Misleiders en misvolgers – Over waterleidingen en bosmeren

Als een waterleiding goed is aangelegd stroomt het water er moeiteloos doorheen, van bron tot douchekop. Het kan ook niet anders. Is er iets mis met de leiding, dan kiest het water z’n eigen weg en staat het je al snel tot de lippen. Een enkel gat of foute verbinding veroorzaakt direct een onoverzichtelijke plenspartij. Met leiding van mensen gaat het een tikje anders.

Wat is een leider

Om leiding te geven aan mensen stelt een leider haar kennis, ervaring en inzichten beschikbaar om anderen aan te moedigen tot toebewegen naar iets goeds. In grote lijnen. En een leider kan niet bestaan zonder volgers. Volgers waarderen de leider, leren er graag van, voelen zich vaak ook begrepen en gestimuleerd door die leider. Ze komen tot iets goeds, ze overtreffen zichzelf, dankzij de leider. Die heeft dus mooi en dankbaar werk: de leider helpt volgers het juiste pad te vinden en te bewandelen – en wordt daarom gewaardeerd. Met goede, betrouwbare leiders wordt de wereld een aangename plek waar we allemaal graag leven en onze bijdrage aan leveren.
Dat pakt niet altijd zo gunstig uit. En dat komt doordat er ook veel misleiding is. Leiders die er de ballen van snappen, die hun verantwoordelijkheid niet dragen, die de boel, soms willens en wetens, in de soep laten lopen om chaos te veroorzaken en vervolgens de macht te grijpen en die te gebruiken om er zelf beter van te worden en hun persoonlijke vijanden de nek om te laten draaien. Ik noem maar wat. Het is dus heel handig om leiding van misleiding te onderscheiden. Dat valt niet mee, zeker niet als je een volger bent die toch onder de indruk is van iemand die zich presenteert als leider.

Niemand noemt zichzelf misleider

Wie in een leidinggevende positie zit, welke dan ook, zal graag geloven dat zij haar kwaliteiten naar beste kunnen inzet om een groep mensen aan te sturen, richting te geven, vooruit te helpen. Zelfs als zij zich ervan bewust wordt een enorme blunder te hebben begaan zal ze nog niet zeggen: ‘Ik ben een echte misleider.’ Ze kiest een vorm van leiderschap die haar past en ‘haar mensen’ in beweging houdt: ze is sturend, coachend, ondersteunend of delegerend leider en zij bepaalt hoe dan ook de richting die anderen op moeten. En let op hè, zelfs de afgrijselijkste politicus, manager, leraar of HPs kan gerust over zichzelf beweren: ‘Ik geef leiding aan – een fractie van 90%, dertien teams, negen VWO-klassen, vijf covens.’ Om vervolgens alle mensen die haar volgen voor d’r eigen karretje te spannen of gewoon maar geld, seks, aanzien en macht te verwerven. Haar volgers worden misvolgers en kunnen zich niet meer losmaken van de misleider. Of misschien eentje, die eerst oneervolle informatie lekt, zelf een Plenspartij opricht en zich daarna furieus stort op het uithollen van de leider. Serieus. Die dingen gebeuren.

Aantrekkelijke jongemannen en kandijkoekjes

Het verwijt ‘misleiding’ komt daarom een enkele keer van binnenuit, omdat een volger zich misleid voelt. Vaker komt dat verwijt van een ander. Een buitenstaander, die vanaf veilige afstand waarneemt en constateert: ‘Deze figuur leidt een groep mensen áf van een belangrijk groter doel dat de wereld beter zou moeten maken. Zij misleidt hen met…’ Nou ja, dat kan van alles zijn. Geld, onwaarheden, valse beloften en dreigementen, aantrekkelijke jongemannen of kandijkoekjes. Fijne, begerenswaardige dingen krijgen de misvolgers van deze misleider in het vooruitzicht gesteld. Hun eigen wereld wordt er op korte termijn beter van, is de belofte – het heil van de rest van de wereld kan daarna altijd nog worden gebracht.

