Hercules Magusanus
Herman Clerinx besteedde in Geschiedenis Magazine (maart 2011) aandacht aan de Romeinse sporen in het Gelderse Elst.
In de Tweede Wereldoorlog was hier de Grote Kerk zo beschadigd, dat in de fundering oude resten van een Romeinse tempel bloot kwamen te liggen. Dit heiligdom dateerde uit de tijd dat keizer Trajanus zijn troepen langs de Rijn bezocht aan het eind van de eerste eeuw van onze jaartelling. Waarschijnlijk had de keizer toen de al bestaande tempel grootscheeps laten verbouwen, als eerbetoon aan de Bataven die zoveel manschappen voor het Romeinse leger leverden.
Het heiligdom was na de verbouwing een van de grootste in Gallië. Het was gewijd aan Hercules Magusanus, een vermenging van de stoere Romeinse Hercules met de plaatselijke godheid Magusanus, over wie weinig bekend is.
De tempel, die voor de verbouwing ook al van steen was, maar een stuk kleiner, was zelf halverwege de eerste eeuw weer gebouwd op de plaats van een houten Keltisch heiligdom. Zowel de Kelten als de Romeinen offerden er “duchtig”, volgens Clerinx. In de achtste eeuw bouwden de christenen hun kerk op dezelfde plaats, met stenen van de inmiddels vervallen tempel.
Baarmoeder van het bos
In Drente overlegt Staatsbosbeheer met mensen van de werkgroep Energetische Harmonisatie over het bestemmingsplan voor de Strubben-Kniphorstbosch op de Hondsdrug. Dit was tot nu toe militair oefenterrein, maar het moet een archeologisch rijksmonument worden met zowel veel ruig bos als opnieuw zichtbaar gemaakte grafheuvels en oude karrensporen. Er moet ruimte worden gemaakt voor de strubben, een soort kleine eikenboompjes en de militaire stormbaan moet behouden blijven.
Voor de verwerkelijking van deze plannen zal gekapt moeten worden. Iemand die vlakbij het bos woont, wees er op een inspraakavond in 2008 op, dat er in het bos “iets onzichtbaars is, iets spiritueels”. Staatsbosbeheer stond open voor suggesties en liet mensen met wichelroedes door het bos lopen om te bepalen wat ‘de baarmoeder’ van het bos was. In dit gedeelte mogen geen machines komen en wordt alleen met de hand gekapt.
De reportage hierover in Trouw (18 februari 2011) beschreef onder meer hoe mensen van Staatsbosbeheer en van de werkgroep samen het bos in liepen, maar nog even terug gingen om toestemming te vragen aan de landschapsengel.
Op de vraag aan de werkgroepleden of zij het niet vervelend vonden dat er toch flink wordt gekapt, antwoordde een gaiologe: “Het bos vindt het helemaal niet zo erg.”
Supermaan
Veel stof deed het verhaal opwaaien over de ‘supermaan’ op 19 maart die volgens velen voor allerlei narigheid zou kunnen gaan zorgen: aardbevingen, vulkaanuitbarstingen, vloedgolven, rampzalig weer of gewoon ongespecificeerde “chaos”. Volgens anderen was het vooral een uitgelezen gelegenheid om mooie foto’s van de groter-dan-anders lijkende maan te maken en volgens weer anderen was het verschil niet eens met het blote oog zichtbaar.
Niet alle verslaggevers leken er een touw aan vast te kunnen knopen. Het ene moment heette de supermaan ook wel perigeum en was het een verschijnsel dat maar eens in de 19 jaar voorkwam en een paar regels verderop was er sprake van eerdere supermanen die “plaatsvonden in 1955, 1974, 1992 en 2005 – allemaal jaren met extreme weersomstandigheden”. Als je telkens 19 aftrekt van 2011 krijg je: 1992, 1973, 1954… en vooruit, een jaartje speling moet kunnen, maar waar blijft 2005?
“It is the very error of the moon;
She comes more nearer earth than she was wont,
And makes men mad.”
