Het lijkt erop dat sommige aspecten van het leven door het COVID-19-virus – of de maatregelen daartegen – voor langere tijd veranderd zijn. Moeten we, en kunnen we, onze rituele praktijk afstemmen op die veranderingen, en hoe dan?
Er zijn altijd al solo-heksen geweest, ook binnen de inwijdingstraditie van wicca. Voor hen verandert er niet zo heel veel. Anderen hebben een periode gehad van in hun eentje rituelen vieren voordat ze een groep vonden. Zij kunnen terugvallen op oude gebruiken. Weer anderen hebben het geluk gehad altijd in een groep te kunnen werken. En dan zijn er de mensen voor wie rituelen sowieso nieuw zijn. Hoewel het artikel vooral op die laatste twee groepen is gericht, hoop ik dat iedereen er goede suggesties in kan vinden. In wicca is Samhain het einde van het jaar, en het begin van het nieuwe jaar. Tijd om te gedenken en af te ronden, maar ook het begin van het stille, contemplatieve deel van het jaar. Tijd om naar binnen te keren, na een uitbundig afscheid.
Je zou rituelen kunnen vieren zoals je tegenwoordig vergadert: via beeldbelprogramma’s op je computer. Ik ben daar geen voorstander van. Niet alleen omdat het een heel gedoe is, en niet alleen omdat ‘Big Brother’ misschien meeluistert en mee-kijkt. Ik zet ook geen foto’s van mijn altaar online en vertel niet over magisch werk dat ik net gedaan heb en dat nog uit moet komen. Voor mij gaat er iets verloren als ik beelden van mijn tempel deel met onbekenden, of er komen juist ongewenste associaties bij als anderen de foto’s zien en er iets van vinden, zeker als dat negatieve emoties zijn. Met online beelden is er altijd een risico dat anderen ze te zien krijgen. Naast wat ik net noemde, spelen voor veel mensen ook andere gevaren een rol. Niet iedereen wil naast een heks wonen of er een in dienst hebben / als chef hebben / er zaken mee doen. Rituelen worden niet begrepen en afgekeurd juist omdat ze onbekend zijn.
En tenslotte zou het vreemd zijn om horloges en klokken buiten de cirkel te houden, en telefoons uit te zetten of in een andere ruimte te laten liggen, om echt ’tussen de werelden te zijn’, en dan wel een computer in je tempel te zetten om contact te hebben met anderen.
Stilstaan bij anderen
Vooropgesteld: er zijn – ook in onze gemeenschap – mensen die zwaarder getroffen zijn door corona (of de maatregelen) dan anderen. Er zijn mensen overleden; mensen hebben familie of vrienden verloren en sommige mensen zijn ziek geweest en nog lang niet hersteld. Er zijn mensen die hun baan kwijt zijn geraakt of dreigen te verliezen en die in financiële problemen zijn geraakt. Mensen die eenzaam zijn omdat ze alleen wonen en er geen bezoek meer komt. En mensen die op een andere manier de gevolgen ondervinden van corona(maatregelen) en alles waar dat mee gepaard gaat. Ik wens hen sterkte, en suggereer anderen om tijdens je rituelen hierbij stil te staan. Met name bij Samhain, zeer binnenkort.
Samhain is traditioneel het moment waarvan we zeggen dat de sluiers tussen de werelden dun zijn. Ik heb deze hele periode horen omschrijven als een periode waarin de sluiers dun zijn. Heel toepasselijk, zeker in gebieden en gemeenschappen die onevenredig zwaar getroffen zijn. Waarin mensen zijn overleden zonder dat ze afscheid hebben kunnen nemen van hun naasten en omgekeerd. Waarin bij uitvaarten maar een beperkt aantal mensen mocht deelnemen. En waarin normaal menselijk contact zoals een hand vasthouden, een arm om iemands schouder slaan of een stevige omhelzing afgeraden worden. Als wij onze tempel openstellen voor onze naasten die ons zijn voorgegaan naar het rijk van de dood, kunnen we dan ook een plek bieden aan mensen die aan corona zijn overleden, of die tijdens corona aan andere oorzaken zijn overleden?
Wat is voor jou belangrijk?