De waterleidingtest

Ik hoop dat elk mens een eigen set overwegingen heeft om te testen of een interessant persoon een leider of misleider is, of je zelf een volger of misvolger bent.
Voor mij persoonlijk zijn dat onder andere deze maatstaven – waarvan de eerste de echte waterleidingtest is:

• Als er belastende informatie gelekt wordt over de beweging van de leider, wordt dan dat lek zo snel mogelijk gedicht, door de lekker de mond te snoeren of eruit te zetten en zwart te maken? Of wordt er onderzocht of er een grond van waarheid in zit, of er iets echt mis is, of er iets veranderd moet worden?
• Zijn er groepen mensen bij voorbaat uitgesloten van alle moois dat de leider belooft? Dan weet ik dat ik bij deze of de volgende groep uitgesloten mensen behoor en kies mijn eigen pad liever.
• Zijn er voorstellen voor hoe het wél moet, of alleen boosheid over wat er fout gaat?
• Kan ik vragen stellen aan de leider en komen daar antwoorden op waar ik verder mee kan?
• Is de leider vriendelijk tegen mensen die het om welke reden dan ook moeilijk hebben?
• Wordt mijn afwijkende mening gerespecteerd? Of wordt mijn visie begrinnikt?
• Word ik gedwongen om mee te blijven doen door middel van financiële, magische of sociale druk of dreigementen? Rennen!
• Ben ik vrij om wel of niet aan te haken bij specifieke activiteiten, of wordt mijn deelname geëist, want anders?
• Worden de natuur, de wereld, de mensen in het algemeen beter van de beweging die de leider voorstelt? Of gaat de vooruitgang ten koste van een specifieke groep of plek?
• Gedraagt de leider zich fatsoenlijk in het algemeen en handelt hij naar zijn eigen hoogste idealen in het bijzonder?
• Kan de leider uitleggen waarom hij kiest voor bepaalde handelingen, rituelen, uitspraken, activiteiten? En vind ik die antwoorden dan ook toereikend om te verklaren waarom er gebeurt wat er gebeurt? En wil ik dan nog wel meedoen?

Nou ja, een hele zwik testvragen dus, waardoor voor mij vrijwel niemand in aanmerking komt als leider. Niemand aan wie ik mijn persoonlijke keuzes wil overlaten, mijn overtuigingen door wil laten bepalen, mijn plannen wil laten besturen.

Leid je eigen leven

Toch zijn er mensen die ik bewonder. Om wat ze doen, hoe ze leven, welke inzichten ze delen met mij, met anderen. Daar laat ik me graag door inspireren en activeren.
Maar als het gaat over geleid worden ben ik liever een bosmeertje dan water in een waterleiding, dat niet anders kan dan het pad afleggen dat door een ander werd aangelegd.
En nou vermoed ik eigenlijk dat dat ook niet per se tegennatuurlijk is. Jazeker, wie graag volgt vindt altijd wel een leider om achteraan te rennen. Maar wie vooraan loopt zal het, als het goed is, worst wezen of ze volgelingen heeft. Die gaat voorwaarts en kijkt vooruit. Die leidt haar eigen leven. Die kiest in alle oprechtheid voor een leven dat op een of andere manier bijdraagt aan de gezondheid van de wereld. Of dat een beetje wil lukken kun je niet gemakkelijk zien van jezelf, net zo min als een misleider of misvolger dat kan zien. Daar heb je gesprekken met buitenstaanders voor nodig, die je aanspreken op je gedrag, je woorden, je overtuigingen. Eigenlijk net zoals dat nodig is bij leiders mét volgers.
En zo kom ik onvermijdelijk tot de conclusie dat er maar één ding nodig is om misleiding te voorkomen: in gesprek blijven met buitenstaanders. Wees die buitenstaander voor elkaar. Maar geef niemand de leiding over je overtuigingenpakket, je keuzes, je daden. Neem zelf de leiding over je leven, anders doet een ander het. En dat kunnen we in deze tijd beslist niet meer hebben.

foto’s: pixabay

Yoeke Nagel is interheksueel met wortels in de reclaimingtraditie.
Zij biedt alledaagse rituelen aan voor het pad naar binnen en trainingen ‘Schrijven met Human Intelligence’ voor je eigen pad naar buiten.
www.yoekenagel.nl