De hele week dacht ik al na over ‘links’ en ‘rechts’. Die indeling van politieke stromingen is ooit toevallig zo ontstaan (hoe het precies zit, weet Wikipedia*). In de negentiende eeuw zaten in het Franse parlement, de Assemblée Nationale, de conservatieve leden rechts van de voorzitter en de liberale leden links van de voorzitter. De conservatieven (reactionairen en klerikalen) bestonden uit de gegoede burgerij: adel, kerkelijke leiders en monarchisten. Zij wilden alles bij het oude houden.
De liberalen (!) (antiklerikalen, internationalisten en nationalisten) wilden de macht van de traditionele orde doorbreken ten bate van de burgerij. Later in de negentiende eeuw verschoven de accenten en werd ‘links’ vooral een aanduiding van marxistische partijen, waarbij de liberalen in het midden uitkwamen en de conservatieven onder ‘rechts’ vielen. Je begrijpt dat de kwestie van links en rechts helemaal afhangt van het standpunt dat je zelf inneemt. Als je tegenover de voorzitter stond (of zat, in het parlement), dan zaten de conservatieven links van je en/of de liberalen rechts.
Zo’n indeling klinkt best neutraal. Waarom krijgt ‘links’ dan zoveel negatieve pers? Als je kijkt naar de standpunten en acties van partijen en bewegingen die als links worden beschouwd, dan zetten zij zich in voor de gemeenschap. Ze willen bijvoorbeeld een eerlijke verdeling van de inkomens zodat ook de armsten een menswaardig bestaan kunnen hebben. Ooit waren zelfs de Nederlandse liberalen, de ‘voorouders’ van de huidige VVD, van mening dat de welvaart rechtvaardiger verdeeld moest worden, en dat niemand bovenmatig rijk zou mogen zijn. De rijken betaalden toen nog veel belasting, en dat werd niet alleen door ‘links’ gezien als goed voor de maatschappij en de mensen.
‘Links’ wil dat grondrechten voor iedereen gelden en dat iedereen toegang heeft tot onderwijs en het recht. Links is voor inclusie: dat iedereen die in een land leeft deel kan nemen aan het sociale leven zonder te worden uitgesloten op basis van wat dan ook (huidskleur, afkomst, sekse, gender, lichamelijke of geestelijke ‘handicaps’, …). En niet alleen in eigen land: links wil ook internationale rechtvaardigheid. De overheid heeft daarbij een actieve rol, omdat als je het aan de vrije markt overlaat, geld de hoofdrol speelt en het gemeenschappelijk belang het onderspit delft. Denk maar aan medicijnen die veel minder beschikbaar zijn voor de ‘derde wereld’, omdat daar niet zoveel mee verdiend kan worden als met remedies voor kalknagels in vermogende landen.
Vreemd genoeg wordt ook aandacht voor (natuur en) milieu gezien als ‘links’, terwijl je zou verwachten dat ‘rechts’ (‘conservatief’) de partij is die wil behouden wat er is, die ‘de traditie’ wil conserveren (wat er al bestond in hun jeugd), die opkomt tegen alles dat natuur en milieu bedreigt. Maar ‘milieu’ is in die kringen vooral ‘het goede milieu’ waaruit je afkomstig bent en natuur wordt niet begrepen als ecologie, als complete biotopen waarin alles afhankelijk is van elkaar. Het ‘goede milieu’, ‘ons soort mensen’, in het Frans ‘Bon chic bon genre’, is dus de gegoede burgerij: de mensen met eigendommen, met geld en met macht. Dat gaat nog altijd heel vaak samen.
Foto Hansjorg Keller (Unsplash)
In de Verenigde Staten zijn er misschien wel linkse bewegingen actief, maar de politiek bestaat er in twee smaken. De Democraten zijn rechts, hooguit is de ‘linkervleugel’ ‘midden’ in onze ogen, en de Republikeinen zijn nog rechtser. Er zijn accentverschillen, maar de standpunten die de Democraten en hun kiezers innemen, zijn vergeleken met de Nederlandse politiek echt niet ‘links’. Anders waren basisrechten zoals een ziektekostenverzekering en lid mogen zijn van een vakbond er geen hete hangijzers meer. Maar de felheid waarmee de Republikeinen alles afwijzen dat maar ‘links’ is in hun ogen, verbijstert me. Zo ook de manier waarop dat grote land, dat ooit begon als democratie met de Franse revolutie als rolmodel, opschuift naar een dictatuur. En het tempo waarin die ontwikkelingen gaan. En de ultrarechtse, antidemocratische plannen die nu naar buiten komen, ‘Project 2025’, uit te voeren als Trump en de Republikeinen weer aan de macht komen. Er waren al een tijd ontwikkelingen in die richting. Grenzen van stemdistricten worden verschoven ten gunste van de republikeinse partij – weet je nog dat Hilary Clinton over het hele land (net iets) méér stemmen had gekregen dan Donald Trump? Door het districtenstelsel vertaalde zich dat niet naar politieke winst en het presidentschap. En aan de derde macht, de rechterlijke, wordt ook al jaren getornd. Helaas niet alleen in de Verenigde Staten.
