Een jaar of wat geleden zag ik een documentaire op de BBC over wat in medische termen bekend is als het placebo-effect. Iets waar medici niet blij mee zijn, omdat het de ‘echte’ resultaten vertekent. Een van de meest interessante gebeurtenissen in die documentaire was het bezoek aan een man die na ernstige knieproblemen geopereerd was en weer zonder problemen alles kon doen. Alleen, de operatie die hij gekregen had was nep. Er was niets gebeurd…
De chirurg die hem geholpen had was bezig met een onderzoek naar de effecten van bepaalde chirurgische handelingen voor het verhelpen van knieproblemen bij arthrose. Zijn conclusie moest helaas voor hem zijn dat het niet de behandeling was die de genezing bracht. En daar was hij niet bepaald gelukkig mee.
Als je gaat zoeken in de literatuur over placebo’s zijn er genoeg voorbeelden te vinden van grote resultaten die puur te danken zijn aan placebo’s. Hoe groter het vertrouwen in de behandelaar en de behandeling, hoe sterker het effect.
Nieuw neurologisch onderzoek toont aan dat die staat van vertrouwen daadwerkelijk neurologische gevolgen in de hersenen heeft, waardoor nieuwe paden gemaakt worden en het vertrouwen dus een direct fysiek effect heeft, per persoon uniek.
Weet je wat een van de belangrijkste oorzaken van de werkzaamheid van de placebo is? Dat het onbewust is. Dat kan zelfs zo ver gaan, dat genezing weer verdwijnt op het moment dat iemand erachter komt dat hij een placebo kreeg.
En nu we het er toch over hebben, ken je de nocebo al? Juist ja, het ziekmakende broertje van de placebo dat zorgt voor soms hele vervelende bijwerkingen van nepmedicijnen…
De menselijke geest kan dus zowel helen als ziek maken, headeologie zoals Granny Weatherwax zou zeggen.
Maar wat is dat nou, dat onze geest zo sterk is dat als er maar een geloofwaardig omweggetje is we onszelf kunnen genezen van allerlei ziekten of in ieder geval een heel end komen. Terwijl er tegelijkertijd een term als orenmaffia is omdat alleen al de suggestie dat psyche en ziekte met elkaar te maken hebben in de nodige kringen een stortvloed van kritiek los doet barsten? Ook binnen paganistische kringen.
Of stellen we onszelf als maatschappij massaal de verkeerde vragen?
Op de eerste plaats, hoezo het placebo-effect? Is het wel voor iedereen precies hetzelfde? Waarom is het effect bij de ene persoon zoveel groter dan bij de andere? En de vraag die wat mij betreft veruit het interessantst is, hoe kun je het het nou gebruiken?
En dan het nocebo-effect. Gaat het wel alleen om bijwerkingen? Of is soms het grootste nocebo-effect ons geloof dat alleen ‘echte’ medische ingrepen ons beter kunnen of zelfs mogen maken? Willens en wetens nepbehandelingen doen is volgens medici niet ethisch. Ja, natuurlijk, logisch toch? Maar wacht eens even, waar gaat het nou eigenlijk om? Gaat het nou om de manier van genezen of om zoveel mogelijk beter te worden? Waarom is beter worden door gebruik te maken van je eigen geest inferieur aan beter worden met behulp van een deskundige?
Er zit een soort geïnstitutioneerd wantrouwen in onze maatschappij dat ons afhoudt van onze eigen kracht en dat maakt dat we alleen willen leunen op die van anderen. En het grote nadeel daarvan is dat het ons tegenhoudt om te verkennen hoe we zelf onze eigen geest kunnen versterken. Hoe we zelf het placebo-effect van onbewust naar bewust kunnen halen. Het optimaal in kunnen zetten. En ja: natuurlijk, de een zal dat beter kunnen dan de ander. Net als met alle menselijke talenten.
Wat zou er gebeuren als we als maatschappij de kracht van onze geest eens echt serieus zouden nemen? Echt willen onderzoeken om echt te kijken hoe ze werkt en hoe haar te verbeteren? En wat heeft het placebo-effect met magie te maken?