(Shakespeare: Othello)
Een voorbeeld dat werd gegeven van het soort “extreem weer” dat we konden verwachten, was de zeebeving en tsunami bij Sumatra van december 2004 “twee weken voor de supermaan van 2005”.
Nu is het perigeum van de maan, het punt in de maanbaan om de aarde waarop de maan het dichtst bij de aarde staat, iets wat elke maand optreedt . Twee weken daarvoor is dus hoogstwaarschijnlijk het exacte tegendeel van het perigeum, het apogeum of punt waarop de maan het verst van de aarde is verwijderd.
De term ‘supermaan’ of voor wie dat nog niet spectaculair genoeg is, ‘extreme supermaan’ schijnt te zijn voorbehouden aan die momenten waarop het perigeum samenvalt met volle of nieuwe maan.
Ik heb niet uitgezocht hoe vaak dit voorkomt en weet niet of hier wellicht sprake was van verwarring met de metonische cyclus waarin de maanfasen op dezelfde data in het (zonne)jaar vallen als 19 jaar eerder. Dus bijvoorbeeld volle maan op 19 maart in 2011 en volle maan op 19 maart 1992 of 19 maart 2030.
Ondertussen verwachtten plantenkwekers vooral gunstige effecten van de supermaan. Zij maakten van de gelegenheid gebruik om extra veel te zaaien, vanuit de gedachte dat de volle maan het ontkiemen bevordert en een supermaan het dan vast superbevordert.
Groenten
In Groei & Bloei (maart 2011) stond een artikel van Peter Bauwens onder de kop: ‘Moestuinieren met kinderen: Tweedehands groenten’.
Tweedehands groenten zijn groenten die je opkweekt uit de onderste delen van bijvoorbeeld prei of knolvenkel, het hart van witte kool of het bovenste stukje van wortel of biet. Kortom, de delen die je gewoonlijk weggooit wanneer je de groente gaat bereiden voor de maaltijd.
Als je die half in de grond zet, gewoon in potjes op de vensterbank, en normaal verzorgt, schijn je na drie of vier weken al weer van je groente te kunnen eten. Trek de bladgroenten niet uit de grond, maar knip ze af en je kunt er later nog eens plezier van hebben.
Scholen – kinderboeken
In januari wees de internetsite Bijbel en onderwijs enkele kinderboeken aan als “satanisch”. Er zou sprake zijn van “verheerlijking en normalisering van geweld, negativiteit en zelfs grafschennis”.
In Boekblad (19 januari 2011) zei Els de Jong, de directeur van de Brancheorganisatie voor het Christelijke Boeken- en Muziekvak (BCB) dat het ging om “een kleine maar vrij extreme groep. Ze geven voorlichting over de Bijbel en onderwijs, maar focussen sterk op onderwerpen die ze zelf afkeuren. (…) het is lastig te zeggen hoeveel invloed ze hebben.”
Kinderboekenschrijfster Anna van Praag reageerde in de Volkskrant op de verkettering van onder meer haar boek Nooit meer lief door ‘Bijbel en onderwijs’. Ze vertelde over haar ervaringen op scholen: regelmatig wordt haar verzocht rekening te houden met het christelijke karakter van de school, of met de christelijke families die kinderen op de school hebben.
Dit rekening-houden komt in de praktijk neer op niets mogen zeggen over heksen, wicca, traditonele Senegalese rituelen of andere zaken die in haar boeken voorkomen. Maar ook: niets positiefs over carnaval of disco, evolutie, aantasting van het ouderlijk gezag of homohuwelijken en hertrouwen. Het ‘satanische’ aan Nooit meer lief is dat het gaat over een opstandig meisje.
Scholen – thuisonderwijs
Nu weet ik toch zeker dat ik een artikeltje had uitgeknipt over thuisonderwijs op levensbeschouwelijke gronden. Het was naar aanleiding van het sluiten van een islamitische basisschool, maar het kon interessant zijn voor paganistische ouders. Ik kan het niet meer vinden.