Is het omdat ‘links’ vanouds als negatief wordt beschouwd? Het Latijnse woord ‘sinister’ betekende oorspronkelijk niets anders dan ‘linkshandig’ en ‘dexter’ rechtshandig. Maar omdat de meerderheid van de mensen rechtshandig is, en omdat alles daarop is afgestemd, is links de afwijking en lijken linkshandigen onhandiger dan rechtshandigen.
Sinister, ontleend aan het Latijnse woord sinistra, daar met de bijbetekenis voortgekomen uit de praktijk van de augures, dat, afhankelijk van de context van de zin, zwart of links kan betekenen, is in het Nederlands een uitdrukking voor “geheimzinnig en tegelijk bedreigend”. Vaak is dit de beschreven sfeer in griezelverhalen, als methode van de auteur om bij de lezers spanning op te wekken.
Zo heeft het ooit neutrale woord ‘occult’ (verborgen, bedekt, geheim) nu ook bijbetekenissen die als slecht of op zijn minst verdacht worden beschouwd.
Of is het een ‘strijd’ van de ‘haves’ versus de ‘have-nots’ die dat geld en die rechten zouden willen ‘afpakken’? Oorlogsterminologie – strijd, vechten tegen, invasie, ‘we worden bedreigd’ – is wat op dit moment juist wordt gebruikt door de mensen die al aan de macht zijn. Mensen die nog meer macht willen, die alles dat ze voor zichzelf en hun eigen ‘klasse’ willen opeisen, zoals vrijheid van meningsuiting, aan anderen willen ontzeggen. Mensen die niet vrijwillig wat van hun welvaart willen afstaan aan anderen, en daar zeker niet toe gedwongen willen worden. Die hebben natuurlijk ook iets te verliezen, maar ze houden ook nog genoeg over als ze wat van hun rijkdom en privileges delen. En degenen die alleen maar op rechts (of voor de Brexit) stemmen omdat ze ook bij de ‘haves’ willen behoren, of omdat ze terug willen naar ‘vroeger’, komen altijd bedrogen uit. Samenzweringstheorieën (“omvolking”) komen op dit moment ook heel vaak uit de hoek van de ‘haves’. Al wordt ook de terminologie van ‘links’ (en ontwikkelingssamenwerking) door ‘rechts’ gebruikt, bijvoorbeeld door Poetin die zegt dat Oekraïne geleid wordt door nazi’s waarvan hij het volk wil ‘bevrijden’.
Foto: Nick Fewings (Unsplash)
Tijdens de afwas was ik hier nog over na aan het denken, toen ik op de radio Henk Westbroek en Het Goede Doel hoorde:
Als het gaat om geld
Als het gaat om vrouwen
Als het gaat om alles wat je lief hebt
Wie kun je dan vertrouwen?
Nou heb ik geld niet lief, en vrouwen ook niet in het bijzonder, maar de vraag ‘wie kun je dan vertrouwen’, vond ik in dit verband wel toepasselijk. Er zijn politici in alle partijen die integer zijn. Er zijn er ongetwijfeld ook, in alle partijen, die vooral aan hun eigen positie denken. En natuurlijk zijn er partijen die verschillende standpunten hebben, waarvan sommige samenvallen met mijn eigen ideeën en andere daarmee volledig in tegenspraak zijn. Dat kan beide kanten op (sociaal ‘links’, maar tegen het ‘homohuwelijk’ of juist voor natuurbescherming maar tegen een rechtvaardige studiefinanciering). En aan beide kanten zijn er partijen met heel extreme ideeën, of methoden, die ik nu even buiten beschouwing laat. Mijn vertrouwen gaat soms naar een individueel persoon, ongeacht politieke opinies. Maar in het algemeen stel ik mijn vertrouwen altijd op ‘links’.
Het erge is dat de problemen die er zijn niet worden opgelost door (ultra)rechts. In de VS wil Project 2025 onder meer het ministerie van Onderwijs afschaffen, meer fossiele brandstoffen gebruiken en de financiering voor klimaatonderzoek verlagen. Terwijl de Verenigde Staten, Mexico en (ook dit jaar weer) Canada nu al te maken hebben met extreme temperaturen en bosbranden, en als de Golfstroom (AMOC) uitvalt weer te kampen krijgen met droogte, die grote gevolgen zal hebben voor de voedselproductie.
Rechtse partijen en vooral extreemrechtse partijen leiden liever de aandacht af van de echte problemen, door hun focus te leggen op vermeende misstanden. Ze verbieden liever seksuele voorlichting op scholen, zonder de inhoud daarvan te (willen) kennen, sluiten liever opvangcentra voor vluchtelingen zodat de vluchtelingen die het land nog binnenkomen extra zichtbaar zijn (want buiten moeten slapen), ze uiten liever verdachtmakingen aan iedereen die ‘anders’ is, dan dat ze echte problemen aanpakken. Want als de problemen opgelost zijn, verliezen zij hun bestaansrecht. Dan stemt er niemand meer op ze.
