Vieren dat je kankervrij bent, eindexamen doen, je nieuwe huis in gebruik nemen, terug naar kantoor, je rijbewijs inleveren… Elke grote stap gaat gemakkelijker met de ondersteuning van een passend ritueel.
Maar hoe stapt een dreuzel de drempel over van toen naar straks, als die de ballen verstand heeft van rituelen? Dan schakelt die iemand in die dat wel heeft. De kans bestaat dus dat ook jij een keer gevraagd wordt om met een passend ritueel andermans grote stap te begeleiden.
Ook tante Corrie kan genieten
Elke dreuzel beschikt immers over tenminste één magische kwaliteit: het herkennen van iemand die een ritueel kan begeleiden. Als jij dat kunt staat je naam op het Grote Prikbord en dat schept verplichtingen: iemand moet het doen en jij bent het. Dus komen er vanzelf vragen.
‘Kun jij toevallig ook een huis reinigen? Van eh… Dingen, en zo?’
‘Wil je ons huwelijk voltrekken? Maar dan, eh… nou ja, meer spiritueel?’
En dan natuurlijk de slotvraag: ‘En denk je dat we tante Corrie wel kunnen uitnodigen, die heel gelovig is?’
Ik ben ervan overtuigd dat het mogelijk is om elk ritueel zo vorm te geven dat het betekenisvol en zelf uitvoerbaar is voor de vrager en dat elke tante Corrie ervan kan genieten.
Alledaags ritueel op maat
Wie getraind is in de magische betekenis van de elementen, de exacte werking van elke denkbare kaarskleur, het uitspreken van klassieke rijmende spells, het leggen van de juiste knopen in een koord, dagelijks persoonlijk contact onderhoudt met drie pantheons en een goede chantstem heeft, maakt natuurlijk handig gebruik van die kwaliteiten bij de invulling van een ritueel. Althans: als dat ritueel wordt uitgevoerd met mensen die ook zo’n training hebben gehad. In dat geval is het betekenisvol, veilig en efficiënt om met klassieke kennis en technieken tussen de werelden te stappen.
Maar dat hoeft niet, hè. Een ritueel kan ook heel alledaags zijn. Als je gevraagd wordt door de buren, een nichtje of een oude schoolvriendin om een moment van waarde te creëren, dan komt het erop aan om betekenisvolle handelingen te vinden voor het openen van de poort naar het onderbewuste, de stilte, verbondenheid, het besef dat we allemaal deel uitmaken van een groter geheel, dat in elk mens sluimert. We hoeven deze wereld geen moment te verlaten voor een bijzonder ritueel.
Het leuke is dat we voor een betekenisvol dreuzelritueel nooit kunnen terugvallen op bestaande aanroepingen, formules of standaardhandelingen: je moet het op maat maken voor de vrager en zijn of haar gasten, if any.
Maak het zo simpel mogelijk
Een ritueel, zei Marian Green eens, is een manier om stil te staan bij verandering. Het geeft focus. En hoe ingewikkelder het ritueel is, hoe meer tijd je jezelf gunt om die verandering tot stand te brengen, door te maken en eraan te wennen.
Voor heel ingewikkelde veranderingen zoals moeder of vader worden, sterven of verhuizen, kun je gerust een ritueel van een week pakken, elke avond een stukje. Maar als het kort kan, dan doe je het kort.
Een ritueel, zei Starhawk eens, maak je zo simpel mogelijk. And then you simplify.
Geen ingewikkelde teksten declameren, maar betekenisvolle handelingen uitvoeren en woorden tot een minimum beperken. Liever zingen dan spreken. Uitleg vooraf.
Zowel Marian als Starhawk weten rituelen neer te zetten waar geen enkele gewilde verandering weerstand aan kan bieden.
Dat zit ‘m niet in het kort of lang, maar in het vinden van een goede vertaling van de gewenste wereldse verandering naar een passende rituele handeling.
Voorbeeldritueel: afrekenen met het verleden
Wat passend is, blijkt wel als je spreekt met de persoon die een ritueel vraagt.
Stel: X heeft een gewelddadig huwelijk achter de rug en wil een ritueel om af te rekenen met het verleden. Als dat de formulering is die X gebruikt, laat dan van daaruit je creativiteit de vrije loop naar een mooi ritueel. Associeer er lekker op los, overleg, laat je bijsturen, houd het begrijpelijk. Afrekenen met het verleden… Afrekenen doe je door geld te betalen voor een dienst of een product. Wat kan er symbool staan voor het product ‘verleden’? Moet er een rekening worden aangeboden? Wat moet daar op staan, wat was de waarde van dit deel van het verleden? Wat maakte dat X zich losmaakte van dat verleden? Waarmee betaalt X dat verleden?
Als je doorvraagt zal X je ongetwijfeld dichter bij de rituele antwoorden kunnen brengen.
De waarde van het huwelijk was dat X er het verlangen naar vrijheid en ruimte van kreeg – en uiteindelijk de moed om die vrijheid en ruimte ook te kiezen.