De Nederlandse Vereniging voor Thuisonderwijs beschouwt thuisonderwijs als een mensenrecht. Bij die vereniging “zijn alle thuisonderwijzende ouders welkom, ongeacht religie, levensbeschouwing, geboorteland (…)” maar in de politieke praktijk maken vooral de kleine christelijke partijen zich sterk voor dit recht.
Scholen – religieuze kentekenen
Op een katholieke Volendamse school wilde een vijftienjarige moslima ook tijdens de lessen haar hoofddoek om houden. Ze vroeg om toestemming, maar kreeg geen antwoord.
Toen ze besloot de hoofddoek dan maar zonder toestemming te dragen, werd dit door de school verboden omdat het blijk zou geven van minachting voor het katholieke geloof.
Bekenden van me die de zaak via de televisie hadden gevolgd, vertelden me dat medeleerlingen het allemaal maar overdreven vonden. Die hadden nooit veel gemerkt van het katholieke karakter van de school en dachten dat dat alleen maar werd gebruikt als excuus om die hoofddoek te verbieden, omdat seculiere petjes eerst ook verboden waren maar nu toch mochten omdat die volgens de wet wel waren toegestaan. (Op school? tijdens de les?)
Het meisje bracht de kwestie voor de rechter. Eind maart stelde de Commissie Gelijke Behandeling de leerlinge in het gelijk. De schoolleiding legde dit oordeel naast zich neer.
Op 4 april verklaarde de rechtbank dat de school het hoofddoekje toch mocht verbieden. Het meisje ging in hoger beroep… enzovoort.
In Trouw ging op 31 maart de fictieve ambtenaar Dingeman in het stripje van Pieter Geenen langs bij de Commissie Gelijke Behandeling:
“De eerste zaak ging over hoofddoek op school, ja of nee. – Een leerling mag haar levensovertuiging uiten dmv kleding. – Dus: hoofddoek ja. – Hoera! – De tweede zaak ging over puntmuts op school, ja of nee. – Hûh? Wat is dit? (…) Eruit! Weg! Mafkees!”
En het was nog wel zo’n aardige blauwe puntmuts met sterren.
Welshe warlock
In Wales werd een man die in eerder in de gevangenis belandde wegens verboden wapenbezit en doodsbedreigingen, op 4 februari (rond nieuwe maan) opnieuw gearresteerd in een pub omdat iemand de politie had gewaarschuwd dat hij een 5 inch lang (ca. 13 cm) mes bij zich had.
Het mes zat in een omhulsel in zijn binnenzak en het was niet de bedoeling er iemand mee te schaden, zei hij, maar hij had het nodig voor een ritueel. Hij was namelijk een “warlock” en aanhanger van “hekserij als religie”.
De rechter veroordeelde de man tot het betalen van de proceskosten en legde hem twaalf maanden taakstraf en een nachtelijk uitgaansverbod voor drie maanden op, maar gaf hem wel een ontheffing voor vier dagen rond volle maan.
Homerus en Hesiodus zijn heilig
In januari legde Melissa Gold, een paganistische vrouw in Canada haar burgerschapseed af. Ze is van origine Amerikaanse (uit de VS) maar woont al 38 jaar in Canada en wilde officieel kenbaar maken dat ze zich meer thuisvoelde in de meer liberale en sociale Canadese maatschappij.
Een dergelijke eed wordt meestal afgelegd op een heilig boek. Dit hoeft niet de Bijbel te zijn; de Torah of Koran mag ook en helemaal geen boek is ook toegestaan. Maar nu werden teksten van een niet-abrahamitisch geloof gebruikt.
Melissa Gold is lid van Hellenion , een erkend ‘kerkgenootschap’ van Hellenistische heidenen en daarom legde zij haar eed af op een boek met het werk van Hesiodus en de Homerische hymnen. De ambtenaren die zich bezighielden met de formalliteiten van de inburgering, deden daar niet moeilijk over.
