Terugkeer naar het leven : oefeningen om ons weer te verbinden met het Levensweb
Joanna Macy & Molly Young Brown
Jan van Arkel, 2012. 296 p. ISBN 978-90-6224-518-5 (Paradigmaserie)
Nee, dit zijn geen oefeningen en rituelen voor individuen die zich weer willen verbinden met het Levensweb, met een levensondersteunende samenleving of de natuur. Daarvoor kun je beter terecht bij – bijvoorbeeld – Starhawk. Dit boek is bestemd voor begeleiders van groepen, die op een specifieke manier mensen willen begeleiden die pijn hebben vanwege de industriële groeimaatschappij en de uitwassen daarvan. Met de uitgebreide inleiding over het waarom, en met de aangeboden oefeningen, en de ervaringen van de ontwikkelaars van de methode en andere begeleiders, beantwoord het uitstekend aan dat doel.
“Veel mensen voelen zich diep geraakt door de ernstige schade die de natuur en het leven op aarde wordt toegebracht. Omdat we ons zo machteloos voelen, leidt deze pijn vaak tot schuldgevoelens of ontkenning, met als resultaat dat we onze geest afsluiten.”
In mijn contacten op internet – Facebook en fora – en in het dagelijks leven zie ik inderdaad dat mensen lijden aan wat er gebeurt met de aarde, met de dieren, en als de rechten van andere mensen geschonden worden. Als eenling kun je daar weinig anders aan doen dan je bezorgdheid uitspreken en tips geven voor een meer betrokken manier van leven. Maar ik zie ook dat het uiten van die bezorgdheid niet alleen leidt tot gedeelde zorg en het stimuleren van elkaar in praktische initiatieven, maar ook tot onbegrip en weerstand. Er worden tips uitgewisseld, er wordt informatie verspreid, en er zijn kleinschalige initiatieven op het gebied van bijvoorbeeld energie, tuinbouw en alternatieve geldsystemen. Maar wie zich vaker bezorgd uit, loopt ook de kans voor zonderling te worden versleten. ‘Daar heb je haar weer, met haar tirades tegen het eten van vlees’, ‘als E-nummers zo gevaarlijk waren, zouden ze niet zijn toegestaan in ons voedsel’, enzovoorts.
Wat Joanna Macy doet in haar methode ‘Het Werk dat weer Verbindt’, is allereerst ruimte geven voor het erkennen van die pijn. Of die woede, of de gevoelens van machteloosheid die ook ervaren worden. Het doel van het Werk dat weer Verbindt is om mensen te helpen “hun aangeboren verbindingen met elkaar en met de inherente, zelfhelende vermogens van het levensweb opnieuw te ontdekken en te ervaren. Hierdoor worden ze gestimuleerd en gemotiveerd om hun rol te spelen in het creëren van een duurzame beschaving.” Na het delen van de pijn, herformuleren de mensen die zo dat het getuigt van hun verbondenheid met het levensweb en dus van hun vermogen om deel te nemen aan de heling ervan. Er worden referentiekaders aangeboden – uit systeemwetenschappen, diepe ecologie en diverse spirituele tradities – die dit vermogen belichten en oefeningen aanreiken die duidelijk maken hoe dit in hun eigen leven doorspeelt. De deelnemers krijgen methoden aangereikt waarmee zij hun verbondenheid met anderen kunnen ervaren en hun verantwoordelijkheid daarvoor en de inspiratie die ze eruit kunnen halen. Het vooruitzicht wordt geboden op een manier van leven die wel helend is voor de planeet, en die ‘de Grote Ommekeer’ wordt genoemd.
Het Werk dat weer verbindt is gebaseerd op een aantal stellingen (met toelichting besproken op p. 88-90):
1. Deze wereld, de grond van onze geboorte en ons bestaan, is levend.
2. Onze werkelijke natuur is veel ouder en veelomvattender dan het afgeleiden zelf, zoals dat gewoonlijk wordt opgevat en door onze samenleving wordt gedefinieerd.
3. Onze pijn om de wereld komt voort uit onze verbondenheid met al het leven, net zoals daar de bron ligt van ons vermogen om namens het leven te handelen.
