 zag ik een paar weken geleden voor het eerst! Met de oudste, van bijna 3, heb ik sinds de zomer eindelijk contact 🙂 Ik hoop dat we er wat gezelligere mensen voor terug krijgen. Als ik Vesta mag geloven, worden onze problemen met de buren opgelost 🙂 Wat een mooie treffende kaart, op dit moment in mijn leven.
Na mijn sprong in het diepe (van 50 cm), het dreunt nog na in mijn lijf, vervolg ik mijn weg over de dijk. Wat wordt dat springen met het klimmen der jaren toch een ding! En dan dat springen… nou dat is meer overgeven aan de zwaartekracht 🙂 Als ik op de dijk loop vliegt een uil mij bijna van de sokken. De uil der wijsheid, zo zie ik het maar. Doet mij denken aan mijn vraag aan het hogere, 2,5 jaar geleden. Ik deed toen mee aan een zweethutceremonie op het Eigenwijs Festival in Vierhouten. Als entertainers mochten wij een dag vrij nemen en aan dingen meedoen. Mijn wens was de zweethut en het vuurlopen. Tijdens de ceremonie in de zweethut vroeg ik of ik de kracht kon krijgen om mijn ouders los te laten en de wijsheid om, mocht de tijd daar zijn, de juiste keuzes te maken. Me niet te verbergen achter ‘ik heb geen tijd’ of andere bullshit op zo’n moment. Dat ik er dan kan zijn voor deze belangrijke momenten in het leven. En waarachtig, ik heb deze kracht en wijsheid mogen ervaren de afgelopen weken en nog steeds gaat het me goed af, om de hele nasleep van zorg voor mijn moeder aan te kunnen. Natuurlijk helpt corona een handje, we hebben weinig om handen. Mits je de verhuizing van zoonlief en de verbouwing niet meerekent 🙂 Ja, soms moet je ‘het hogere’ om kracht en wijsheid vragen. We hoeven niet alles alleen te doen in volstrekte duisternis, er is hulp… als je er om vraagt. Bedankt uil, dat je me daar even aan herinnert.
Wat vertellen trouwens de reeën mij die daar rustig stonden te grazen? Even op gegoogeld:
Ree:
Een ree is zachtaardigheid in bewoording, gedachte en aanrakingen. Ook kan de ree goed luisteren, heeft gratie en waardering voor de schoonheid van balans en bezit kennis van wat nodig is om te overleven.
Verder is een ree vrijgevig, staat voor opoffering voor hoger goed en heeft een connectie met de woud-Godin.
De ree staat voor alternatieve wegen om een doel na te streven.
Och, dat spreekt mij enorm aan 🙂 Ik begrijp nu de brede grijns op mijn gezicht. De waardering voor balans en de kennis om te overleven en de alternatieve wegen om mijn doel na te streven… ja, zeer treffend. Dit alles heb ik wel gevoeld de afgelopen tijd en eigenlijk altijd wel. Dat goede luisteren gaat me steeds beter af, alhoewel mijn man soms het tegendeel beweert 🙂 en de zachtheid wordt me vaak als eigenschap gegeven, terwijl ik mezelf niet lief en zacht vind, maar dat terzijde. En de connectie met de woud-godin, ja heerlijk, die is er zeker. Goh, twee van die prachtige reeën hebben toch maar een hoop te vertellen… als je ze rustig hun gang laat gaan. En ze opmerk in het donker, want het waren natuurlijk twee donkere gedaanten in het donkere weitje. Maar even zo de uil: had ik naar de grond gekeken… had ik alles gemist. En zo is het in het leven, neus omhoog ogen op de horizon! En zet je lach maar op… is het niet binnen… laat het dan maar buiten zijn, komt het vanzelf een keer binnen, zoals Vesta voorschrijft.
Liefs, Loes
Wat is dit mooi om terug te lezen! En nu op 5 oktober (als ik dit schrijf) komt de 14e oktober steeds dichterbij. De sterfdag van mijn papa… en vandaag, lees ik net, is de sterfdag van een geliefde vriend, Wolf. Wolf ging mijn vader voor vorig jaar. Het brengt alles weer even terug in gedachten. Natuurlijk zijn we de 14e bij mijn moeder. Zoonlief deed hiervoor een oproep en natuurlijk gaan we dat doen, we maken er een warme dag van.
Ons huis is nog steeds niet helemaal klaar. De buitengevel moet nog steeds gedaan worden… die buitenkant 🙂 Gelukkig is de binnenkant geweldig geworden en buiten ziet het er ook fraai uit. Het schilderwerk is klaar alleen het keralit (kunststof schroten) moet nog geplaatst worden. Als dat nou eens voor de winter klaar kan zijn 🙂 We zijn per slot van rekening een jaar verder!
Het schiet ook van geen kanten op met het aanplanten van de nieuwe bomen. De palen die vorig jaar zijn geplant hebben nog net geen wortel geschoten 😛 Zal wel een geldkwestie zijn. Ook voor verder rooien was het geld vorig jaar op bij de gemeente. En het aanplanten zal dan wel naar 2022 getild zijn, denk ik zo. Maar wie tijd van leven heeft zal het allemaal meemaken.
Voorlopig even richten op de 14e oktober. De weken, maanden en jaren vliegen voorbij… als je het naar je zin hebt; voor mijn moeder valt het bar tegen. Voor haar kruipt de tijd, elke dag weer 🙁