Zij vertelde in een interview met Pagan + Politics dat de antieke manier van eedaflegging niet op een boek was, maar op een altaar van Zeus.
Heksenbelasting
Roemenië kwam aan het begin dit jaar in het nieuws omdat daar hekserij als beroep werd erkend. In januari werd dit legaal verklaard. Behalve heks werden ook astroloog, waarzegger, balsemer, lakei en rij-instructeur erkende beroepen.
De maatregel werd genomen om de economische recessie tegen te gaan met het heffen van inkomstenbelasting. In Roemenië wordt veel geloof gehecht aan zaken die hier ‘bijgeloof’ heten en duizenden mensen hebben een vorm van hekserij als belangrijkste bron van inkomsten.
De legalisatie had ook voordelen, zoals de mogelijkheid om beroepsverenigingen te vormen. Toch zaten de meeste heksen niet te wachten op deze vorm van erkenning. Ze dreigden met vervloekingen als deze politiek werd doorgezet.
Eén heks wilde tweedracht zaaien in het parlement met behulp van zwarte peper en gist. Anderen verklaarden zich te zullen bedienen van kattenpoep en dode honden. Weer anderen planden een bijeenkomst bij de Donau, waar ze de leden van de regering zouden vervloeken door een alruinwortel in de rivier te gooien.
Erg veel leek dit alles niet te hebben uitgehaald – of het moest zijn tegengewerkt door de heksen die wel blij waren met de legaliteit, want die waren er ook – want een maand later werd voorgesteld, de wet uit te breiden en het strafbaar te maken om voorspellingen te doen die niet uitkwamen.
Maar op 1 maart kwam toch het nieuws dat de wet in het parlement was weggestemd. Men had blijkbaar geconcludeerd dat dergelijke praktijken beter helemaal niet wettig konden worden verklaard.
Intuïtief ritueel
Charissa Schipper eert de godin door te dansen, was te lezen in Onkruid (nr. 200). Ze bewandelt inmiddels zo’n twaalf jaar “het pad van natuurlijke hekserij” en heeft zich verdiept in boeddhisme, sjamanisme en kleurenleer.
In plaats van ingewikkelde rituelen te onthouden, laat ze zich leiden door haar intuïtie: “ga dansen, brand wierook en hé, het blijkt volle maan, en dat is dan weer niet helemaal toevallig. Er stroomt voortdurend energie, door je intenties kun je daar bewuster contact mee maken. Op die manier kan het gebeuren dat je soms min of meer per ongeluk een ritueel volgt.”
Zij geeft onder meer workshops bij de Goddess Conference in Glastonbury en op het vrouwenfestival Lorelei 2011 in Zeewolde dat als thema heeft: ‘Celebrate your inner Goddess’.
Witch house
Hoewel je volgens Charissa Schipper op alle muziek kunt dansen (en zelfs op stilte), verwacht ik niet dat zij op die festivals veel gebruik zal maken van ‘witch house’. Witch house is een soort industrial, dubstep of chillwave met onder meer drone-, goth- en hiphop-invloeden, maar de meeste recensenten noemen het genre ondefinieerbaar. Volgens anderen is het herkenbaar aan de onuitspreekbare typografische namen en de driekhoekjes op de albumhoezen.
Bands heten Modern Witch, Hexkraut, ▲)╪(▼ (onuitspreekbaar? nee hoor, je zegt ‘Whispering Sanctity’), †‡† (zegge: Rrritualzzz) of S4LEM. Men bedient zich graag van occulte symbolen. De muziek draagt soms boosaardige titels als ‘Compendium Maleficarum’ en ‘exorcims of the hippies’, maar het hoeft allemaal niet zo serieus te worden genomen.
“Het is bijvoorbeeld niet te vergelijken met de vroege black metal muzikanten uit Noorwegen, die daadwerkelijk kerken in brand wilden steken,” lees ik op de VPRO-site 3voor12.