Wat heeft dit alles te maken met heksen, met Wiccan Rede Online, met het thema van dit nummer? Om te beginnen behoren religieuze minderheden maar al te vaak tot groepen die verdacht worden gemaakt en die hun rechten verliezen. Nu duidelijk al in de VS, maar er is zoveel dat daarvandaan overwaait, dat we hier in Europa en Nederland niet al te veel erop kunnen vertrouwen dat we onze rechten behouden. Nu al worden overal ‘linkse’ demonstranten al veel harder aangepakt dan ‘rechtse’ demonstranten. Vijf klimaatactivisten krijgen recordstraffen – tot 5 jaar cel! – omdat ze plannen maakten en mensen rekruteerden om de ringweg rond Londen te blokkeren. En dat deden ze in het belang van iedereen die nu leeft (en jong is) en toekomstige generaties. Kijk dan eens waarmee de boeren wegkomen die onder meer Nederlandse snelwegen blokkeerden, en waar sommigen zelfs brand stichtten, en de boeren die Brussel volkomen vastzetten met hun tractoren. En het is geen toeval: Britse Conservatieven wilden al in 2021 het demonstratierecht drastisch beperken. (Ook in het Verenigd Koninkrijk bestaat een districtenstelsel en wordt daaraan gemorreld door conservatieven).
Foto: Mark Duffel (Unsplash)
Het thema van dit nummer is ‘Verplichting aangaan’ (Commitment). Dat is bij uitstek wat politici doen. Of nalaten, want er zijn steeds minder kandidaten die raadslid of wethouder willen worden. Dat komt zowel door de werkdruk die als hoog – en steeds hoger – wordt ervaren, maar ook door bedreigingen door partijen die het niet eens zijn met (voor)genomen beslissingen. Het hele begrip ‘verplichting aangaan’ betekent voor mij dat je je committeert aan iets waar je misschien niet helemaal achter staat, of wat jou persoonlijk niet per se veel oplevert, maar wat wel ten goede komt van de maatschappij, en/of van de evolutie. Als je raadslid of wethouder wordt, of wordt verkozen in de Tweede Kamer of de Eerste Kamer, of als je minister of staatssecretaris wordt, dan doe je dat ‘in het nut van het algemeen’. Dan wijd je je een aantal jaren van je leven aan een doel dat groter is dan jijzelf, en naar mijn mening doe je dat om de maatschappij verder te helpen. Om problemen op te lossen, of tenminste moeite te doen om oplossingen te vinden. Verder kijkend dan je neus lang is, en ook met het oog op de lange termijn. Dat wil zeggen voorbij de volgende verkiezingen, en zelfs verder dan de huidige generatie.
Commitment heeft natuurlijk meer betekenissen. In wicca committeer je je (je verbindt je, doorgaans) aan een coven. Je belooft je te houden aan de afspraken, je zegt toe om zoveel mogelijk aanwezig te zijn als de groep bijeen komt en je doet niets dat tegen het belang van de coven ingaat.
Morgana schrijft in haar artikel ‘Commitment – a Wiccan perspective’:
“Being committed means taking responsibility for our actions and being accountable to ourselves and others. It implies a willingness to follow through on promises and obligations, ensuring that our actions align with our commitments.” Ofwel:
“Toegewijd zijn betekent verantwoordelijkheid nemen voor onze acties en verantwoording afleggen aan onszelf en anderen. Het impliceert de bereidheid om beloften en verplichtingen na te komen en ervoor te zorgen dat onze acties in overeenstemming zijn met onze verplichtingen.”
Yoeke ervaart dat niet iedereen die verantwoordelijkheid neemt, en Loes heeft ondervonden dat je soms loyaal aan jezelf moet zijn en juist daarom een eind kunt maken aan een verplichting.
Zie de inhoudsopgave voor alle artikelen in dit nummer.
Het Samhainnummer heeft als thema ‘Vereniging’ (Union/Association); wil je daarover meepraten dan kopij daarvoor graag voor 27 september 2024 aanleveren. Laten we hopen dat ‘vereniging’ en ‘samenwerken’ thema’s worden die ook in de grote maatschappij breed gedragen gaan worden. En dan ook echt over vermeende grenzen en groepsbelangen heen. We hebben immers maar één aarde, en die is het huis van ons allemaal. Laten we ons daaraan committeren!
Blessed be!
Jana.
* https://nl.wikipedia.org/wiki/Politiek_spectrum
https://nl.wikipedia.org/wiki/Sinister
zie ook: https://nl.wikipedia.org/wiki/Links_en_rechts_(richting) en https://en.wikipedia.org/wiki/Dexter_and_sinister
https://en.wikipedia.org/wiki/Left%E2%80%93right_political_spectrum
https://nl.wikibooks.org/wiki/Wat_is_occultisme%3F
https://nos.nl/artikel/2529434-recordcelstraffen-voor-britse-klimaatactivisten-na-blokkeren-snelweg-londen, https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/07/18/vijf-activisten-van-just-stop-oil-krijgen-recordstraffen-voor-he/