Als je solo werkt, kun je je rituelen helemaal aanpassen aan je eigen wensen en behoeften, mogelijkheden en onmogelijkheden. Binnen of buiten; gekleed of skyclad; kernachtig of uitgebreid; alles naar eigen verkiezing, al dan niet aansluitend bij de traditie die je kent. Je kunt je rituelen zelf schrijven of uit een boek halen, of geheel improviseren. Belangrijk is dat je erbij stilstaat wat het ritueel in kwestie voor jou betekent, op dit moment. Of je nu plannen maakt om een jaarfeest (Samhain, Yule), een maanfeest (de volle maan van Blood Moon valt dit jaar samen met Samhain) of een ander ritueel te vieren. Denk erover na, mediteer erover, bereid je erop voor. Liefst buiten, tijdens een wandeling in regen en wind, of in het mistige ochtendlicht. Samhain heeft veel aspecten, maar wat is voor jou op dit moment het belangrijkste? Je hoeft niet overal bij stil te staan tijdens je ritueel. Beter kies je enkele aspecten die je centraal stelt. Dat wordt de kern van je ritueel. Nu hoef je het alleen nog maar aan te kleden.
Basis van een ritueel
Een ritueel heeft een begin, een midden en een eind. Openen en sluiten van de cirkel zijn begin en eind. Als je gewend bent dat op een bepaalde manier te doen, is het goed om het nu ook op die manier te doen, als dat kan in je eentje. Het midden is de inhoud, de reden waarom je een ritueel houdt. In dit geval: die kern waar je op uit gekomen bent tijdens je meditatie(s) en wandeling(en), aangekleed met teksten, gebaren, symbolen enzovoorts die uitdrukking geven aan de aspecten waaraan je deze keer aandacht wilt geven. Je kunt je eigen teksten schrijven of woorden van anderen uitzoeken die passen bij wat je wilt uitspreken, bijvoorbeeld een gedicht of chants. Dat mag in een andere taal, maar zelf schrijven is beter dan een tekst gebruiken waarvan je niet weet wat de strekking is. Maak het niet te ingewikkeld. Rijmen kan mooi zijn, maar kan leiden tot hele kromme teksten met verkeerde klemtonen. Ritme is zeker zo belangrijk, en je kunt ook beginrijm gebruiken, naar Germaanse traditie, of verwante klanken terug laten komen. (Zeker zo; begínrijm gebruíken).
Niet helemaal alleen
Het werkt heel goed om af te spreken dat je allemaal hetzelfde ritueel uitvoert op een bepaald tijdstip, als je onderdeel bent van een groep. Dat kan een ritueel zijn uit je Book of Shadows, of een ritueel speciaal geschreven voor deze gelegenheid, en toegespitst op een viering op afstand.
Ook als je geen lid bent van een groep: weet dat veel mensen hetzelfde feest vieren op ongeveer hetzelfde moment. Je bent onderdeel van een grote gemeenschap.
Voorbereiding
Net als anders maak je jezelf klaar voor het ritueel (bad/douche, speciale kleding of naakt, met je gedachten al bij het seizoen / de maan / het ritueel), reinig je de ruimte als je binnen werkt en decoreer je als je wilt je altaar en/of tempel. Of je loopt met je gedachten bij het ritueel naar de plek buiten, die je (eerder al) hebt voorbereid, indien nodig. (Zwerfvuil opgeruimd, eventueel losse takken verlegd zodat je er niet over struikelt).
Zorg dat je alles bij de hand hebt wat je nodig hebt, zodat je de cirkel niet hoeft te verlaten als je die getrokken hebt. (Als dat wel nodig is, laat ‘m dan open en trek ‘m opnieuw als je terug bent). Ga tevoren in gedachten je hele ritueel langs, bij wijze van generale repetitie. Zo weet je of je iets vergeten bent, en kun je dat alsnog klaarleggen.
Een waarschuwing: Samhain gaat bij uitstek dieper dan de oppervlakte, en de sluiers naar de andere werelden zijn dunner. Als je wilt experimenteren, doe dat dan op een ander moment: als er ervaren heksen bij zijn die kunnen ingrijpen als dat nodig is. Val je in slaap tijdens een pathworking, dan is dat geen probleem, maar sluit de cirkel als je wakker bent. Dat mag ook na het afronden van je ritueel.
Hulp nodig?