In Extatic Vision Magazine windt iemand zich op over de benaming ‘witch house’: het is namelijk geen house en het is wat belachelijk om alles wat duister klinkt, meteen maar ‘witchy’ te vinden. Hij weigert de muziek zo te labelen en houdt het voorlopig op “____________”.
Vliegende borden
De John Rylands Library van de Universiteit van Manchester zette een zeventiende-eeuws dagboek van de puritein Nehemiah Wallington online.
In zijn dagboek doet Wallington verslag van diverse gebeurtenissen uit de periode van de Engelse Burgeroorlog. Er wordt onder meer beschreven hoe de beruchte heksenopspoorder Matthew Hopkins een coven van heksen oprolt in het dorp Manningtree in Suffolk.
Bij The Rylands Collection is onder de kop Many witches het gedeelte te zien dat gaat over de “Many Witches in Essex in Suffolk and Norfolk”.
Het manuscript is geschreven in een heel duidelijk handschrift. Als je de paginathumbnails rechtsboven op het scherm volgt, kun je verder lezen. Bijvooorbeeld over de heks die bijna uit de gevangenis ontsnapte door weg te vliegen op vier tinnen borden. Maar omdat één van de borden, in strijd met wat de heks had besteld, nat was geworden, viel dat op de grond en kon zij opnieuw worden gevangen.
Een heel essay
In verband met het carnaval en de daarbij populaire verkleedfiguur ‘heks’ publiceerde De Groene Amsterdammer (03.03.10) een heel essay over historische heksen onder de titel ‘Echtbreeksters, hoeren en concubines – Over heksenvervolging en bevolkingspolitiek’.
Toen ik begon te lezen, moest ik naar de datum onderaan de pagina’s kijken om me ervan te vergewissen dat dit artikel kortgeleden was verschenen: het had iets van de jaren tachtig. Inderdaad bleek Cyrille Offermans zich te baseren op het in 1985 verschenen boek Die Vernichtung der weisen Frauen (d.w.z. de uitroeiing van de vroedvrouwen) van Gunnar Heinsohn en Otto Steiger. Offermans ontdekte het “een paar jaar geleden” en denkt dat het boek, dat in Duitsland een bestseller was en in veel talen werd vertaald, in Nederland onbekend is gebleven.
De auteurs van dat boek deden onderzoek naar de toename van de Europese bevolking vanaf de vijftiende eeuw. Zij brachten deze in verband met de Heksenbul van paus Innocentius VIII uit 1484 waarin werd opgeroepen tot een genadeloze strijd tegen de heksen, die “personen van beiderlei geslacht (…) die met hun tovenarijen geboorten verhinderen”.
Kort na deze Heksenbul verscheen de Heksenhamer waarin werd uitgelegd dat wie wel de lust wil maar niet het moederschap, een overspelige hoer is, en in 1580 zag De la démonomanie des sorciers (over de demonendolheid der tovenaars) van politiek filosoof Jean Bodin het licht. In al deze geschriften werd de mensen voorgehouden dat het folteren en vermoorden van vrouwen en mannen die zich bezighielden met ‘hekserij’ oftewel geboortebeperking, in orde was, het was immers een strijd voor de goede zaak.
Volgens Heinsohn en Steiger ging het om deze zaak: het produceren van arbeidskrachten voor de adellijke en kerkelijke landerijen. Daar was door de grote pestepidemie halverwege de veertiende eeuw namelijk een tekort aan ontstaan: de bevolking was toen afgenomen van 73 naar 45 miljoen.
In de achttiende en negentiende eeuw verloor de kerk aan invloed, maar was de kennis over geboortebeperking van de vroedvrouwen zo goed als verdwenen (of “verdrongen” zoals Offermans schrijft). Dit zou de explosieve bevolkingsgroei in die periode verklaren.
Offermans’ essay besluit met een oproep aan de “eigentijdse heks (…) als kenner en propagandist van zwangerschapspreventie en gezinsplanning” om zich kritisch te verzetten tegen de rooms-katholieke kerk die “sinds Innocentius niet veel veranderd” is.