4. Vrije doorstroming ontstaat wanneer we ons lijden om de wereld niet alleen op intellectueel vlak erkennen, maar het ook beleven.
5. Wanneer we ons opnieuw met het leven verbinden, door de pijn die we ervaren bewust te doorvoelen, hervindt de geest haar natuurlijke helderheid.
6. De ervaring van een nieuwe verbinding met de Aardegemeenschap wakkert het verlangen aan om namens haar op te treden.
Hoewel de voorbeelden in het boek uit andere spirituele tradities afkomstig zijn – boeddhisme, jodendom, christendom – is het duidelijk dat het ook veel paganisten en heidenen zal aanspreken. Wie groepen wil gaan begeleiden, moet zich wel realiseren dat hij of zij eerst zelf deelnemer moet zijn geweest aan een workshop gericht op Het Werk dat weer Verbindt. (Dat bestaat sinds de jaren ’70, maar heeft niet sinds die tijd onder deze naam bekend gestaan). De oefeningen zelf sluiten aan bij technieken die in ons soort groepen gebruikelijk of in elk geval bekend zijn. Het Werk wordt als een geheel gepresenteerd en het is de uitdrukkelijke bedoeling om dat in tact te laten. Maar het heeft niets sektarisch. Iedereen die geraakt is door wat er in en met de wereld gebeurt, kan deelnemen. En deelnemers kunnen uitgroeien tot begeleiders.
Er staan maar liefst drie (lezenswaardige) voorwoorden in het boek, na een boodschap van de Dalai Lama, namelijk van Matthew Fox (die ooit geëxcommuniceerd werd vanwege zijn contacten met Starhawk), van Joanna Macy en van Molly Young Brown. Deze mede-auteur groeide op in Los Alamos, New Mexico, waar de atoombom werd ontwikkeld. Molly was niet de enige inwoner die een zekere gespletenheid voelde tussen de Wetenschap – die zulke grootschalige vernietiging voortbracht – en de aarde, mensen, emoties. Zij zegt: “Het leven in een een dergelijke samenlevung veroorzaakt een diep conflict binnenin ons, maar de taboes om erover te spreken, of het zelfs maar te zien, zijn subtiel, sterk en complex. … Toch brengen we onszelf en de ruimere wereld echte schade toe als we doorgaan met de taboes, en de waarheid van ons innerlijke weten ontkennen, zoals ik zo lang heb gedaan.” en “Het werk dat in dit boek wordt voorgesteld is juist antigif voor de collectieve zelfmisleiding van onze industriële groeimaatschappij”.
In het interview met haar achterin het boek zegt Joanna Macy (in antwoord op de vraag waar je de ‘Grote Ommekeer’ vandaag de dag al kunt zien): “Ik zie deze veranderingen op drie verschillende niveaus, en elk ervan is zeer belangrijk. Het meest zichtbaar is het niveau van de acties die ertoe bijdragen de vernietiging van sociale en ecologische systemen af te remmen, zodat tijd wordt gewonnen. Dat zijn de politieke acties, de demonstraties en blokkades, wetsvoorstellen, de actieve inmenging in burgerinitiatieven en geweldloos verzet. Op dit niveau zijn er de meeste bestraffingen, is er de grootste openbaarheid en lijden de meesten aan een opgebrand gevoel. De meeste mensen identificeren zich met dit soort acties.” Een tweede niveau is nodig, waarbij men zich verdiept in wat er structureel verkeerd is gegaan en welke alternatieven kunnen worden uitgeprobeerd en toegepast om zo tot een levensondersteunende samenleving te komen. En daarnaast is er een derde fundamentele verandering nodig: “Dat is het niveau van de bewustzijnsverandering, dat is het niveau waar we onze waarneming verbeteren en onze behoeftes opnieuw formuleren, ons zelfbeeld opnieuw bepalen en onze relatie met de wereld om ons heen heroverwegen en opnieuw vormgeven. Daar vindt een revolutie in de waarneming en in het bewustzijn plaats. En dit alles gebeurt in een ongekend hoog tempo.”
Al met al een hoopgevend boek!
