Boerenmagie
J.G. Bornebroek
Geunhuis Producties, 2011, 68 p. ISBN 978-90-79864-14-0
Bij de onthulling van de Irminzoele (zie Oud Nieuws) werden een aantal boeken en boekjes te koop aangeboden over volkscultuur in Twente. Daaronder deze “beknopte kennismaking met boerenmagie, volksgeloof en volksgeneeskunst” en een aantal dikkere boeken, ook van andere auteurs. “De bedoeling van dit boekje is om de bewoners en bezoekers van de regio op luchtige en pretentieloze wijze kennis te laten maken met de magie en het volksgeloof en de daarmee samenhangende gebruiken, rituelen en symboliek die eeuwenlang het leven van de bewoners van dit gebied in niet geringe mate beïnvloedden, zodat u het mooie landschap van dit gebied met heel andere ogen gaat bekijken.” En in die bedoeling slaagt het boekje prima! De vele foto’s van cultuurelementen en de uitleg die daarbij gegeven wordt, voegen inderdaad een dimensie toe aan de beleving van het landschap.
Stiepeltekens zijn symbolen die werden aangebracht op de middenstijl (stiepel) van de staldeuren van boerderijen. Ze moesten de boer in zijn woning beschermen tegen onheil. Je treft ze nog aan in de vorm van een maalkruis, zandloper, ruit, cirkel, hart of andere motieven. Aan de nokken van de gevels zijn geveltekens te zien, waarin meerdere symbolen werden verwerkt.* Een bijzonder type is de levensboom of donderbessem.
Het boekje beschrijft daarnaast nog het ‘oelebord’, bovenlichten, muurankers, symbolen in de boerderijvloer, de heilsknoop (ronde ramen met een motief van cirkels), en bezems (in baksteen aangebracht) die je allemaal kunt terugvinden in huizen en boerderijen. Aan sommige bodemvondsten (donderbeitels en belemnieten) werd ook magische betekenis toegedicht.
Na beschrijvingen van nuttige bomen en planten, volgt nog een hoofdstuk over ’toverschen’ en heksen en hoe men daarover dacht in eerdere eeuwen. Een uitgebreide lijst van geraadpleegde literatuur wijst de geïnteresseerde lezer de weg naar meer informatie.
*Uitleg ervan kan variëren afhankelijk van degene die duiding geeft, of van de toehoorders. In deze foto kan de kelk zowel staan voor de miskelk als voor de kelk van Tanfana.