Klik op het trefwoord ‘beginners’ onderaan dit artikel, dan vind je meer artikelen met basisinformatie. Er zijn een aantal boeken en boekjes met rituelen die geschikt zijn voor heksen-in-je-eentje. Die kun je gebruiken zoals ze zijn geschreven, of als inspiratie om zelf iets te schrijven. (Wat internet biedt, ga ik niet eens opzoeken. Als jij dat wel doet: wees kritisch en check de bron. Kijk of er een pagina is ‘over deze website’). Mijn favoriete boeken (of: wat ik toevallig in huis heb) voor dit doel:
- A Book of Pagan Rituals. Editor: Herman Slater. Samuel Weiser, 1978.
- Natural Magic, a seasonal guide. Paddy Slade. Hamlyn, 1990.
- Het ritueel van de Toovercirkel, en andere teksten uit het Boek der Schaduwen. Boris. Silver Circle.
- Celebrating the seasons of life: Samhain to Ostara. Ashleen O’Gaia. New Page Books, 2004.
In deze boeken vind je algemene aanwijzingen om (solo) een cirkel te trekken en te sluiten, en per jaarfeest een (kort) ritueel. Herman Slater en Boris geven ook rituelen voor groepen, voor elk jaarfeest (en meer algemene informatie over respectievelijk het paganisme en andere onderwerpen, en over het schrijven en vertalen van rituele teksten). Paddy Slade en Ashleen O’Gaia gaan veel uitgebreider in op de seizoenen, met ook folklore en geschiedenis, recepten en symbolen.
Slachtmaand
De Nederlandse naam voor november is slachtmaand. Dat verklaart ook waarom de maan die in deze periode vol is de bloedmaan heet. De oogst was van het land, zowel tarwe (eerste oogst; Lughnasadh) als appels en noten – en zuidelijker ook druiven (tweede oogst, rond de herfstevening). Vee werd binnengehaald voor de winter. Het jaar was voorbij. Overal in agrarische samenlevingen werd de balans opgemaakt: hoeveel voedsel hebben we voor de winter? En hoeveel monden moeten daarvan gevoed worden? Vee dat te dun of te zwak was om de winter te overleven, werd geslacht. Dat wordt ook wel beschouwd als ‘de derde oogst’. Het kon gaan om koeien, varkens, schapen, herten of rendieren, afhankelijk van de regio en breedtegraad. Ik lees dat ieder individueel dier werd gezegend voor het werd geslacht, en dat slachten een heilige daad was. Of dat waar is, kan ik niet controleren. Ik hoop maar dat het vroeger met meer respect voor het dier gebeurde dan in hedendaagse slachthuizen. In elk geval kunnen wij tijdens ons ritueel hier aandacht aan geven door de dieren te bedanken als we vlees eten, of door juist geen vlees te eten.
Verwanten uitnodigen
De dagen worden steeds korter en daarmee worden de nachten, de donkere periode, langer. De meeste bladeren zijn van de bomen en liggen te vergaan op de bodem. Na een nachtvorst zie je dat de laatste planten zwart worden en wegrotten. De dood is nabij. Dit is het moment waarop we voelen dat onze overleden familieleden en vrienden dichterbij zijn dan ooit. “De sluiers tussen de werelden zijn dun”. We kunnen een plaats aan tafel dekken – bij een lege stoel – voor onze overleden verwanten. En dit jaar misschien ook voor mensen die we niet kenden, maar die wel verwant zijn, of die er hele andere ideeën op nahielden maar eenzaam zijn en graag even op bezoek komen. (Het kan zinvol zijn om uit te spreken dat het bezoek tijdelijk bedoeld is: dat we hen aanmoedigen hierna hun weg te vervolgen naar het rijk van de doden). Schenk een borrel in voor de gast, breng een toost uit. Doe dat eventueel voor alle overleden verwanten en de onbekende verwanten die het nodig hebben. Onder ‘verwant’ versta ik zowel de mensen die je in levende lijve hebt gekend, als de voorouders van wie je in letterlijke zin afstamt en de voorgangers op het spirituele pad. Hebben zij een advies of een andere boodschap voor je?
Persoonlijke oogst
Aan het einde van het jaar kun je stilstaan bij wat het jaar je heeft gebracht: je persoonlijke ‘oogst’ van al dan niet geslaagde projecten, van wat er terecht is gekomen van je voornemens, en bij wat je spontaan in de schoot is gevallen. Welke inzichten heb je opgedaan?
