door Yoeke Nagel
Je hebt de mens. Je hebt de natuur. Je hebt de menselijke natuur en natuurlijk ook de natuurlijke mens. Al die wonderlijke combinaties lijken te suggereren dat wij, mensen, geen onderdeel zijn van de natuur. Dat we anders zijn. Beter zelfs. Ik denk van niet. Hierom.
Laatst legde een bevriende dominee me uit dat de menselijke natuur hebberig en asociaal is. Eigenbelang viert hoogtij als je die niet in toom houdt met strikte leefregels. Die staan beschreven in een boek, voor iedereen na te zoeken. De menselijke natuur wordt kennelijk voortdurend belaagd door de natuur om ons heen, en is geneigd tot het kwade: graaien en jezelf verrijken ten koste van andere levende wezens. Heel akelig. Erger nog: de mens is niet alleen afgescheiden van de natuur, waarin het recht van de sterkste geldt, de mens is ook afgescheiden van haar medemens, van de samenleving waaruit zij voortkomt. Hardvochtigheid en controledrang naar elkaar en naar de natuur is daardoor, zegt zij, de natuurlijke staat van de mens. Maar wie zich aan de strikte leefregels uit het boek houdt, beperkt de schade en wordt daarvoor beloond na de dood.
Waar is de tijgermug voor
Dat is geruststellend en aantrekkelijk voor iedereen die nu al uitkijkt naar na de dood.
Zelf heb ik het liever fijn in dit leven. En er is nog een verschil tussen mij en de dominee. Ik denk dat ik als mens onderdeel ben van de natuur. Ik ben onderhevig aan natuurwetten, de invloed van aarde, lucht, water en vuur, om er maar eens vier te noemen. Ik ben niet verheven boven buizerd en konijntje en al zeker niet boven mijn medemens. We zijn hetzelfde, we vormen een eenheid waarin elk wezen onmisbaar is om het geheel krachtig, adembenemend mooi en stabiel te houden. Dat geheel is zo groot dat het zich onttrekt aan mijn zicht en begrip, jammer genoeg, maar in grote lijnen vormt het een harmonieus geheel.
Ik kan me dus best afvragen waarom oorwurm, tijgermug of gordeldier bestaan, maar dat zijn te grote vragen, daar kom ik nooit achter. Ik moet er maar vanuit gaan dat alles wat er is erbij hoort. Sterker, legde een bioloog me eens uit: zodra één wezen uitgesloten of vernietigd wordt, stort een deel van het natuurlijke bouwwerk in elkaar en daar komen andere wezens onder klem te zitten.
Streef naar plezier
Ik denk dus dat er geen radicaal verschil is tussen de mens en de overige natuur. Er gelden dan ook geen andere regels voor mens dan voor de rest. Schade die mens natuur aandoet, is al heel snel schade die mens zichzelf aandoet.
Alleen als ik mezelf buiten de natuur en de samenleving plaats, kan ik mezelf proberen te verrijken ten koste van anderen. Maar als ik mezelf buiten de natuur en de samenleving plaats, als een zelfbenoemde dodo, die immers ook uit het systeem verdween, breng ik een tekort toe aan het prachtige natuurlijke bouwwerk waarin alles elkaar aanvult.
Mijn taak als mens is het niet om me, met een boek leefregels in de hand, te onderscheiden van de natuur. Mijn taak is het om een bescheiden onderdeel te zijn van het grote geheel en daarbij zoveel mogelijk bij te dragen aan de harmonie ervan.
Volg ik mijn menselijke natuur, dan streef ik naar overleven, naar plezier en genot, zoals elk levend wezen, waarbij ik de harmonie van het geheel intact houd of versterk.
Dat betekent dat ik zorg voor de aarde, die lekker eten levert. Het betekent dat ik me verbind met anderen, om ook hun verlangens en behoeften te kennen en die niet per ongeluk te dwarsbomen. Mijn menselijke natuur verbindt me met mijn medemens en met de rest van de natuur, waar alles elkaar in evenwicht houdt.
Digitaal te controleren hokje
Dat wordt de komende tijd best hard werken, want er zijn opeens een paar mensen die er totaal geen probleem in zien om in zo kort mogelijke tijd zoveel mogelijk stuk te maken van wat mij dierbaar is. Natuur, natuurlijk. En als onderdeel daarvan: mijn medemensen. Vooral de afwijkende medemens loopt op dit moment gevaar. Terwijl afwijkende medemensen nou juist de leukste soort zijn om mee om te gaan.
Hoe meer soorten levende wezens, waaronder varianten van mens als soort, hoe kleuriger en interessanter onze wereld. De mijne, dan toch in elk geval. En, nog mooier: hoe minder risico om in een digitaal te controleren hokje gestopt te worden waar je altijd het gevaar loopt tot ‘niet-relevant’ te worden verklaard.
Daarom ben ik vastbesloten om waar mogelijk afwijkend te blijven en ik hoop van harte dat jij dat ook doet. Het is ons beste natuurlijke verzetsmiddel dat zonder geweld kan worden uitgevoerd: radicaal jezelf zijn.
Wees radicaal jezelf
Met normaal doen, al is het maar een halfslachtige poging, verminder je de hoeveelheid natuurlijke varianten op het wonderlijke wezen ‘mens’. En je vergroot de kans op ingedeeld en uitgeschakeld worden door een systeem dat controle wil over medemens en natuur, met leefregels uit een boek of gloednieuwe wet.
Wees radicaal jezelf, uit respect voor de natuur waar we deel van uitmaken. Dat doe je niet alleen voor jezelf, maar ook voor mensen in je omgeving die even de moed verliezen.
Doe wat de natuur ons ingeeft: zorg voor elkaar en creëer manieren om plezier te maken, om te genieten en om het samenhangende geheel van alles wat leeft niet alleen in stand te houden, maar nog krachtiger en nog gevarieerder te maken. Wees, uit respect voor de natuur waar je deel van uitmaakt, onbeschaamd en radicaal je eigen flamboyante, timide, kleurige, mensenschuwe, luidruchtige, knuffelige, muzikale, creatieve, onbegrijpelijke, vrolijke zelf. Dan durf ik dat ook wel.