1 april
De BBC, of iemand die de website van de BBC knap kon nadoen, deed niet aan carnaval, maar had wel een 1-aprilgrap over de rooms-katholieke kerk: hVatican “Porn” Collection to go Online.
Het online-zetten van de enorme collectie erotica, schreef ‘Batilda DeRose – BBC News religious affairs correspondent’, werd gefinancierd door Silvio Berlusconi, die verklaarde veel belang te hechten aan “protecting our priceless cultural heritage” (het beschermen van ons kostbare / kostelijke culturele erfgoed). Inkomsten uit de betaalde abonnementsservice zouden gaan naar kerkelijke instellingen die krap bij kas waren komen te zitten door teruglopende ledentallen in verband met de misbruikschandalen.
Octopusgedenkteken
Geen grap, want in januari al werd bericht dat de octopus Paul uit Sea Life in het Duitse Oberhausen, die tijdens het WK Voetbal in de zomer van 2010 wereldberoemd werd met voorspellingen van de uitslag van wedstrijden maar in oktober dat jaar dood ging, een monument kreeg. In de aan hem gewijde herdenkhoek in het zeeaquarium staan een beeld van de octopus en een urn met zijn overblijfselen.
Misschien wordt het nog wel een bedevaartsoord. Maar dan toch niet voor een zekere Henk, die op een blog suggereerde dat Paul de uitslag niet voorspelde, maar regelrecht bewerkstelligde. Volgens Henk was het verlies van Oranje tegen Spanje de schuld van de octopus.
Lichaam en geest
Ontstekingen kunnen depressie of bipolaire stoornis genereren. Hormonale veranderingen en tekorten aan bepaalde voedingsstoffen kunnen leiden tot postnatale depressie of lethargie. Tekenen van een angstaanval kunnen voortkomen op allergieën of een overactieve schildklier.
Scientific American Mind (March/April 2011) besteedde in het artikel ‘Ruled by the body’ aandacht aan de lichamelijke kant van de tweedeling tussen lichaam en geest die sinds Descartes in de westerse cultuur deel uitmaakt van de wereldbeschouwing.
Vochttekort heeft een negatieve invloed op het geheugen, concentratievermogen en probleemoplossend vermogen. Gewoon water drinken is dan de remedie!
Een andere aanpak van psychische problemen wordt genoemd in het artikel ‘Zweven naar genezing’ in de Nederlandstalige Scientific American (nummer 1): na decennia in het verdomhoekje te hebben gezeten, worden nu opnieuw hallucinogenen onderzocht op hun medische toepasbaarheid.
Met name psilocybine, de werkzame stof in ‘magic mushrooms’ blijkt in één sessie meer zelfvertrouwen, innerlijke rust en tevredenheid teweeg te brengen dan jarenlange therapie bij een psycholoog.
Psilocybine verzacht ook het geestelijk lijden bij terminale kankerpatiënten. Onderzocht wordt of het kan worden gebruikt bij verslaving en compulsief-obsessieve stoornis.
Bij depressies werkt ketamine in lage doses mogelijk sneller dan Prozac en het is aangetoond dat MDMA (extacy) hielp bij mensen met posttraumatische stresstoornis bij wie conventionele therapie niets uithaalde.
Wat al deze hallucinogene middelen gemeen hebben, is dat ze “sneller en intenser mystieke ervaringen uitlokken dan traditionele spirituele praktijken (zoals meditatie of vasten), om zo tot gewenste gedragsveranderingen te leiden”.
De auteurs van het artikel, Roland Griffiths en Charles Grob, zien de mystieke eenheidservaring als religieuze basis van alle ethiek. Zij gaan zelfs zo ver, te stellen dat inzichten in de werking van hallucinogenen daarom “van doorslaggevend belang kunnen zijn voor het overleven van de menselijke soort”.
~
Met dank aan iedereen die mij nieuws toestuurde of me er op attendeerde!