Heb je een tuin, dan heb je wellicht groenten en fruit geoogst gedurende het jaar, en als je alleen bloemen in je tuin hebt, zijn er in ieder geval zaden gevormd die ervoor zorgen dat er volgend jaar nieuwe planten kunnen groeien. Of die in de winter voedsel vormen voor de vogels. Welke ‘zaden’ heb jij geoogst om volgend jaar te kunnen uitzaaien? (Of nu: wetend dat de zaden een koude periode nodig hebben om te kunnen ontkiemen). Je kunt symbolisch zaden zaaien – of bolletjes planten – om nieuwe plannen te starten, of gewoon om later van planten en bloemen te kunnen genieten. Als je in de natuur bent, gebruik dan zaden en vruchten (bessen, noten, denneappels) die daar thuishoren, die je in de naaste omgeving geoogst hebt.
Wees actief
Ook als je alleen werkt hoef je niet de hele tijd stil te zitten of te staan. Je hebt de ruimte om rond te dansen, over de ketel te springen, symbolische gebaren te maken, enzovoorts. Spelletjes doen is wat lastiger, maar er zijn vast wel dingen te bedenken die je in je eentje kunt doen. Zoek inspiratie in oude spelletjes (folklore, kinderspelen) en ambachten. Zingen, chanten, muziek maken, theater; alles kan zonder een publiek van medemensen, medeheksen. Hiermee experimenteren kan wel veilig: je mond opendoen om te zingen of ander geluid te maken, een chant ontwikkelen door rond te lopen terwijl je woorden aan elkaar rijgt en herhaalt. Of een spell bedenken als je magisch werk te doen hebt. Bewegen maakt dat het een natuurlijk ritme krijgt.
Ashleen O’Gaia geeft als tip voor solo-werkende heksen om vooraf je eigen zang op te nemen en af te spelen in de cirkel om zo tweestemmig te kunnen zingen (voor de voorouders). Je kunt de namen noemen van degenen voor wie je zingt. Eenstemmig zingen is ook goed (en, voegt ze toe: natuurlijk is het oké als de hond meezingt).
Dit is het moment om de spiraaldans naar binnen te dansen, en weer naar buiten. Of een labyrint te lopen, naar binnen (ketel met water en een appel in het midden om appel te happen) en weer naar buiten.
Spelletjes kun je juist ook doen met je familieleden die geen heks zijn, de dag of week na je ritueel. Of online met je coven, op een heel ander moment dan je ritueel.
Goden
Hoe je de goden begroet, of uitnodigt in je ritueel, en welke goden (en eventueel andere wezens) dat dan zijn, dat laat ik aan jou over. Nodig je iemand uit, zeg dan aan het einde ook vaarwel. Je kunt hen bedanken, en je kunt vragen om zegen of om inzicht of hulp bij een specifiek probleem. Sommige groepen zeggen op dit moment vaarwel aan de Eikkoning en begroeten de Hulstkoning. Anderen besteden aandacht aan de rol van de Godin en de God ten opzichte van elkaar en van ons, mensen. Je kunt tekst gebruiken of kaarsen verwisselen van kleur of van plek, of andere symbolen gebruiken.
Divinatie
Aan het einde van het jaar en aan het begin van het nieuwe jaar kun je natuurlijk ook divinatie gebruiken via tarot, runen, of een ander medium. Dat kan ook in elk ander ritueel, maar je hoeft het niet iedere keer te gebruiken.
Cakes & wine
Natuurlijk horen ‘cakes and wine’ er ook bij als je in je eentje een ritueel doet. Voor de zegening moet je misschien improviseren, maar daar kom je wel uit. Welke drank je gebruikt, en welke ‘koek’ kun je zelf bepalen. Na afloop van je ritueel kun je ook in je eentje een feestje bouwen en alles nog eens overpeinzen, en aantekeningen maken. Een picknick met het gezin, daags na het ritueel, is een prima manier om feest-na te vieren. Of in je eentje buiten als je je ritueel binnen hebt gehouden.
Graag sluit ik af met een ‘spell’ gebaseerd op ‘A Samhaine Spell for a Bereavement’ uit het boek van Paddy Slade, die me heel toepasselijk lijkt op dit moment.
In omvang en in jaren groot
staat de taxus voor geboorte en dood.
Hij spint de draden van eind en begin
op Samhain, als de sluier dun is.
Drie keer loop ik om zijn stam
om rouwenden te bevrijden van hun vrezen.
Een mes maakt de geest vrij van opgelegde banden.
Een boog geeft hem vleugels, op naar een nieuw leven.
Voor ieder die in rouw verkeert
neem ik een twijgje mee.