Voor die waarde heeft X betaald met zich klein en onzichtbaar te voelen.
X durfde pas weg uit het huwelijk toen een goede vriendin zei: ‘Jij kunt het makkelijker in je eentje’.
Welke concrete, voelbare vorm zou deze aspecten van ‘afrekenen met het verleden’ kunnen symboliseren?
Kom met wat voorstellen en check of dat aanslaat.
Bijvoorbeeld: X gaat gehurkt (‘Ik voelde me klein’) zitten en krijgt misschien een grote doek over zich heen als versterking van het gevoel ‘onzichtbaar’ te zijn. Na een moment stilte klinkt ‘I will survive’ en alle aanwezigen kunnen het refrein lekker meebrullen tot X er plezier in heeft de doek af te werpen en mee te zingen. Dit is het moment om met een (vooraf met korte uitleg aangekondigd) collectebusje langs te gaan en letterlijk een bijdrage te vragen voor de afrekening met het verleden. Zo dragen de vrienden bij aan dat afrekenen en heeft bovendien X een extraatje om zich opnieuw te installeren in een eigen woonruimte.
Maak het niet te zwaar: X komt niet voor therapie maar voor een ritueel einde aan de shittijd, om een nieuw begin te kunnen maken.
Daarom is het wat over de top om X een paar uur in de touwen te zetten en dan een tientje af te troggelen om de schaar te mogen lenen – al zou het misschien ook best passende symboliek zijn.
Vertaal naar symboliek
Bij de voorbereiding van een ritueel telt alles wat gezegd wordt mee. Elke opmerking kan je op een idee brengen voor een handeling die een voelbare betekenis heeft in het veranderingsproces dat de hoofdpersoon doormaakt.
Komt er een ritueel voor een nieuwe ontwikkeling in het leven van de hoofdpersoon? De een heeft een beeld bij hoe ‘zoiets’ eruitziet. Een klein tafeltje met wat waxinelichtjes, misschien? Dat rekenen we goed. Perfect voor een altaartje en maak er dan voor het gemak 4 waxinelichtjes van (of 5 als je Centrum ook als windrichting telt).
De ander stelt een voorwaarde die je op nieuwe ideeën brengt: ‘Als er maar geen flapperende gordijnen aan te pas komen’. Prima. Maar misschien is het wel mooi als er vanachter een stilhangend gordijn iemand tevoorschijn komt, die de komst van ‘het nieuwe’ symboliseert. En misschien kan die dan, als symbool voor overvloed en succes, een cadeau aanbieden. Of een bonbon.
Een derde roept dat een feestje pas geslaagd is als er lekker eten wordt geserveerd. Mooi! Een bord met piepkleine hapjes misschien, die allemaal symbool staan voor de bijzondere gebeurtenissen die geleid hebben tot dit moment.
Wordt er gevraagd om ondersteuning van een nieuwe stap en het feestvarken is dol op zingen? Doen we! Van elk tweeregelig rijm is een herhaalbaar liedje te maken dat de functie van chant heeft. Alle gasten kunnen meezingen en zo een geluidsnet van vertrouwen weven waarop de hoofdpersoon mag dobberen – en een grote stap zet over een symbolische drempel. Iets praktisch: een stofzuigerslang of zo.
Is het een ritueel voor verbinding en de hoofdpersoon is bang voor het donker? Wat ontroerend dan als die met liefdevolle begeleiding met blinddoek om, met zachte aanrakingen wordt begroet en daarna, tadaaaaaa, het volle licht en blije vrienden te zien krijgt!
Verandering voelbaar maken
Geen enkele opmerking is zinloos, want elke opmerking kan leiden tot een handeling met symbolische waarde. Hoe mooier die vertaling van intentie naar zichtbare en voelbare activiteit is, hoe minder uitleg je erbij nodig hebt. Dat is ook de oorsprong van rituele handelingen: laten zien, laten beleven en meemaken wat er gebeurt op een onzichtbaar niveau van de werkelijkheid. Of de verandering plaatsvindt in de toekomst, in het onderbewuste, in de andere wereld – dat dondert niet: je kunt het hier en nu zichtbaar en voelbaar maken met goedgekozen symboliek. Reken maar dat uitgerekend tante Corrie precies aanvoelt wat er eigenlijk gebeurt. Zij is gewend om de werkelijkheid achter de realiteit te horen.
Och, en de kans bestaat natuurlijk dat je door die symbolische handeling uit te voeren niet alleen je aandacht richt op verandering maar die ook alvast in werking stelt. Daar hoeven we geen uitsluitsel over te geven, ook niet aan tante Corrie. We hebben gewoon een bijzonder feestje waarop nog es iets te beleven valt.
Het belangrijkste onderdeel van een mooi ritueel is misschien nog niet eens de zorgvuldig gekozen vorm ervan zelf, maar de bereidheid van de deelnemers om erbij aanwezig te zijn met alle aandacht. Toewijding. En hebben we niet een hele gereedschapskist vol technieken om dat te manifesteren?
foto © Medeia
